Pomnik Bahdanu Chmialnickamu byŭ pastaŭleny ŭ Kijevie ŭ 1888 hodzie, za časami Rasijskaj Impieryi, na 900-hodździe Chryščeńnia Rusi
Mnie zdajecca, što ludzi, jakija havorać pra kałanijalizm u našym kantekście, majuć vysakarodnuju metu — patłumačyć mižnarodnaj supolnaści praz zrazumiełyja joj paniaćci i kancepcyi ahresiŭnuju i zachopnickuju rolu Rasii ŭ rehijonie. A taksama stać častkaj zrazumiełaha i papularnaha na Zachadzie dyskursu.
Ale, skažu ščyra, anałohii tut kulhajuć. Biełaruś (jak i Ukraina) nie była kałonijaj Rasii ŭ kłasičnym sensie hetaha słova. Nam budzie vielmi ciažka «pradać» mižnarodnaj supolnaści hetuju temu tak zvanaha kałanijalizmu ŭ adnosinach da Biełarusi i Ukrainy (asabliva Ukrainy) z boku Rasijskaj impieryi.
U roznych krainach u roznyja časy isnavali roznyja formy palityčnaj i ekanamičnaj zaležnaści, daminavańnia i padparadkavańnia.
I nie kožnaja forma zaležnaści, daminavańnia i padparadkavańnia źjaŭlajecca kałanijalizmam.
Kali my havorym pra kałanijalizm, to dla jaho charakterny dakładny padzieł na mietrapoliju i kałonii. Ničoha padobnaha nie isnavała pamiž «jadrom» Rasijskaj impieryi i Biełaruśsiu/Ukrainaj. Rasijskaja impieryja nie ličyła biełaruskija ziemli kałonijaj, a ŭsprymała ich jak častku mietrapolii.
Pra Ukrainu ja ŭvohule maŭču — značnaja častka ŭkrainskaj elity ŭdzielničała ŭ budaŭnictvie hetaj impieryi, i jany siabie nikoli nie ličyli «inorodcami» ci kałonijaj.
Nastupny momant: zachodnija ziemli Rasijskaj impieryi (Polšča, krainy Bałtyi, Ukraina, Biełaruś) u svaim sacyjalna-ekanamičnym i kulturnym raźvićci značna apiaredžvali tak zvanaje «ruskaje jadro» Rasijskaj impieryi. Pa ŭsich pakazčykach: i ŭzrovień piśmiennaści, i technałohii sielskaj haspadarki, i mnohaje-mnohaje inšaje.
Navat industryjalizacyja ŭ Rasijskaj impieryi pačałasia ŭ Polščy i na Danbasie. Jakaja ž impieryja budzie pravodzić industryjalizacyju ŭ «kałonijach»?
Dyk, moža, jany i nie byli «kałonijami» ŭ kłasičnym sensie hetaha słova? Moža tam była našmat bolš składanaja madel padparadkavańnia?
Kali ŭžo my i chočam dastukacca da mižnarodnaj supolnaści, i pryvodzić niejkija zrazumiełyja im anałohii, to my byli dla Rasii tym, čym byli Uels ci Šatłandyja dla Anhlii.
Tak, u Uelsie i Šatłandyi taksama ahresiŭna nasadžalisia anhlijskaja mova, paradki, anhlijskaje prava i h. d. Rujnavaŭsia miascovy ład i paradki. Ale jany nie byli kałonijami. Jak nie była kałonijaj i Biełaruś.
Čytajcie taksama:
