Dramaturh Siarhiej Kavaloŭ vydaŭ manahrafiju «Šmatmoŭnaja paezija Vialikaha Kniastva Litoŭskaha epochi Reniesansu».
Siarhiej Kavaloŭ.
— U studenckija časy ja zachaplaŭsia sučasnaj biełaruskaj paezijaj, pisaŭ artykuły pra tvorčaść Aleha Minkina, Leanida Drańko-Majsiuka, Adama Hłobusa, Anatola Sysa, — raspaviadaje sp. Kavaloŭ. — A kali pryjšoŭ u aśpiranturu, prafiesar Aleh Łojka prapanavaŭ pisać dysiertacyju pra paeziju XVI stahodździa. «Pra tvorčaść svaich ravieśnikaŭ Vy pisać umiejecie, a voś pasprabujcie napisać pra aŭtaraŭ zabytych, nikomu nie znanych». U vyniku spačatku ŭźnikła manahrafija «Hieroika-epičnaja paezija Biełarusi i Litvy kanca XVI st.» (1993), potym «Stanaŭleńnie polskamoŭnaj paezii ŭ polilinhvistyčnaj litaratury Biełarusi epochi Reniesansu» (2002). I narešcie «Šmatmoŭnaja paezija Vialikaha Kniastva Litoŭskaha epochi Reniesansu».
«NN»: Nakolki paezija VKŁ epochi Reniesansu sapraŭdy była šmatmoŭnaj?
SK: Isnuje naiŭnaje ŭjaŭleńnie pra epochu Reniesansu jak pra čas sucelnaj daminacyi starabiełaruskaj movy ŭ litaratury VKŁ. Maŭlaŭ, tolki paśla ŭtvareńnia Rečy Paspalitaj u 1569 hodzie pačałosia apalačvańnie, akataličvańnie i inšyja biedy. Nasamreč,
biełaruskaja nikoli nie była adzinaj, «manapolnaj» movaj piśmienstva Biełarusi:
u XVI ct. asnoŭnymi litaraturnymi movami na našych ziemlach źjaŭlalisia łacinskaja, polskaja, biełaruskaja, carkoŭnasłavianskaja; pryčym pieravažnaja bolšaść paetyčnych tvoraŭ vydavałasia pa-łacinsku i pa-polsku. Vieršy pa-biełarusku źjaŭlalisia redka. Ale
pa-biełarusku vialisia dziaržaŭnaje spravavodstva, letapisańnie, na biełaruskuju pierakładalisia papularnyja histaryčnyja apovieści i rycarskija ramany.
Mnohich ščyrych patryjotaŭ, kali jany daviedvajucca pra realnuju moŭnuju situacyju ŭ biełaruskaj kultury «załatoha vieku», ahortvaje rasčaravańnie. Mianie ž histaryčny dośvied, naadvarot, vučyć aptymizmu: biełaruskaja mova vytrymała niaprostuju kankurencyju ŭ minuŭščynie, vytrymaje i ŭ budučyni.
«NN»: Spradviečnaja sprečka: inšamoŭnyja aŭtary — heta biełaruskaja litaratura ci zamiežnaja?
SK: Spadčynu piśmieńnikaŭ VKŁ niemahčyma padzialić pamiž siońniašnimi narodami rehijonu, heta ahulnaja spadčyna, ahulny nabytak. Ani pachodžańnie aŭtara, ani mova, ani miesca napisańnia i vydańnia tvoraŭ nie źjaŭlajucca dastatkovymi kryteryjami nacyjanalnaj identyfikacyi piśmieńnika.
Paeziju VKŁ stvarali litoviec Marcinas Mažvidas, ispaniec Piotr Raizij, niemiec Jan Mylij, francuz Piotr Statoryus, palak Maciej Stryjkoŭski.
Naprykład, Andrej Rymša pisaŭ na biełaruskaj, łacinskaj i polskaj movach. Naradziŭsia jon na Biełarusi, pieršuju knihu vydaŭ na Ukrainie, a pamior u Litvie. Imia Mikałaja Husoŭskaha my sustreniem u padručnikach pa historyi polskaj, litoŭskaj, biełaruskaj, ukrainskaj litaratur. Ja pryncypova nie nazvaŭ svaju manahrafiju «Biełaruskaja šmatmoŭnaja paezija...» ci «Šmatmoŭnaja paezija Biełarusi...».
«NN»: Ci byli aŭtary, što pisali pa-biełarusku, ale žyli za miažoj?
SK: Takim aŭtaram źjaŭlaŭsia biełaruski pieršadrukar Francišak Skaryna. Ź jaho ścipłaha čatyrochradkoŭja «Bohu ŭ Trojcy adzinamu», źmieščanaha na tytulnaj staroncy knihi «Ioŭ» (1517), pačynajecca historyja biełaruskaj paezii. Vierš napisany i vydadzieny ŭ Prazie, taksama jak dva inšyja vieršavanyja frahmienty Skaryny: «Vieruj u Boha adzinaha...» i «Nie kapaj pad inšym jamy...».
«NN»: Pra što pisali paety Reniesansu ŭ VKŁ, ci pierahukajecca taja paezija ź siońniašniaj?
SK: Bolšaść tahačasnych vieršavanych tvoraŭ nie vyjšła za miežy svajoj epochi. Pryśviečany jany hramadska-palityčnym padziejam u VKŁ albo siamiejnamu žyćciu biełaruska-litoŭskich mahnataŭ i ŭjaŭlajuć cikavaść jak mastacki dakumient epochi, kaštoŭnaja krynica źviestak pra žyćcio našych prodkaŭ. Siarod vydatnych, cikavych i siońniašniamu čytaču tvoraŭ nazavu «Pieśniu pra zubra» Mikałaja Husoŭskaha, «Lamant niaščasnaha Ryhora Ościka» Stanisłava Łaŭrencija, «Čałaviečy viek» Stanisłava Kułakoŭskaha, «Barvačku» Radahlada Hładkatvarskaha.
«NN»: Čamu Vy abmiežavalisia tolki epochaj Reniesansu?
SK: Epocha Reniesansu — heta maja ŭlubionaja epocha nie tolki ŭ litaratury, ale ŭ historyi ŭvohule. Mienavita ŭ hety čas u piśmienstvie VKŁ uźnikajuć pieršyja paetyčnyja tvory, tamu naturalna było źviarnucca najpierš da Reniesansu. A voś čamu ja abmiežavaŭsia tolki hetaj epochaj... Adzin daśledčyk nie ŭ stanie sabrać, pračytać i asensavać usie tvory, napisanyja sotniami aŭtaraŭ na praciahu troch stahodździaŭ. Navat pišučy pra XVI ct., ja abapiraŭsia na pracy svaich papiarednikaŭ: Jakava Pareckaha, Viktara Daraškieviča, Uładzimira Kaleśnika, Ivana Savierčanki, polskich daśledčykaŭ.
«NN»: I niama žadańnia zazirnuć u nastupnyja stahodździ?
SK: Ciapier źjaviłasia novaje pakaleńnie biełaruskich daśledčykaŭ-miedyjavistaŭ: Aleś Brazhunoŭ, Žanna Niekraševič-Karotkaja, Natalla Rusieckaja, Hanna Karpovič. Spadziajusia, jany napišuć historyju šmatmoŭnaj paezii VKŁ Baroka i Aśvietnictva. Što datyčyć mianie, ja
chacieŭ by viarnucca da svaich kolišnich zachapleńniaŭ i napisać knihu pra sučasnuju biełaruskuju paeziju.
 |
Šmatmoŭnaja paezija Vialikaha Kniastva Litoŭskaha epochi Reniesansu / Siarhiej Kavaloŭ. — Minsk:Knihazbor, 2010. — 376 s.
Nabyć knihu možna tut.
