Fota: Reform.by
Paezija i hrafika harmanična suisnujuć u hetym vydańni, bo ilustracyi tam hrajuć takuju ž rolu, jak i tekst, to-bok viaduć svoj ułasny apovied.
Nasta Kudasava, fota Reform.by
Jak sustrelisia paetka i mastačka, što ŭvajšło ŭ knihu i čamu takaja nazva — pra ŭsio heta aŭtarki raskazali na prezientacyi.
Adkul takaja nazva?
Nasta Kudasava ciapier znachodzicca na rezidencyi ŭ Varšavie, zajaŭku jana padavała z metaj pierakładać udmurckich paetaŭ.
«Bolšaść ź ich užo nie žyvie, adnak adzin byŭ žyvy, — zhadvaje paetka. — Ja ŭvieś čas viartałasia da dumki, što možna naładzić ź im niejki kantakt, kab prosta paviedamić, što jaho vieršy buduć pierakładzienyja na biełaruskuju movu. Ale z pačatkam vajny ŭ mianie raspačałasia svaja ŭnutranaja historyja: ja pačała bajacca rasčaravacca ŭ ludziach».
Śviatłana Dziemidovič. Fota: Reform.by
Nasta tak i nie skantaktavałasia z tym paetam, a niadaŭna pračytała navinu, što jon jašče letam skončyŭ žyćcio samahubstvam. Jakraz u toj čas, kali aŭtarka pierakładała jaho tvory — vieršy, u jakich vielmi mocna adčuvajecca adzinota («Paety, na žal, vielmi krochkija ludzi»).
Hetaja historyja častkova tłumačyć nazvu knihi: važna, kab my ŭ składanyja časy byli pobač. «Bo žyćcio adno, i potym moža być pozna».
Tamu ŭ knizie šmat vieršaŭ z pryśviačeńniami siabram i kaleham-litarataram — «himnaŭ jednaści, rodnaści».
Kali i jak pisalisia vieršy?
Časavy pieryjad vieršaŭ — z 2016 i pa apošni čas. U adroźnieńnie ad papiarednich vydańniaŭ, kali vieršy prosta «napisalisia na zbornik», «Pobač» bolš kanceptualnaje: saaŭtarki stvaryli knihu-šlach.
Ad pieršaj da apošniaj staronki hladač idzie pa darozie. Mietafara darohi stvarajecca z dapamohaj vieršaŭ i padmacoŭvajecca ilustracyjami, dzie vobraz darohi paŭstaje z dapamohaj łakaničnych hrafičnych vyjaŭ.
Treba kročyć napierad, što b ni zdarałasia, — takija sens i ideja hetaj knihi.
Paezija ŭvasablaje vielmi pryvatnyja pieražyvańni, adnak meta jaje ŭ tym, kab pieratvaryć asabistaje va ŭniviersalnaje. I inšyja ludzi, jakija čytajuć tvajo asabistaje, pieražyvajuć heta jak svajo ŭłasnaje: «Dziela taho my i pišam, — pryznajecca paetka, — ty pramaŭlaješ pra siabie, adnak adnačasova tranśluješ univiersalnyja hałasy ludziej».
Jak stvaralisia ilustracyi?
Śviatłana Dziemidovič raskazała, što z paetkaj Nastaj Kudasavaj paznajomilisia praz Facebook, uzajemna łajkali tvory adna adnoj, i narešcie Nasta napisała z prapanovaj razam zrabić knižku.
«Ja adrazu pahadziłasia, — raskazvaje mastačka. — I pakolki heta moj pieršy taki prajekt, to padyšła da jaho, jak da pieršaha kachańnia — na maksimumie. I vyrašyła, što heta nie buduć ilustracyi da kožnaha piataha vierša, a budzie hrafičnaja apovieść, jakaja raźvivajecca paralelna, uzmacniajučy vieršy».
Tamu nie kožnaja ilustracyja ŭ knizie «Pobač» dasłoŭna adpaviadaje tamu, pra što pramaŭlaje vierš.
Śviatłana zaŭvažyła, što tema darohi ŭ vieršach Nasty sustrakajecca čaściej za ŭsio. Liryčny hieroj padarožničaje, idzie napierad.
Da siaredziny knihi, pavodle hrafičnaha kanceptu mastački, uzrastaje napružańnie. A roŭna ŭ centry knihi nastupaje raźviazka dramatyčnaha siužetu: jon, jana, ščaście, kachańnie. «Na žal, takich vieršaŭ niašmat, — zaznačaje mastačka. — I jany ŭsie źmiaścilisia na razvarocie pasiaredzinie. Dalej znoŭ doŭžycca pošuk darohi, pytańni, časam, adkazy na ich».
Hieroj vychodzić z hetaha raju, znoŭ padarožničaje pa staronkach i idzie da kanca knižki.
Čamu minimalizm patrabuje dakładnaści?
Usie ilustracyi zroblenyja ŭručnuju, biez užyvańnia hrafičnych redaktaraŭ, tamu, kali adbyvałasia pamyłka, mastačcy davodziłasia ŭsio malavać spačatku.
Usie ilustracyi vykananyja minimalistyčnymi srodkami, ale najbolš «prostyja» ź ich zaniali i najbolš času. «Bo kali šmat słajoŭ, — tłumačyć mastačka. — Niešta možna papravić. Ale kali treba namalavać adnym rucham — heta samaje ciažkaje. Tamu samyja prostyja ilustracyi stvaralisia nie ź pieršaj sproby».
Kolki materyjałaŭ pajšło na ilustracyi?
Paŭlitra tušy i šyroki pendzal, jaki ściorsia całkam — da asnovy.
Pra što kniha?
«U knizie jość i raj, i ahulnačałaviečyja pošuki, — pieraličvaje Nasta Kudasava. — Adnak jość i vieršy z našaj realnaści. Usio heta niekali skončycca, i važna, jakija śviedčańni my pakiniem paśla siabie. A my pavinny śviedčyć, havaryć i pisać — pra ŭsio, što nas chvaluje. Naščadki raźbiarucca».
Ci dapamahaje paezija pieražyć žudasnuju realnaść apošnich hadoŭ?
Andrej Chadanovič kazaŭ, što kali pačałasia vajna, jon nie napisaŭ u toj čas ni radka, zhadvaje paetka. Bo adčuvaŭ, što nie maje prava pisać.
Choć mnohija litaratary na niejki čas zamoŭkli, Nasta Kudasava naadvarot zapisvała svaje ŭražańni. Inačaj nie atrymlivałasia, bo vieršy dla jaje vykonvajuć psichaterapieŭtyčnuju rolu. Pramaŭleńnie, nazyvańnie svaich strachaŭ viartaje da raŭnavahi.
«Ja nikoli nie chacieła žyć u «cikavyja časy», u padručniku historyi, — kaža paetka. — Bo žachliva asensoŭvać toje, što idzie vajna.
Časam čytaju svaje staryja vieršy i sustrakaju tam hetaje słova — «vajna», ale jak mietafaru. Niemahčyma asensavać, što ciapier heta adbyvajecca naŭprost, bieź nijakich mietafar».
«Heta zrobić nas tolki macniejšymi». Biełaruskija vydaŭcy pradavali knihi na kirmašy ŭ Biełastoku
Januškievič raskazaŭ, jaki raman Kinha jany vydaduć pa-biełarusku i kali
U knizie ŭspaminaŭ pra kardynała Śvionteka takaja roznaja stylistyka biełarusaŭ i zamiežnikaŭ
