Вольга Гарбунова падчас інтэрв'ю. Скрын з відэа
Каго з палітзняволеных вызваляюць датэрмінова
Вольга Гарбунова кажа, што ёй вядомыя некалькі выпадкаў датэрміновага вызвалення палітзняволеных. Яна звяртае ўвагу, што на некаторых палітзняволеных былі заведзеныя крымінальныя справы па эканамічных артыкулах. Для вызвалення такіх людзей былі выкарыстаныя палажэнні артыкула 88 Крымінальнага кодэкса, які прадугледжваў магчымасць кратнага пакрыцця эканамічнай шкоды.
Акрамя гэтага былі вызваленыя людзі, якія мелі грамадзянства іншых краін. Хутчэй за ўсё ў гэтым выпадку, лічыць Гарбунова, перамовы вяліся на ўзроўні дыпламатычных прадстаўніцтваў. Гэта выпадкі Наталлі Хершэ і Сафіі Сапегі.
«Гэта сведчыць пра тое, што, нягледзячы на тое, што рэжым зацікаўлены максімальна нагнятаць сітуацыю, […] адпомсціць усім нязгодным, запужаць увесь беларускі народ, мы бачым пэўныя трэкі, па якіх адбываюцца перамовы.
Мы чуем, што заяўляе Рэспубліка Польшча ды іншыя краіны, якія гатовыя выступіць у якасці пасярэдніка ў такіх перамовах. І мы разумеем, што такая работа вядзецца рэгулярна. І не толькі мы, але і міжнародныя партнёры робяць спробы знайсці трыгерныя, рэсурсныя месцы, каб можна было гаварыць аб вызваленні аднаго, двух, некалькіх палітзняволеных», —
кажа прадстаўніца па сацыяльнай палітыцы ў Кабінеце.
Хто і што можа прымусіць Лукашэнку адпусціць палітвязняў?
Па погляд Гарбуновай, вялікай памылкай з'яўляецца выкарыстанне слова «прымусіць»:
«Калі мы гаворым пра перамовы, то пачынаецца вельмі шмат спекуляцый на гэту тэму, падмена паняццяў. Вельмі часта, калі мы гаворым пра перамовы, людзі, якія выступаюць апанентамі такой стратэгіі, пачынаюць выкарыстоўваць словы «гандаль», адразу змяшчаючы фокус у гэтай размове, надаючы ёй негатыўную канатацыю. Быццам бы размова ідзе пра гандаль людзьмі. А гэта міжнароднае злачынства», — адзначае палітычная дзяячка.
На яе погляд, калі гаварыць пра перамовы, важна разумець, што аніводныя перамовы не завершацца поспехам, калі нехта некага будзе да нечага прымушаць. У любых перамовах ёсць спроба дамовіцца. Гэта рух насустрач, пошук нейкіх умоваў, прапаноў.
«Я не ведаю, ці магчыма дасягнуць поспеху ў перамовах, калі мы не гаворым пра сітуацыю «він-він», калі ў кожнага боку павінна быць нешта прывабнае для апанента. І тут мы ўпіраемся ў каштоўнасны барʼер. Калі мы зводзім усю нашу працу па вызваленні палітзняволеных да пытання прымусу рэжыму нейкім чынам адпусціць людзей, то тут мы прайгралі.
Вось ужо чацвёрты год. Там тысячы людзей. Амаль 1400 чалавек ужо выйшлі, поўнасцю адбыўшы пакаранне ці не адбыўшы, напрыклад, як я. І гэтая лічба будзе расці. Мы добра бачым, што штодзённа затрымліваецца ад 20 да 30 чалавек. Мы выйшлі на канкрэтнае стабільнае плато маштабных рэпрэсій. Калі мы кажам, што перамовы — гэта «прымусіць», то ў нас няма ніякіх шанцаў».
На пытанне, ці не варта ў такім разе Святлане Ціханоўскай змяніць рыторыку і пачаць прапаноўваць зняць санкцыі, Вольга Гарбунова адказала, што лічыць такі падыход маніпулятыўным і спекуляцыйным:
«Як толькі мы кажам пра перамовы, то чуем: «А, гэтыя, за адмену санкцый». Калі ў мяне проста цяпер спытаюць, за адмену я санкцый ці супраць, я выкарыстаю фармулёўку «Я за гуманітарны абмен». Не думаю, што гэта выхад. Але мы ўжо чацвёрты год знаходзімся ў такім пункце, дзе нам трэба пераасэнсаваць усё, што мы рабілі, і, магчыма, прыняць адказнасць за тое, што мы не заўсёды рухаліся ў патрэбным кірунку», — выказала сваё меркаванне Вольга Гарбунова.
«Хто нам сказаў, што ўручэнне даверчай граматы азначае прызнанне легітымнасці»
Падчас размовы Вольга Гарбунова прыгадала, як ёй адна знаёмая задала пытанне, навошта краіне паслы ў тых краінах, з якімі краіна сябруе. Усё і так добра. Развіваюцца эканамічныя адносіны, добры гандаль. Паслы неабходныя там, дзе ёсць вялікія праблемы, дзе нашы грамадзяне знаходзяцца ў турмах, дзе праблематычныя недэмакратычныя рэжымы, складанасці з гандлем, пастаянныя палітычныя і эканамічныя перашкоды.
«Я сядзела і думала: «Цікавы падыход». Вельмі разумны. У ім нешта ад бізнэсу. Відавочна, не на маё мысленне, якое 20 гадоў фармавалася ў трэцім сектары. У мяне вельмі гуманітарны склад розуму, і я лічу, што галоўны прыярытэт — дапамога палітзняволеным ва ўсіх аспектах гэтага пытання», —
заўважае Гарбунова і дадае, што «пакуль здароўе некага і жыццё залежаць ад таго, што ты збіраешся рабіць, трэба весці перамовы да апошняга. Пакуль ёсць, за каго і за што змагацца».
Падчас размовы было закранута пытанне пра тое, што паслы замежных краін на пачатку сваёй дзейнасці ў краіне павінны ўручаць кіраўніку дзяржавы даверчыя граматы, што азначае прызнанне дзейнай улады.
Гарбунова падзялілася сваімі развагамі:
«Хто нам сказаў, што ўручэнне даверчай граматы азначае прызнанне легітымнасці? Хто даў гэтую думку, сказаў, што пасол, які прыязджае ў краіну, застаецца ў Мінску і ходзіць на гэтыя сустрэчы, раўняецца пасольству, якое супрацоўнічае з прадстаўнікамі рэжыму?
Калі мы гаворым пра тое, што нам трэба дапамога, каб нехта выступіў гарантаваным пасярэднікам паміж рэжымам і намі, каго рэжым не бачыць субʼектам і не збіраецца весці з намі перамовы. Мы гаворым, што вельмі зацікаўленыя ў тым, каб палітзняволеныя выходзілі, калі якая з краін гатова нам у гэтым дапамагчы, мы будзем гэта вітаць. Як гэтай краіне гэта рабіць, не знаходзячыся ў Мінску? І я вось хаджу і апошнім часам пастаянна над гэтымі пытаннямі думаю».
Што можа зрабіць Ватыкан
Вядома, што кардынал Гуджэроці летам гэтага года быў у Беларусі. Ніякіх сведчанняў пра тое, што ў яго адбыўся нейкі кантакт з афіцыйнымі ўладамі, няма. На погляд Гарбуновай, гэта сігнал аб тым, што ні дэмакратычныя сілы, ні іх партнёры не намацалі сітуацыю «він-він», пры якой можна пачаць размаўляць. Пытанне ў тым, ці вядома нашаму боку, чаго хочуць афіцыйныя ўлады за вызваленне палітзняволеных.
Палітычная дзяячка згадвае, што Польшча пастаянна адзначае, што вядзе перамовы з афіцыйным Мінскам аб вызваленні Андрэя Пачобута. Але да сёння нічога не змянілася. Толькі апошнія некалькі тыдняў рэжым стаў пасылаць сігналы з боку МЗС аб неабходнасці выбудоўвання адносін наноў.
«У цэлым мы вельмі далёкія ад разумення стратэгіі, таго, што нам трэба рабіць, прааналізаваўшы той трохгадовы вопыт, які ў нас ёсць. І рабіць працу над памылкамі. Я ўпэўненая, што мы іх здзяйснялі. Але выглядае так, што мы не шукаем новых шляхоў. Мы сталі на гэтыя рэйкі і коцімся.
У нас ёсць пэўнае бачанне, інструменты. Санкцыі — гэта інструмент ціску. І я таксама так лічу. Мы не павінны дапусціць сітуацыі, калі санкцыі будуць адмяняцца з-за эканамічных інтарэсаў іншых краін проста так, без уліку маштабу рэпрэсій, якія не спыняюцца, колькасці палітзняволеных, што сядзець у турмах».
Як трэба вырашаць пытанне з палітзняволенымі
На погляд Гарбуновай, вялікай памылкай было тое, што пытанне палітзняволеных стала часткай палітычнага парадку дня па змене рэжыму.
«Мы павінны выдзяляць пытанне палітзняволеных і іх вызвалення ў нейкі асобны трэк. Мы не можам выкарыстоўваць наяўнасць палітзняволеных як частку, этап, умову для звяржэння рэжыму.
Вядома, што менавіта аўтарытарны рэжым прывёў да таго, што адбыліся такія рэпрэсіі і стала столькі палітзняволеных. Але пытанне палітзняволеных не павінна быць завязана на змене, транзіце ўлады. А яно як бы стала гэтым неадʼемным пунктам. У выніку ўсё астатняе не бярэцца пад увагу — ані гуманітарныя падставы, ані экстраннасць, ані перамовы», — лічыць Вольга Гарбунова.
Жанчына адзначае, што добра разумее, як цяжка прыняць рэальнасць. Але калі яна думае пра свой палітычны ўдзел і дзеянні, звязаныя з пытаннямі палітзняволеных, яна не можа дапусціць таго, каб план дзеянняў выпрацоўваўся зыходзячы з надзеі:
«У мяне надзеі — куча. Я да плота [мяжы] езджу кожны тыдзень у чаканні, што вось-вось і ў мяне будзе магчымасць вярнуцца дахаты. Але думаючы стратэгічна, я зыходжу з самага найгоршага сцэнара. У ім Марыя Калеснікава выходзіць у 2031 годзе. Галіна Дзербыш сядзіць 20 гадоў за акт тэрарызму, які яна не здзяйсняла. А ёй цяпер 61 год…. Раз ужо ў маім мандаце размешчана пытанне, звязанае з палітзняволенымі і пошукам шляхоў іх вызвалення, то я не магу дазволіць сабе марыць».
Гарбунова адзначае, што ўсе бачаць, што санкцыі не працуюць. А апошні пакет санкцый ЕС беларускія дэмакратычныя сілы чакалі амаль год. «Гэта касметычныя санкцыі. Мы бачым, што Еўропа працягвае на мільярды гандляваць з Беларуссю. Паглядзіце матэрыялы Беларускага расследвальніцкага цэнтра, як прадпрыемствы проста прафесійна абыходзяць санкцыі».
Актывістка падкрэслівае, што яна б хацела, каб у пытанні палітзняволеных дэмакратычныя сілы абапіраліся на рэальнасць, а не на мары і спадзяванні.
«Я веру, што я вярнуся дахаты. Не буду казаць калі, бо мае блізкія смяюцца. Але я веру, што гэта ўсё акумулюецца і на ўсіх узроўнях. Яно не зможа адкаціцца назад. Мы дабʼемся таго, што мы вернемся ў краіну і яе чакаюць перамены і дэмакратыя. І злачынцы панясуць пакаранне.
Але плануючы нашу працу, мы павінны сыходзіць з найгоршага сцэнара, бо што мы потым скажам людзям. Шмат хто з тых, хто выйшаў на волю, згадвае словы дэмакратычных сіл, сказаныя ў 2020 годзе, аб тым, што яны не адседзяць сваіх тэрмінаў і будуць вызваленыя».
Ці пісаць прашэнні аб памілаванні
Вольга Гарбунова лічыць, што пісаць прашэнні аб памілаванні трэба людзям, якія ў ім бачаць выратаванне свайго жыцця і здароўя. Жанчына адзначае, што яна пастаянна сустракаецца з людзьмі, якія выйшлі са зняволення, збірае інфармацыю аб тым, што адбывалася, хто што чуў. Па яе словах, працэдура, звязаная з памілаваннем, гранічна прыніжальная. І яна ведае, што ў шэрагу калоній дзясяткі людзей атрымалі адмовы:
«Ты выкарыстоўваеш гэтую прыніжальную магчымасць для таго, каб неяк скараціць свой тэрмін, не згубіць здароўя, вярнуцца да дзяцей, састарэлых бацькоў, але ты атрымліваеш дастаткова хутка на працягу некалькіх месяцаў афіцыйную адмову».
Гарбунова адзначае, што ні ў якім разе, асабліва знаходзячыся ў выгнанні, нельга дыктаваць, як людзям сядзець унутры Беларусі ў турмах. Яна лічыць, што варта пісаць прашэнні людзям, «калі ў іх ёсць гэтая гатоўнасць, смеласць і каштоўнасць уласнага жыцця».
Сама ж Гарбунова доўгі час, па яе словах, не бачыла вартасці свайго жыцця як простага чалавека:
«Я не бачыла каштоўнасці ў сабе, у сваім жыцці проста так, таму, што я чалавек, таму, што жыву на гэтай планеце. Мяне вельмі захапляюць людзі-героі, але, калі я трапіла ў зняволенне, зразумела, што я не герой, хаця ўсё жыццё так думала.
Мы пастаянна абмяркоўвалі ў камеры пытанне, што будзем рабіць, калі трапім у калонію. Мы баяліся адна адной у вочы глядзець, бо кожная думала пра тое, як сябе выратаваць і спыніць тое, што адбываецца. Але ніхто ўслых не сказаў бы: «Зразумела, я напішу на памілаванне. Гэта ж маё жыццё. Я — важная, я — каштоўная, я не хачу, каб мяне зніштажалі…. Чаму мне павінна быць сорамна сказаць, што я хачу сябе выратаваць?»
Палітычная дзяячка адзначае, што, калі ў чалавека ёсць адчуванне каштоўнасці ўласнага жыцця, то яго будуць падтрымліваць і інфармаваць, як гэта рабіць. «Трэба напісаць «Прэзідэнт» з вялікай літары «п», пішы», — дапускае Гарбунова.
Глядзіце цалкам:
Чытайце таксама:
