Malavanyja dyvany Jazepa Drazdoviča ŭ ekspazicyi novaha muzieja. Fota: «Kultura i mastactva»
U muziei pa vulicy Dačnaj, 13 vystaŭlena ŭnikalnaja kalekcyja malavanych dyvanoŭ — niepaŭtornaha prykładu biełaruskaha dekaratyŭnaha mastactva. Tradycyja malavanych dyvanoŭ viadomaja na Biełarusi z kanca XIX stahodździa, ale najbolšaje ich raspaŭsiudžvańnie prypała na 1930—1950-ja hady. Hety čas adznačyŭsia aktyŭnaj pierabudovaj viaskovaha žyćcia i źmienaj interjera sialanskich chat. U imknieńni ŭpryhožyć svajo žytło biełarusy znachodzili najbolš tannyja i mienš pracajomkija alternatyvy darahim karcinam, tkanym dyvanam ci špaleram.
Takoj alternatyvaj stali malavanyja dyvany, jakija stvaralisia na samatkanym ilnianym pałatnie abo cyracie. Malunak nanosiŭsia pendźlem, a taksama z dapamohaj vyrazanych uručnuju z kardonu, humy ci bulbiny trafaretaŭ. Isnavała i źmiešanaja technika: vyjava pa centry dyvana malavałasia, a bardziur nanosiŭsia trafaretam. Mastaki-samavuki dla raboty vykarystoŭvali alejnyja abo klejavyja farby, jakija sami i vyrablali.
Na farbavanym u čorny koler pałotniščy malavali raślinny arnamient, siužetna-tematyčnyja kampazicyi. Majstry časta stvarali na pałatnie idyličnuju (rajskuju) karcinu śvietu zhodna z ułasnymi ŭjaŭleńniami i fantazijami. Siužety čerpali adusiul: z žyćcia, ź ikanapisu, z repradukcyj karcin (u tym liku malunkaŭ na cukieračnych abhortkach).
Rekanstrukcyja interjera sialanskaj chaty. Nad dziciačym łožkam — kazačnaja malavanka. Fota: Tochka.by
Dyvan zamaŭlali ŭ jakaści padarunka na viasielle, narodziny dziciaci dy inšyja śviaty. Jany mahli być častkaj pasahu, tady na dyvanie źmiaščali inicyjały maładoj zakazčycy, a pra zachavańnie aŭtarstva narodnyja mastaki, dla jakich hetaja praca była dadatkovym zarobkam, asabliva nie dumali.
Muziej-zapaviednik u Zasłaŭi pačaŭ rabotu pa zbory kalekcyi malavanak jašče z 1988 hoda, nabyŭšy tvory Jazepa Drazdoviča. Tady ž byli arhanizavany ekśpiedycyi na radzimu mastaka — Hłyboččynu. Mastak pa adukacyi, jon byŭ vymušany zarablać na žyćcio, malujučy dyvany, dziakujučy čamu źjaviŭsia ŭzorny prykład mastackaha sintezu narodnaha i prafiesijnaha. Muzieju-zapaviedniku ŭdałosia zdabyć vialikuju kalekcyju malavanych dyvanoŭ Drazdoviča, jakaja ciapier składajecca z 32 rabot. Jašče 28 dyvanoŭ zachoŭvajecca ŭ muziei kultury i pobytu ŭ Hiermanavičach, dzie mastak kaliści stvaryŭ kulturny asiarodak.
U muziei-zapaviedniku taksama zachoŭvajecca 11 z 13 viadomych malavanych dyvanoŭ narodnaj mastački sa Słuččyny — Aleny Kiš. Cikavaść ujaŭlajuć malavanyja dyvany mastakoŭ-samavukaŭ M. Maroźki, H. Kuzaŭkova, I. Vorsy, F. Suchaviły, N. Zosika, Ja. Vajciešyk.
Častka ekspazicyi, pryśviečanaja tvorčaści Aleny Kiš. Fota: «Kultura i mastactva»
Ahułam ekśpiedycyi pa biełaruskich rehijonach dazvolili muzieju-zapaviedniku sabrać najvialikšuju kalekcyju malavanych dyvanoŭ u krainie — bolš za 250 adzinak.
Takaja vialikaja kolkaść pradmietaŭ u kalekcyi i rost cikavaści biełarusaŭ da hetaha vidu insitnaha (naiŭnaha) mastactva padšturchnuli Historyka-kulturny muziej-zapaviednik «Zasłaŭje» da stvareńnia asobnaha muzieja ŭ svajoj struktury.
Malavanyja dyvany z kvietkami i rajskimi ptuškami. Fota: Realt.by
Pad muziej adviedzieny budynak byłoha flihiela pałaca Pšaździeckich (darečy, u ich minskim pałacy ciapier raźmiaščajecca mastackaja halereja Michaiła Savickaha), uładalnikaŭ Zasłaŭja ŭ XVIII — XIX stahodździach. Pa niekatorych źviestkach, tut raźmiaščałasia pałacavaja biblijateka, karcinnaja halereja i scena dla teatralnych vystupleńniaŭ padčas bujnych kirmašoŭ, što pravodzilisia ŭ Zasłaŭi čatyry razy na hod, i roznych śviataŭ. Ale ŭ naš čas budynak vyhladaje jak typovaja pabudova ŭ jakim-niebudź ahraharadku: piersikavaja afarboŭka ścien, płastykavyja vokny, višniovaja mietałačarapica dy padšyŭka dachu sajdynham.
Z vonkavym vyhladam vyrazna kantrastuje sučasny dyzajn ekspazicyi, raspracavany navapołackaj kampanijaj «Mastak-servis». Pradumanaje aśviatleńnie dapamahaje zasiarodzić uvahu na tvorach. Prastoru muzieja pad roznyja patreby dazvalajuć chutka madernizavać mabilnyja pieraharodki. Siarod sučasnych navinak — VR-akulary, z dapamohaj jakich naviedvalniki mohuć trapić u prastoru malavanaha dyvana.
Šyrokuju papularnaść malavanyja dyvany nabyli ŭ apošnija hady, kali biełarusy ŭśviadomili siabie paŭnavartasnaj nacyjaj i pierastali saromiecca svajoj kultury, asabliva sialanskaj. Naiŭnyja vobrazy z malavanak pieršaj pałovy XX stahodździa, jak vyjaviłasia, dobra pieraklikajucca z sučasnaj mastackaj i masavaj kulturaj. «Miemnyja» lvy z dyvanoŭ Aleny Kiš ci malavanyja piejzažy Drazdoviča byli pieraniesieny ŭ jakaści pryntaŭ na moładzievyja śvitšoty, šopiery, stali stykierami ŭ miesiendžarach i nalepkami na noŭtbukach. Možna skazać, što hetaja tradycyja zdabyła druhoje žyćcio, ale vialikija płasty biełaruskaj kultury jašče tolki čakajuć, kali na ich narešcie źviernuć uvahu.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»
cikava
Zasłaŭje małajcy
byli nie raz nie dva i nie try )
zaŭsiody z kulturnickimi metami. bližejšy da Minska i zaŭždy kłasny
adnojčy z małym (hadki 4-5 jamu było) śpiecyjalna pajechała na elektryčcy - jon fanacieŭ pa ciahnikach, ale ni razu nie jeździŭ - mašyna ž) tamu śpiecyjalna paviezła na elektryčcy. štadleraŭskaj. tym bolš, što i sama na joj nie jeździła
naviedali tady ŭ tym liku muziej mifałohii i lesu (choć nie tak prosta było znajści jaho - partyzanskaja ž respublika)) z našymi niačyścikami) tam jak raz była jašče i vystava vycinanak była. vielmi pryhoža
nu i tak byli. na roznych festach. i nie tolki. kali heta ŭsio narmalna jašče było...