Pomnik u pamiać pra paŭstańnie 1863-1864 hadoŭ u Vilni. Fota: Naša Niva
Pomnik pastaŭleny ŭ histaryčnym centry, na terytoryi franciškanskaha klaštara, dzie za paŭhoda da pačatku paŭstańnia adbylisia pieršyja relihijna-patryjatyčnyja antyrasijskija manifiestacyi — tamu miesca vybrana zusim nie vypadkova.
Skulpturnaja kampazicyja pastaŭlena pierad kaściołam Uniebaŭziaćcia Najśviaciejšaj Dzievy Maryi.
Na šyrokim kruhłym podyumie rasstaŭlenyja bronzavyja postaci čatyroch mužčyn. Pa levy bok staić manach-franciškaniec, błasłaŭlajučy z kryžam spravu paŭstańnia, pa pravy bok — sami paŭstancy, źviernutyja da śviatyni.
U tvarach źlohku ŭhadvajucca postaci Kastusia Kalinoŭskaha, Zyhmunta Sierakoŭskaha i Citusa Daleŭskaha — byccam piersanifikacyi Biełarusi, Litvy i Polščy ŭ baraćbie suprać carskaj ułady.
Skulptury paŭstancaŭ pierad statujaj Dzievy Maryi. Fota: Naša Niva
Na piarednim płanie ŭklenčany Kalinoŭski, a za jaho śpinaj — Sierakoŭski, abodva z padniatymi ŭ žeście klatvy rukami pierad kopijaj statui Biezzahannaj Dzievy Maryi, prysiahajuć u viernaści Bohu i Radzimie. Trochi pavoddal staić Daleŭski, trymajučy pry sabie ruku tak, byccam voś-voś dałučycca da svaich paplečnikaŭ.
Skulptura manacha taksama nie vypadkovaja, bo vilenskija franciškancy padtrymali paŭstańnie. Za heta paśla zdušeńnia paŭstańnia ŭletku 1864 hoda rasijskija ŭłady adpomścili ordenu — začynili klaštar, u karpusach jakoha stvaryli turmu, a kaścioł pierabudavali pad archiŭ, źniščyŭšy jaho bahataje ŭbrańnie.
Usie troje paŭstancaŭ, Kalinoŭski, Sierakoŭski i Daleŭski, byli pakaranyja śmierciu i paśla tajemna pachavanyja rasijskimi ŭładami pad haroj Hiedymina. Paśla vypadkovaha vyjaŭleńnia ŭ časie raskopak na hary pareštkaŭ paŭstancaŭ, jany byli ŭ 2019 hodzie ŭračysta pierapachavanyja ŭ kaplicy na mohiłkach Rosa.
Napiaredadni adkryćcia parafijanie franciškanskaha klaštara paradkavali skvier kala pomnika. Fota: Naša Niva
Pomnik pastaŭleny na srodki Polskaha nacyjanalnaha fondu, jaki byŭ stvorany za časami kiravańnia partyi «Zakon i spraviadlivaść». U Litvie Polski nacyjanalny fond akazvaŭ padtrymku siarod inšaha restaŭracyi pafranciškanskaha kaścioła, jaki ličycca «polskim sercam» Vilni.
Hetaja akaličnaść aburyła litoŭcaŭ u sacsietak. Jany pabačyli ŭ dziejnaści polskaj arhanizacyi ŭ Vilni niepažadanaje ŭvarvańnie. Akramia taho litoŭcy krytykujuć nizki mastacki ŭzrovień vykanańnia skulptur.
Tym nie mienš heta pieršy poŭnafihurny pomnik Kastusiu Kalinoŭskamu ŭ Vilni.
Abviestka pra ŭračystaje adkryćcio pomnika
Adkryćcio pomnika adbudziecca ŭ piatnicu, 22 sakavika. Ab 11 hadzinie dnia pomnik aśviaciać, paśla ŭ kaściole projdzie imša. Francyskanski manastyr zaprašaje ŭsich na ŭračystaść.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
Jak karol Vialikabrytanii Karł III źviazany ź Biełaruśsiu?
U prakat vyjšaŭ polski histaryčny bajavik pra Tadevuša Kaściušku
