Da takoj vysnovy pryjšła Taćciana Astroŭskaja ŭ svaim daśledavańni «Hienieałohija histaryčnaj pamiaci biełarusaŭ u kantekście adukacyjnych praktyk».
Taćciana Astroŭskaja.
Prezientacyja zaklučnaj praca stypiendyjanta Biełaruskaha instytuta stratehičnych daśledavańniaŭ adbyłasia ŭ Minsku.
Jak historyja robicca niepradkazalnaj u našych padručnikach?
Taćciana Astroŭskaja razhledzieła padručniki pa historyi Biełarusi dla 5-11 kłasaŭ, vydadzienyja ŭ 1993-2009 hadach. I ŭviała svaju pieryjadyzacyju: I — 1993-1995, II — 1996-2001, III — 2002-2009.
Daśledavańnie spadarynia Astroŭskaja pravodziła pa troch aśpiektach. Jana vyłučyła padziei i fihury, ahulnyja dla ŭsich padručnikaŭ, a taksama źviartała ŭvahu na pošuki i ŭśviedamleńnie identyfikacyi siabie i inšaha. Vyniki pracy nie stali ašałamlalnymi, ale čarhovy raz paćvierdzili viadomuju iścinu — chto płacić, toj i muzyku zamaŭlaje.
Historyja ŭ školnych padručnikach zaležyć ad sacyjalna-palityčnych umoŭ, u jakich ich pišuć.
Siarod ahulnych padziejaŭ jość tyja, što adnolkava interpretujucca va ŭsie pieryjady, ale prysutničajuć i tyja, što dyjamietralna supraćlehłyja ŭ acency. Tak, Druhaja suśvietnaja-Vialikaja Ajčynnaja vajna apisvajecca amal adnolkava va ŭsie časy.
A ŭ pieršych padručnikach niezaležnaj Biełarusi (1993) nazirajecca navat pierapisvańnie kavałkaŭ tekstu ab vajnie z savieckich knižak.
Ale radykalna adroźnivajucca acenki isnavańnia Połackaha kniastva, uvachodžańnie ŭ skład Rasijskaj impieryi, paŭstańnie Kalinoŭskaha, stvareńnie BNR…
Toje adbyvałasia i z histaryčnymi asobami. Francysk Skaryna byŭ «zručnaj fihuraj» va ŭsie časy, ale zusim pa-inšamu traktavali dziejnaść Kastusia Kalinoŭskaha. Kali ŭ pieršym pieryjadzie — heta nacyjanalny hieroj, to ŭ 1996-2001 jon faktyčna vyklučajecca z histaryčnaha kantekstu. A ŭ paźniejšyja časy Kalinoŭskaha pradstaŭlajuć jak «biezrassudnoho junošu», jaki biezvynikova skončyŭ žyćcio.
Taćciana Astroŭskaja akcentuje ŭvahu na tym, što historyja XX stahodździa paśla 1995 paŭstaje biez hieroja ź vialikaj litary. Navat asobie Piatra Mašerava ŭ padručnikach advodzicca zusim mała tekstu. U čym pryčyna?
Vykinuć značnych fihur z kantekstu historyi, kab nie stvarać kankurencyi dla praviačaj asoby.
Tłumačyć daśledčyca.
Da apošnich hadoŭ u padručnikach pa ajčynnaj historyi nie było adkazu na pytańnie «Chto taki biełarus?» Va ŭsie pieryjady apisvalisia etničnyja pracesy, ale tolki ŭ trecim pieryjadzie pačałosia metanakiravanaje farmiravańnie ŭjaŭleńniaŭ ab sabie.
Paśla raspadu Savieckaha Sajuza adbyvałasia zamiena trahičnaha minułaha hieraičnym, adbyłasia sproba kanstrujavańnia novaj identyčnaści, aryjentavanaj na demakratyčnyja pryncypy. Reziumuje Taćciana Astroŭskaja.
Najbolš reakcyjnym staŭ pieryjad paśla prychodu Alaksandra Łukašenki da ŭłady.
Viałasia rusifikacyja historyi, «raźvienčivanije» nacyjanalnych mifaŭ.
Admietna, što paśla 2001 hoda ŭ padručniki pa historyi pastupova pačali viartacca biełaruskija hieroi. Praŭda, ich žyćcio razhladajecca praź filtr biełaruskaj ideałohii. Padručniki stali bolš prostymi dla ŭsprymańnia. Akcent robicca na tym, kab školnik pryniaŭ infarmacyju, jakuju jamu prapanujuć.
