Ihar Sihoŭ užo amal hod žyvie ŭ Varšavie, jon kančatkova vyjechaŭ ź Biełarusi ŭ listapadzie 2022-ha. Ciapier akcior pracuje taksistam, a taksama źviazany z dvuma biełaruskimi teatrami. Pieršy ź ich — «Kupałaŭcy», ź jakimi Ihar niadaŭna prezientavaŭ premjeru, «Płošču Pieramohi» pa Alhierdu Bachareviču.
Akramia znakamitaj trupy, Ihar ihraje i ŭ mienš viadomym Team Theatre — hety prajekt taksama pracuje ŭ Varšavie. Jon raskazvaje, što jość pierśpiektyvy zdymacca ŭ polskim kino, ale i biełarusy Sihova nie zabyvajuć. Chutka jaho možna budzie pabačyć u «Pracesach» — pieršym dla «Biełsata» sieryjale, jaki źniaŭ režysior filma «Čynčyny ŭ krainie cudaŭ» Andrej Kašpierski.
Što da Team Theatre, tam Sihoŭ ihraje ŭ śpiektakli «Mora Chryściny». Heta pastanoŭka pa padziejach 2020-ha na Akreścina, sproba raskazać pra toje, što było. Ihar razvažaje: «Składana abaznačyć maju rolu — jon i raskazčyk, i adzin z tych, chto byŭ u žniŭni 2020-ha na Akreścina, to-bok čałaviek, praź jakoha idzie ŭspamin pra toje, što tam adbyvałasia. Akramia jaho, tam jość piersanažy, jakija adbyvali aryšt na Akreścina, i tyja, chto katavaŭ, i śpiektakl zasnavany na raskazach realnych ludziej.
Luby materyjał adbivajecca na tym, jak ź im pracuješ, tym bolš kali havorka pra dakładnyja ŭspaminy ludziej, jakija byli na Akreścina, i siarod hledačoŭ tyja, chto prajšli praz hetuju ekziekucyju. Ihrać składana, ale pra tyja padziei treba havaryć, kab ludzi viedali, navat tyja, chto nie siadzieŭ ci ŭvohule nie byŭ u Biełarusi ŭ žniŭni 2020-ha».
U siaredzinie 2020-ha Ihar, na toj čas akcior Teatra imia Janki Kupały, dałučyŭsia da svaich kaleh, jakija zvalnialisia z trupy na znak pratestu suprać falsifikacyj i hvałtu. Ale ž Sihoŭ syšoŭ z teatra trochi paźniej, čym astatnija — nie ŭ žniŭni, a ŭ kancy vieraśnia.
«Nie pracavaŭ u toj čas, bo chvareŭ na rak. Tamu zvalniaŭsia z teatra krychu paźniej, bo mnie rabili apieracyju i ja prachodziŭ reabilitacyju.
Zdajecca, syšoŭ z Kupałaŭskaha naprykancy vieraśnia — u pačatku kastryčnika 2020-ha, a kupałaŭcy syšli ŭ žniŭni. Ale ja nie adyhraŭ u hety čas nivodnaha śpiektakla».
Biełarus pieranios rak kišečnika, prajšoŭ praz składanuju apieracyju. Raskazvaje, što vychodziŭ z chvaroby kala troch miesiacaŭ i byŭ na miažy žyćcia i śmierci, paśla apieracyi čatyry dni lažaŭ u reanimacyi. Stupień chvaroby jon nie nazyvaje, ale ŭdakładniaje, što za jaje čas schudnieŭ sa 105 kiłahramaŭ da 80.
«Katujuć ludziej, a ja što, maŭlaŭ, vybačajcie, chvareŭ?»
Zdajecca, jakaja hramadskaja aktyŭnaść, kali prablemy sa zdaroŭjem, tym bolš takija? Ale dla Sihova ŭsio adnaznačna: «Źbivajuć ludziej, katujuć ich na Akreścina, a ja pavinien byŭ skazać, maŭlaŭ, vybačajcie, ja chvareŭ? Ja biełarus, i tyja, kaho katavali, taksama biełarusy, dyk jak ja mahu stajać ubaku? Uvohule nie prymaju hvałt, dla mianie heta nie mietad. Moža być usio što zaŭhodna — pieramovy, damovy, ale ni ŭ jakim razie nie streły, nie źbićcio i nie vajna.
A što, jość čałaviek, kamu ŭsio adno, što tady adbyvałasia ŭ Biełarusi? Mahčyma, i jość, ale mianie heta kranała i ja nie moh stajać u baku, taksama jak i z vajnoj va Ukrainie. Dla mianie heta pryncypova, bo jak maŭčać, kali źbivajuć tvaich siabroŭ, kali ŭvohule źbivajuć narod za toje, što jon prosta chacieŭ demakratyi?»
Sihoŭ kaža, što nie choča žyć u niesvabodzie: «Ja volny čałaviek i maju prava havaryć toje, što dumaju. Mahu nie mieć racyi, ale heta inšaja sprava. Ale źbivać za toje, što ja vykazaŭ svaju dumku ci nie pahadziŭsia, katavać mianie za heta? Kali kamuści heta padabajecca, chtości heta prymaje — ściah vam u ruki. Kožny vybiraje svoj šlach, toje, jak žyć i čym žyć, być rabom ci być volnym čałaviekam, pavažajučy pry hetym zakon».
«Taho teatra, jaki ja lubiŭ i ŭ jakim pracavaŭ, u Biełarusi bolš niama»
Kala 20 hadoŭ Ihar Sihoŭ adpracavaŭ u Respublikanskim teatry biełaruskaj dramaturhii, ale ciapier infarmacyi pra heta na sajcie teatra nie znajści — zamiest staronki akciora bačym nadpis «takoj staronki nie isnuje». Sam Sihoŭ udakładniaje, što z sajta RTBD vydalili infarmacyju nie tolki pra jaho, ale i pra inšych eks-supracoŭnikaŭ teatra, u tym liku pra tych, chto nie pracuje tam, pa palityčnaj prykmiecie.
Z repiertuaru, pavodle akciora, prybrali i šmat starych śpiektaklaŭ. Niedzie hrali niepažadanyja ludzi, niedzie śpiektakl staviŭ niepažadany režysior, štości pakazałasia «idejna niapravilnym». Heta, tłumačyć Sihoŭ, palityka dziaržavy, jakuju pravodzić dyrektar teatra: tych ludziej, jakija ŭ 2020-m vykazali svaju pazicyju, prosta prybrali z sajta.
Ciapier RTBD stvarajuć z čystaha lista, i toje samaje ciapier adbyvajecca z bolšaściu teatraŭ u Biełarusi. Jak jamu, čałavieku, jaki addaŭ biełaruskamu teatru dziesiacihodździ, hladzieć na heta?
«Raniej teatr byŭ dla mianie tym, što ja lubiŭ. Teatr musić uzdymać pytańni, jakija turbujuć narod, heta trybuna i dla ŭłady, i dla narodu. A potym taki teatr zadušyli, cenzura pačała kazać, što možna rabić, a što — nie, jakija režysiory i akciory mohuć pracavać, a jakija nie mohuć. Na maju dumku, taho teatra, u jakim ja pracavaŭ, u Biełarusi bolš niama.
Teatr nie moža być apalityčnym, vaźmicie Šekśpira. «Jaho pjesy apalityčnyja? Nie. Apalityčnym moža być chiba što dziciačy teatr, ale i ŭ tych ža vaviorak i vaŭkoŭ žyćcio taksama zasnavanaje na stanoviščy ŭ hramadstvie, tamu heta taksama palityka».
«Heta ŭsio brachnia»
Adzin z ulubionych śpiektaklaŭ u karjery Sihova — «Adviečnaja pieśnia» pa adnajmiennym tvory Janki Kupały. Akcior udakładniaje, što dla jaho heta śpiektakl pra pazicyju, jakaja była ŭ jaho zaŭsiody i zachoŭvajecca ciapier — što pierš za ŭsio jon čałaviek: «Mahu pamylacca i rabić štości nie tak, ale ja čałaviek i ja volny prymać takoje rašeńnie, jakoje paliču pravilnym». Vybrać najvažniejšuju rolu ŭ filmie ciažej, ale Ihar adznačaje «Dniaproŭski rubiež» — vajennuju dramu pra abaronu Mahilova ŭ pačatku 1941-ha.
U toje, što ciapier zdymajuć i staviać u Biełarusi, Ihar nie vieryć. Akcior razvažaje: mo tyja śpiektakli, što zaraz stvarajucca ŭ biełaruskich teatrach, i nie nakiravanyja na palityku, ale jany zapluščvajuć ludziam vočy na rečaisnaść, a heta — šlach da apraŭdańnia vajny ci represij.
Ciapierašnija biełaruskija kino i teatr, miarkuje Sihoŭ, chutčej majuć miestačkovy farmat i buduć cikavymi tolki dla Biełarusi i Rasii. I reč nie ŭ tym, jak ihrajuć biełaruskija akciory, ličyć Ihar: «Mnie niecikavyja sami temy kino, heta nie toje, pra što treba siońnia kazać. Varta havaryć pra toje, što adbyvajecca ciapier, a nie prajšło kaliści. Usie hetyja hady nam sprabujuć naviazać, što my pavinny žyć tak, jak raniej žyli našy pradziedy, i pavažać historyju. Ale heta ŭsio brachnia.
Pra minułaje varta pamiatać i šanavać jaho, ale kazać treba pra siońniašni dzień: pra vajnu va Ukrainie, 2020 hod u Biełarusi, pra toje, što ciapier adbyvajecca ŭ Biełarusi. I mienavita datyčna hetych situacyj treba raźbiracca, chto maje racyju, a chto — vinavaty, bo kali ŭžo zdymać kino, to varta vyśviatlać, u čym była prablema».
«Carki, jakija ciapier va ŭładzie, vyrašyli, što jany razumniejšyja za narod»
Akcior miarkuje, što treba kazać i pra toje, što Rasija napała na Ukrainu biez abjektyŭnych pryčyn. Bo tyja pryčyny, jakija prapanujuć rasijanam — poŭnaja łuchta, pavodle Sihova. Jaho nie ŭpeŭnivaje matyvacyja vajny, jakuju pradstaŭlajuć rasijskija miedyja — maŭlaŭ, va ŭsim vinavaty Zachad: «Pa-pieršaje, pahladzicie, rasijanie, u čym vy žyviacie. Biełarusy zvyčajna žyli prystojniej za Rasiju. Ale hnać na Zachad, dzie isnuje demakratyja? Ja nie ŭschvalaju Zachad i Amieryku. Maju na ŭvazie, što vyrasła pakaleńnie, jakoje choča havaryć, vykazvać svaje dumki, i maje na heta prava. Uładam i siemjam treba heta ŭličvać. Carki, jakija ciapier va ŭładzie, vyrašyli, što jany razumniejšyja za narod, ale heta łuchta».
«Nikoli i nijak nie stanu na bok Rasii»
Jašče da kančatkovaha pierajezdu ŭ Polšču, u 2021-m hodzie, Ihar Sihoŭ pracavaŭ u Rasii — zdymaŭsia ŭ tamtejšych sieryjałach. Taksama jon zaśviaciŭsia na Pieršym kanale ŭ zabaŭlalnaj pieradačy «Na samaj spravie», dzie znakamityja ludzi byccam prachodziać praz detektar chłuśni i raskryvajuć tajny asabistaha žyćcia. Biełarus udakładniaje, što takoje šou prachodzić jak hulnia — pa scenary, u žyćci ŭsio inakš.
Ciapier, kaža Sihoŭ, rasijskija centralnyja miedyja jon nie hladzić i hladzieć nie choča:
«Časam u jutubie vyskokvajuć niejkija prapahandysckija roliki, ale dla mianie heta biazhłuździca. Heta takoje tryźnieńnie, takaja nianaviść da ludziej, prydumanyja nieviadoma jak fakty, pierakanańni. Jany nasamreč ličać svoj narod nastolki tupymi, što ŭlivajuć im hetuju bzduru? Razvažny čałaviek vydatna razumieje, što nasamreč adbyvajecca. Kali ty razumny, heta vidavočna, da babki nie chadzi. Kali ty chočaš daviedacca praŭdu, ty jaje daviedaješsia, tym bolš što internet daje mahčymaści pračytać infarmacyju ŭ roznych krynicach i paraŭnać jaje.
Kali ty prosta durny, tut ničoha nie zrobiš, i tak praściej žyć. Ale ja viedaju ludziej z Rasii, jakija zrabili vybar na karyść spraviadlivaści, u jakich jość razumieńnie taho, što adbyvajecca. Tamu dla mianie centralnyja rasijskija ŚMI — heta ciapier unitaz, maju na ŭvazie kanały z prapahandaj i skoki na kaściach».
Tym nie mienš, u 2021-m biełarus usio-tki zdymaŭsia i ŭ rasijskich sieryjałach, i ŭ telešou. Tłumačyć, što reč išła pra hrošy, dy i filmy byli nie pra palityku, a «ci pra bandytyzm, ci pra kachańnie». Na toj momant nie ŭkładvałasia ŭ hałavie, dzielicca Sihoŭ, što ciapierašniaja vajna mahčymaja i Rasija napadzie na Ukrainu. Što da padziej u Biełarusi, jany, razvažaje akcior, byli našaj unutranaj baraćboj.
«A tut adbyłosia inšaje: adna kraina čamuści vyrašyła anieksavać terytoryi druhoj. Heta što za tryźnieńnie? I samaje hałoŭnaje, što kali, jak ja skazaŭ, Pucin abviaściŭ śpiecyjalnuju vajennuju apieracyju pa nibyta vyzvaleńni ad banderaŭcaŭ ruskamoŭnaha nasielnictva Ukrainy, bolšaść rasijan padtrymali jaho, vajnu i navat śmierć ludziej, pisali ŭ sacsietkach, što im, maŭlaŭ, tak i treba. Ludzi, vy padtrymlivajecie vajnu i pačynajecie za heta ahitavać, i pry hetym nazyvajecie siabie chryścijanami? I potym chočacie, kab z vami niejak pracavali?» — pytajecca Sihoŭ.
Žonka Ihara — ukrainka rodam z Chiersona, u jaho šmat siabroŭ z Ukrainy. Heta ludzi z Chiersona, Kijeva, šmat jaho znajomych ciapier navat znachodziacca na pieradavoj i baroniać svaju krainu. Tamu Sihoŭ adnaznačna kaža, što jon na baku Ukrainy i tych ludziej, jakija abaraniajuć svaju Radzimu.
Chacia aficyjnaja Biełaruś i Ukraina ŭ hetaj vajnie apynulisia pa roznyja baki, kanflikt nie padzialiŭ siamju biełarusa Sihova, jak i 2020-ty ŭ Biełarusi: «Maja žonka mianie padtrymała, kali ja vystupiŭ na baku kupałaŭcaŭ i syšoŭ razam ź imi z teatra ŭ znak pratestu suprać hvałtu, jaki adbyŭsia ŭ 2020-m. Zrazumieła, što ja padtrymaŭ jaje, kali va Ukrainie pačałasia poŭnamaštabnaja vajna. Dziakuj Bohu, u nas adnolkavaje mierkavańnie i nakont pieršaj, i nakont druhoj situacyi.
Na mianie paŭpłyvała staŭleńnie rasijan da vajny i toje, što bolšaść ź ich padtrymali Pucina. Heta impieryja. Kali chryścijanstva kaža «nie zabi», nie viedaju, jak patłumačyć prapahandu vajny i zabojstva mirnych hramadzian. Heta nie banderaŭcy, a zvyčajnyja ludzi, jakija žyli svaim žyćciom, maryli žyć dalej i havaryli pa-rusku, bo Rasija razbambiła ruskamoŭnyja harady. Tamu dla mianie ŭsio adnaznačna, i zrazumieła, što ja nikoli i nijak nie stanu na bok Rasii, bo nie žadaju prapaviedavać vajnu i zabojstvy ludziej, i nie zaležyć, jakaja ŭ hetaha meta».
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
10 pierśpiektyŭnych sieryjałaŭ hetaj vosieni
Ci sapraŭdy francuzski lidar byŭ monstram? U listapadzie na ekranach — «Napaleon» Rydli Skota
«Apienhiejmier»: kinapałatno, satkanaje z mnostva detalaŭ, pra zło, jakoje raście pakrysie
