Выбары, якія ператварыліся ў завядзёнку
Тры гады таму мне патэлефанаваў Сяргей Будкін і паведаміў, што каманда «Belsat Music Live» знайшла крутую студыю для здымкаў чарговага сезона і, маўляў, варта цяпер дамовіцца наконт нашага ўдзелу. Вось пройдуць выбары, потым — як заўсёды — тыдзень на паслявыбарчую дэпрэсію ды фрустрацыю — і наперад! Мы нават дамовіліся на пэўную дату.
Сапраўды, выбары ператварыліся ў завядзёнку. Штораз усё праходзіла паводле шаблону — і ў 2001-м, і ў 2006-м, і ў 2010-м. У кожным з гэтых гадоў былі свае нюансы — адзіныя (ці не) кандыдаты, інтэнсіўнасць пратэстаў, але схема заставалася нязменнай. У 2015-м на чарговы фарс наогул ніхто не пайшоў. Нават я, такі ўвесь грамадскі актывіст. І за гэтыя дзесяцігоддзі мы настолькі прызвычаіліся да звыклага парадку рэчаў, што я не заўважыў, што ўсё незваротна змянілася.
Глядзі ты! — нейкае абуджэнне
Не, натуральна, немагчыма было не заўважыць шматтысячнага натоўпу на Бангалоры падчас выступу трох новых лідарак. Альбо нязвыклую народную актыўнасць у іншых гарадах, куды яны прыязджалі. Здавалася, людзі даўно і назаўсёды заснулі, а тут — глядзі ты! — нейкае абуджэнне! У якое не надта хочацца верыць, каб потым не злавіць чарговага жорсткага расчаравання. Бо, нягледзячы на шаблоннасць кожных выбараў, усё адно штораз абуджалася дурная дзіцячая вера ў цуд. Ну, хіба апроч 2015-га.
Але на вуліцы быў ужо не 2015-ты, і пра няўдзел у галасаванні [размовы] не вялося. А калі што, дык я маю вясковую рэгістрацыю, і галасаваць мне трэба было ў адным аграгарадку (спадзяюся, гэтыя наватворы пасля Перамогі будуць назаўсёды выкінутыя з нашай мовы). Мы з жонкай узялі два заплечнікі з усім неабходным (на ўсялякі выпадак) і паехалі на Валожыншчыну. На выездзе з горада стаяў вайсковы блокпост. Людзі ў форме з аўтаматамі выбарачна правяралі дакументы ў кіроўцаў і пасажыраў аўто, якія заязджалі ў Менск. Стаялі на варце дзяржавы для народа і стабільнасці.
Плакат мастака Б. Рашэтнікава. Крыніца: rus-gal.ru
Тут былі амаль усе «свае»
У аграгарадку было ціха й спакойна. Ні міліцыі, ні вайскоўцаў. «А чаго ім баяцца, вёска — гэта ж асноўны лукашэнкаўскі электарат!» — звыкла падумаў я і раптам заўважыў, што ўсе людзі, якія прыйшлі на выбарчы ўчастак і пашыхтаваліся ў невялікую чаргу перада мною, маюць на руках белыя стужачкі. І амаль усе бюлетэні, кінутыя ў празрыстую (вынік лібералізацыі?) урну, былі складзеныя гармонікам. Такім чынам заклікалі складаць бюлетэні апазіцыйныя лідары. Каб можна было адразу адрозніць «сваіх» ад «чужых». Дык, атрымліваецца, тут былі амаль усе «свае». Тут, у вёсцы! Я не верыў сваім вачам. Што ж будзе ў горадзе?!
Усё змянілася
У горадзе галасавала мая жонка. Быў ужо вечар, але чарга на ўчастак была доўгая. Лішне казаць, што ўсе людзі ў чарзе таксама мелі белыя стужкі на руках і гучна, ажыўлена абмяркоўвалі немінучую перамогу дэмакратыі і прагрэсу і паразу калгаснай дыктатуры. Гэта ўсё нагадвала свята — бляск у вачах, гучная гутарка, смех, прыўзняты настрой…
Тады я зразумеў, што ўсё змянілася. Што людзі ўжо не зробяцца ранейшымі. Ім можна пагражаць, іх можна прэсаваць, ламаць, катаваць і здзекавацца з іх. Яны папросяць прабачэння і нават спяюць вам гімн у «пакаяльным відэа» (а як ты не спяеш — інакш цябе заб’юць!), але не зойдуць назад у раку, якая завецца «мнеўсёадномаяхатазкраюяпазапалітыкай».
І калі я глядзеў з нашага апошняга паверха на выбухі святлошумавых гранат каля «Рыгі», і калі спяваў «Тры чарапахі» перад ланцугамі салідарнасці, і калі граў дваровыя канцэрты, і калі глядзеў на шматтысячны натоўп, які сабраўся на наш спантанны канцэрт у «Пясочніцы» праз тры гадзіны пасля абвесткі — і тады, тры гады таму, і цяпер —
я ведаю: народ зрабіўся свядомы.
Мінск, 2020 год. Крыніца: unsplash.com
І хай сабе наперадзе доўгая й няпростая дарога, але мы выйшлі на гэтую дарогу і ідзём па ёй.
А не сядзім у хмызах на кукішках, пацягваючы піва з пластмасавых паўтарачак, маўляў, хай сабе дурныя ламаюць ногі, а мы лепей пасядзім-паразнявольваемся-паадпачываем.
Не трэба спадзявацца на цуд. Гэты цуд ужо адбыўся. Тады, тры гады таму, у 2020-м, калі вуліцы нашых гарадоў заліла бел-чырвона-белая рака.
І як бы хто ні стараўся — нават шпіц на стале не верне народ і краіну ў нейкі аморфны, азызлы й бяззубы 2015-ты.
Чытайце таксама:
Еўрасаюз будзе падтрымліваць беларусаў столькі, колькі неабходна — Жазэп Барэль
