Stvareńnie drukarskaha adbitku z pamiatnaha znaka. Fota: Radyjo Svaboda
Znak ŭ bruku tratuara Staramiesckaj płoščy ŭstanavili jašče ŭ mai 2023 hoda. Jon spałučaje ŭ sabie sihniet Skaryny — pramianistaje Sonca z prytulenym maładzikom — z łacinskim nadpisam «Domvs Severini. Institoris» (Dom kupca Sieviaryna).
Ideja ŭstanoŭki znaka, jak i jaho kancepcyja naležać słavistu i skarynaznaŭcu Illi Lamieškinu, dacentu Karłavaha ŭniviersiteta. Jon z 2017 hoda zajmajecca asobaj Skaryny i zrabiŭ šerah važnych adkryćciaŭ. Jak my ŭžo pisali, Lamieškin ź Piatrom Vojtam vyjavili, što na adzinym viadomym partrecie drukara niama nijakich vusoŭ, tolki cień ad nosa.
Taksama Lamieškin identyfikavaŭ miesca, na jakim, imavierna, stajaŭ dom, drukarniu ŭ jakim Skaryna arandavaŭ u 1517-1519 hadach.
Drukarnia była zasnavanaja Skarynam pry padtrymcy vilenskich miecenataŭ Jakuba Babiča i Bahdana Ońkava. U Prazie Skaryna nadrukavaŭ u 1517-1519 hadach 23 knihi Staroha Zapavietu. Na dumku Lamieškina, heta było zroblena ŭ domie kupca Sieviaryna na siońniašniaj Mikułašskaj vulicy, jakaja adychodziła ad kaścioła Śviatoha Mikułaša. Budynak, dzie mieściłasia drukarnia, byŭ źniesieny, i ŭ 1838-1848 hadach na jaho miescy pabudavali nieahatyčnaje kryło Staramiesckaj ratušy.
Častka płana Prahi 1816 hoda, zroblenaha Jozefam Jutnieram. Čyrvonaj strełkaj paznačana miesca, dzie znachodziłasia drukarnia Sieviaryna
U čas Pražskaha paŭstańnia ŭ 1945 hodzie ratuša zhareła, paśla taho jak 8 maja, za niekalki hadzin da padpisańnia kapitulacyi, niamieckija vojski abstralali jaje. Ruiny źnieśli paśla vajny. Jašče pry nacystach źjaŭlalisia prajekty pierabudovy hetaha kvartała pa tahačasnaj modzie, mnostva madernisckich prajektaŭ prapanavali ŭ paślavajennaj kamunistyčnaj Čechasłavakii, ale nivodny ź ich nie byŭ realizavany — tut uźnik skvier, redki zialony kutočak u ščylnaj staroj pražskaj zabudovie, raskryty ŭ bok Staramiesckaj płoščy.
Vyhlad znaka na mierkavanym miescy pražskaj drukarni Skaryny
Ideja ŭstalavać tut znak źjaviłasia ŭ 2020 hodzie, ale da realizacyi sprava dajšła tolki ciapier. Finansavuju padtrymku akazaŭ zusim nie biełaruski bok, jak možna było b čakać, a Litva. Jakraz litoŭskaje pasolstva ŭ Prazie viało pieramovy z haradskimi ŭładami i było hałoŭnym ruchavikom pracesu. Padtrymaŭ taksama Polski instytut u Prazie, dałučaŭsia i Ofis demakratyčnych siłaŭ Biełarusi ŭ Čechii.
Mastackaje rašeńnie znaka vykanaŭ češski mastak i ilustratar Iržy Ałtman (Jiří Altmann). Ale ŭsie elemienty na znaku majuć niezvyčajny lustrany vyhlad.
Aŭtary tłumačać, što heta było zroblena naŭmysna, jak pierajmańnie drukarskaj litary (littera), admysłovaha prostavuholnaha bruska z reljefnaj lustranoj vyjavaj, jakaja paśla adbivałasia na papiery. Taki ž adbitak možna atrymać i ad novaha znaka, kali nanieści na jaho farbu i prykłaści arkuš.
Sihniet Skaryny z vyjavaj sonca i maładzika z tytulnaha arkuša Biblii, vydadzienaj u 1517 hodzie.
Darečy znak, jak možna zrazumieć z nadpisu, pryśviečany nie tolki Skarynu, bo, mahčyma, u tym ža domie Sieviaryna ŭ 1488 hodzie była vydadziena pieršaja drukavanaja Biblija na słavianskaj movie — Pražskaja Biblija.
Heta daloka nie adziny napamin, jaki majecca pra biełaruskaha pieršadrukara ŭ Prazie.
Na susiedniaj vulicy, na ścianie ŭ dvoryku Klemiencinuma, u 1996 hodzie ŭstalavali miemaryjalnuju došku ŭ jahony honar, choć hetaje miesca nijak nie źviazanaje ź dziejnaściu drukara.
U tym ža hodzie ŭ skviery na Hradčanach pastavili poŭnafihurny pomnik Francysku Skarynu: niekalki hadoŭ paśla viartańnia ŭ Prahu były drukar pa zaprašeńni karala Fierdynanda I pracavaŭ batanikam u sadzie, raźbitym niepadalok.
Čytajcie taksama:
U novy miedal Francyska Skaryny zakrałasia staraja pamyłka
Jak Francysk Skaryna staŭ Hieorhijem. Histaryčnaja pamyłka na słužbie impieryjalizmu
