«Bačyŭ staŭleńnie da baćki ŭ hramadstvie: praca daktaroŭ šanavałasia»
— Moj baćka — doktar, jašče ad dziciačaha sadka mnie ŭsie vakoł kazali: vyraścieš — mahčyma, budzieš jak tata. Da nas u hości prychodzili siabry siamji, tatavy kalehi-miedyki, — ja słuchaŭ ich razmovy i ŭžo ŭ vośmym kłasie daśpieŭ sam dla takoha ž vybaru. Baćka spytaŭ mianie, kali my hutaryli pra budučyniu: «A ci chočaš być doktaram?» — «Tak, chaču».
Pra toje, jak doktarskaja praca apłačvajecca, ja taho momantu nie dumaŭ. Tak, my nie žyli bahata, ale i niastačy nie ciarpieli — usio jak va ŭsich. Pry hetym ja bačyŭ staŭleńnie da baćki i jaho siabroŭ u hramadstvie: praca daktaroŭ šanavałasia, ich pavažali — i značna bolš, čym ciapier.
Ja pastupiŭ u viciebski mied, z treciaha kursa, kali pajšli kliničnyja dyscypliny, vučyŭsia z takim zadavalnieńniem — adznak, nižejšych za 9, u mianie prosta nie było. Z kožnym dniom ja ŭsio bolš pierakonvaŭsia, što heta — majo, natchniaŭsia prykładami: u nas vykładali chirurhi, jakich pryznajuć va ŭsim śviecie. Ja hladzieŭ, jak pracuje na apieracyjach naš rektar Anatol Tadevušavič Ščasny, i dumaŭ: kłas, mnie b tak!
Z treciaha ž kursa ŭsie letnija praktyki ja prachodziŭ za miažoj, u pryvatnaści u Rasii i Kazachstanie.
Vielmi-vielmi ŭraziła mianie praktyka ŭ Nazarbajeŭskaj klinicy ŭ Astanie. Jana supracoŭničała z univiersitetam Tokia — i tam ja ŭpieršyniu ŭbačyŭ VR-apieracyjnuju, a taksama jak daktary drukujuć na 3D-drukarcy pratezy dla aŭtatranspłantacyi, frahmienty tkanak i ŭsio, što im spatrebicca na apieracyi.
Vielmi matyvacyjny prykład dla mianie — prafiesar toj samaj kliniki: jon pracavaŭ u Astanie, navukovy kiraŭnik u jaho byŭ u Ńju-Jorku, a sama navukovaja baza — u Tokia. I jon žyŭ na 3 harady. Ja słuchaŭ jaho i dumaŭ: kruta, voś tak chaciełasia b!
«Pajedzieš u stalicu — ničomu nie navučyšsia, tam svaje zorki. A vyjšła naadvarot»
— Internatura i adpracoŭka pa ŭniviery ŭ mianie byli ŭžo ŭ Minsku. Ja byŭ adnym ź pieršych na kursie, tamu zmoh trapić internam u centr transpłantałohii.
Ja chacieŭ pracavać u adździaleńni transpłantacyi orhanaŭ, ale mianie zamacavali za adździaleńniem kardyjachirurhii. Spačatku ja nie vielmi hetamu ŭzradavaŭsia, ale tam akazaŭsia taki kruty kalektyŭ — i ja pieraniaŭ šmat z taho, čamu nie navučyŭsia b bolš nidzie.
Paźniej ja pracavaŭ i ŭ adździaleńni transpłantacyi — byŭ asistentam na apieracyjach pa transpłantacyi piečani i nyrak, jeździŭ na zabory orhanaŭ pa ŭsioj krainie.
U Viciebsku mianie ŭsio pałochali: voś pajedzieš u stalicu — ničomu nie navučyšsia, tam svaje «zorki», jany nie daduć tabie apieryravać. A vyjšła naadvarot: mnie i inšym, chto źjechaŭ u Minsk, jakraz davali rabić usio — my šmat asiściravali, nas vučyli, «nasilisia» z nami.
Ułasna ŭdzielničać u apieracyjach ja staŭ užo na druhi dzień internatury — mnie vielmi impanuje, jak uładkavanaja ŭ hetym płanie sistema navučańnia ŭ balnicach. Ja tolki-tolki pryjšoŭ i ŭžo asiściravaŭ pry aortakaranarnym šunciravańni na pracoŭnym sercy.
Pamiataju, na pieršaj apieracyi mnie kažuć, što rabić, — ja vykonvaju, a ŭ hałavie ŭ mianie: božuchna, ja ničoha nie razumieju… Vakoł stolki roznych trubak, manitoraŭ. Abstalavańnie, jakoha ja nie toje što nikoli nie bačyŭ, tolki krajem vucha čuŭ pra takoje. I ja dapamahaju zabirać z nahi vienu, jakuju dalej sšyjuć u aortu i ŭ serca, kab zamianić joju niepracoŭny sasud.
Praz dva tydni ja ŭžo samastojna zabiraŭ šunt ź nižniaj kaniečnaści. Ale heta narmalnaja praktyka: maładych daktaroŭ zaŭždy chutka «ŭkočvajuć» u pracoŭny praces.
«Atrymaŭ pieršy zarobak — pačałasia depresija. 650 rubloŭ!»
Z punktu hledžańnia prafiesijnaha raźvićcia ŭ mianie ŭsio było dobra, ale, kali ja atrymaŭ pieršy zarobak u internatury, pačałasia depresija. 650 rubloŭ! Ja zdymaŭ žytło ź siabram na dvaich — i hetaha chapała b tolki na arendu i kamunałku. A ja ž pryjechaŭ u Minsk nie tolki, kab pracavać, płacić za kvateru i jeści hrečku. Chaciełasia jašče štości sabie dazvolić — časam chadzić na Zybickuju, apranacca, kuplać štości. A na heta hrošaj užo nie było.
Ja staŭ zarablać jašče ŭ studenctvie: byŭ repietytaram pa anhlijskaj, hadzina zaniatkaŭ kaštavała 15 — i ŭ mianie zaŭždy było 4-5 aktyŭnych vučniaŭ. Jašče čas ad času padpracoŭvaŭ u hruzapieravozkach — tam u zaležnaści ad zakazu možna było zrabić ad 20 da 200 rubloŭ za raz.
Tamu ja i tut znajšoŭ vyjście — staŭ brać hadziny na moŭnych kursach, zarehistravaŭsia na sajtach-ahrehatarach repietytaraŭ. Pracavaŭ u kamfortnym dla siabie režymie i ŭ pryncypie zarablaŭ tak, što na žyćcio bolš-mienš stała chapać — za miesiac dabiraŭ jašče adzin zarobak interna ci krychu bolš.
«Jak biespamyłkova aceńvać situacyju, kali tvaja źmiena doŭžycca ŭžo 24 hadziny?»
Tak prajšła internatura. A dalej — praca. Ja pryjšoŭ u 2-ju balnicu Minska ŭ adździaleńnie ekstrannaj chirurhii.
Naturalna, mianie, jak «maładoha», zahadčyk tut ža pastaviŭ dziažuryć u «pryjomnik». U pieršy ž dzień ja vyjšaŭ na 24 hadziny — i jany prajšli jak 24 chviliny, taki byŭ stres. Ja navat ni razu nie prysieŭ za hetyja sutki. Abjektyŭna, treba dvuch daktaroŭ na dziažurstva stavić — takaja tam płyń pacyjentaŭ, i ŭsie ŭ stanie, jaki pahražaje žyćciu.
Hrafik dziažurstvaŭ u balnicy ŭzhadniajecca nanova štomiesiac — ja moh pracavać u dzionnuju źmienu plus mieć jašče ad 5 da 13 dziažurstvaŭ.
Rastłumaču, jak heta: ty prychodziš u balnicu da 8:30 i adpracoŭvaješ 8 hadzin, u 16:30 zastupaješ na dziažurstva i adpracoŭvaješ da 8:30 nastupnaha dnia — i potym usio jašče zastaješsia ŭ siabie ŭ adździaleńni i pracuješ da 16:30.
Ja pracavaŭ u siarednim na 1,5 staŭki (miedyki naohuł mienš nie pracujuć — daktaroŭ, jakim chapała b adnoj staŭki, ja asabista nie viedaju), amal žyŭ na pracy. Ale što pryjemna: daktaram tady dapłačvali «za kavid», tamu zarablaŭ ja niadrenna — nie mienš za 3000 rubloŭ na miesiac, amal jak midł-raspracoŭščyk.
Viadoma, pracavać tak ciažka. Ad hetaha vyharaješ! Ale ž doktar musić chutka prymać rašeńni — a jak možna biespamyłkova aceńvać situacyju, kali tvaja źmiena ŭžo doŭžycca 24 abo 32 hadziny? A jašče nie spać — u takim režymie možna prapracavać tydzień, nu miesiac… A potym usio. Ja bačyŭ, jak ludzi nie davali rady — płakali na pracy, sychodzili ź miedycyny, chacia maryli być daktarami.
Plus pacyjenty roznyja byvajuć. Kolki razoŭ naziraŭ, jak chvoryja kidalisia na pavažanaha doktara z kułakami, ledź nie plavali jamu ŭ tvar abo maciukalisia tak, što vušy viali. I heta taksama nie dadavała ŭpeŭnienaści ŭ tym, što ty pajšoŭ pravilnaj darohaj, kali vybraŭ miedycynu.
Toj ža karanavirus nakłaŭ svoj adbitak na ŭsich: ludzi chvareli, ludzi pamirali… A nikoha z nas va ŭniviersitecie nie rychtavali da taho, što jany buduć pamirać prosta tak i ŭ takoj kolkaści. I kali ty sutkami heta bačyš, prapuskaješ praź siabie, — tak, viadoma, maralna heta ciabie źniasilvaje.
«A ajcišniku ž nie treba zdavać ekzamieny, paćviardžać dypłom»
Pra toje, kab syści ź miedycyny, ja zadumaŭsia jašče internam, kali atrymaŭ pieršy zarobak, — pra heta ja ŭžo zhadvaŭ. Było kryŭdna, što znajomyja, ź jakimi ja mieŭ znosiny, mnohaje mahli sabie dazvolić. A ja, jaki da internatury adčuvaŭ siabie nie horšym, — nie moh sabie dazvolić nie tolki toje ž samaje, ale i choć niešta, što addalena nahadvała b toje žyćcio, pra jakoje maryŭ.
Chacia zdavałasia b: ja ž prykładaŭ stolki namahańniaŭ, vučyŭsia nie mienš, a moža i bolš, raźvivaŭsia — i ŭsio heta było darma? I kali b napieradzie bačyłasia pierśpiektyva! Ale ja hladzieŭ na darosłych daśviedčanych daktaroŭ i razumieŭ: ich žyćcio taksama nie adpaviadaje vyjavie, jakuju ja stvaryŭ ŭ svajoj hałavie.
Kali ŭ kalektyvie pačynalisia razmovy pra hrošy, starejšyja kalehi zaŭždy piarečyli: «Jaki zarobak? My tut za ideju — my žyćci ratujem!» Ale ja dumaju tak: heta ŭsio ž praca — tak, ja hatovy pracavać šmat i ciažka, ale ja chaču zarablać tak, kab zabiaśpiečvać usim siabie i svaju siamju.
Jašče ŭ internatury ja pačaŭ vyvučać, kim by ja moh być u IT. My ź siabram navat prajšli niejki biaspłatny kurs pa HTML i CSS, ale ja nieŭzabavie zrazumieŭ, što viarstalščykam nie stanu pracavać, prahramistam — taksama. Heta nie majo!
Ja staŭ hutaryć z ajcišnikami bolš pradmietna, i mnie skazali: pasprabuj prajektny mieniedžmient abo biznes-analiz — mahčyma, budzie cikava.
Ale tut jakraz skončyłasia internatura, pačałasia praca ŭ balnicy. A tam — pandemija, usie siły kinutyja na baraćbu z kavidam, daktary źjaŭlajucca doma, tolki kab paspać… Kali pandemija pajšła na spad, z pracaj stała praściej, ale i z zarobkam — pahorš. Kavidnych dapłat nie stała.
Pry kancy adpracoŭki ja ažaniŭsia. Maja žonka vučyła polskuju — chacieła pierajechać u Polšču, my vyrašyli, što realizujem jaje maru, jak tolki zavieršym dvuchhadovuju adpracoŭku. Ja pajšoŭ da repietytara — i praz 6 miesiacaŭ zdaŭ ekzamieny ŭ Varšavie, u mianie ŭ siertyfikacie napisana, što ja mahu pracavać doktaram u Polščy.
I voś tady ž paśla ekzamienaŭ ja siadzieŭ u kaviarni ŭ Varšavie, hartaŭ navinnuju stužku na telefonie — i na ekranie źjaviłasia rekłama IT-kursaŭ.
Ja razumieŭ: šancaŭ, što adrazu pa pryjeździe ja zmahu pracavać doktaram — nijakich.
Značyć, mnie patrebnaja prafiesija, jakaja dazvolić zarablać, pakul ja nie paćvierdžu svoj doktarski dypłom. I ja padumaŭ: a ajcišniku ž nie treba zdavać ekzamieny, nie treba ničoha paćviardžać.
Nu i čym čort nie žartuje — raptam mnie tak spadabajecca, što ja nie zachaču navat viartacca ŭ miedycynu. Bo pra IT zaŭždy tak sałodka raskazvajuć: addalenaja praca, vielizarnyja zarobki.
Akiej — ja zaapłaiŭsia na kursy pa biznes-analizie i z hałavoj syšoŭ u vučobu.
«Spačatku kajfavaŭ ad addalenaj pracy, ale potym staŭ sumavać pa žyvych znosinach»
Ja skončyŭ kursy ŭ žniŭni — a pracu znajšoŭ navat raniej, jašče pakul vučyŭsia. Mianie ŭziali paśla pieršaha ž sumoŭja.
Nie skažu, što ja prykładaŭ namahańni da pošuku, — vypadkova natrapiŭ na abjavu pra nabory na stažyroŭku, vysłaŭ reziume. Sa mnoj źviazałasia ejčarka, dała testavaje zadańnie — ja vykanaŭ. Potym była pravierka ŭzroŭniu anhlijskaj (što nie prablema, bo ŭ mianie ŭzrovień C1 academic) i jašče techsumoŭje. Nu i ŭsio. My damovilisia: jak tolki ja pierajedu ŭ Polšču — pačniom pracavać.
Ja bačyŭ artykuł pra chłopca, jaki 15 hadoŭ sprabuje trapić u EPAM — tudy mianie taksama klikali paśla kursaŭ. Ale ŭ hety momant ja ŭžo pryniaŭ ofier inšaj kampanii.
Što skazali mnie ŭ balnicy — padtrymali. Kalehi havaryli: «Viadoma, jedź! Viarnucca zaŭždy paśpieješ — a taki dośvied darahoha varty», — ja nie čuŭ anivodnaha drennaha słova ni ad koha.
Praz try tydni my ŭžo byli ŭ Polščy — i ja adrazu vyjšaŭ na novuju pracu.
Spačatku ja kajfavaŭ ad addalenaj pracy, mnie padabałasia, što nikudy nie treba iści: pračnuŭsia, sieŭ za kampjutar — i pracuj. Ale potym ja staŭ sumavać pa žyvych znosinach, pa tym pačućci, jakoje maješ, kali pracuješ u ekstrannym adździaleńni, — byccam pad taboj ziamla haryć. Ja pryvyk žyć «pad adrenalinam» u pastajannaj płyni padziej, a tut hetaha nie było — usio vielmi «pavažna».
Ja sumavaŭ pa apieracyjach. Havaryŭ žoncy: «Ja tak bolš nie mahu — pajedu dadomu ŭ Biełaruś». Jana supakojvała: «Nieŭzabavie pryzvyčaišsia». Znajomyja zachaplalisia: «Kruta! Ty tak pamianiaŭ žyćcio…» A ja dumaŭ: tak, byccam by pamianiaŭ, byccam by ŭsio kruta, ale ja tak chaču nazad da pacyjentaŭ, u apieracyjnuju.
I voś ja musiŭ vyjści na prajekt. Napiaredadni sazvonu ź jaho kaardynataram ja loh spać ź ciažkim sercam, a pračnuŭsia ź lohkim — ja dla siabie ŭsio vyrašyŭ: admoŭlusia. Skazaŭ heta žoncy. Jana ździviłasia: «Jak tak?» Ja adkazaŭ, što nie chaču padmanvać ani siabie, ani ludziej. Pa-čałaviečy heta budzie pravilna: syści, pakul nie pačaŭsia anbordzinh.
My stelefanavalisia z kamandaj. Ja ŭsio im rastłumačyŭ. Viadoma, usie źniervavalisia: «Vielmi škada!» Ale kali spytali: «A čym ty płanuješ zajmacca?» — ja adkazaŭ: «Chirurham budu» — i voś tady ŭsie stali havaryć pa-inšamu: «Kruta, viedaješ! Małajčyna, pravilna! Udačy tabie!»
«Usio, pa čym ja sumavaŭ, viarnułasia ŭ majo žyćcio. Ale… u adekvatnaj praporcyi»
Potym ja sieŭ i staŭ dumać: ja znachodžusia ŭ čužoj krainie, pracy ŭ mianie ŭžo niama — a značyć, i dachodu. Treba štości rabić, bo ekzamien, jaki dazvolić paćvierdzić dypłom doktara, — tolki ŭ sakaviku.
I jakraz u hety čas žonka stelefanavałasia sa svajoj adnahrupnicaj, jakaja ŭžo hod jak pierajechała ŭ Polšču, — i pracuje tut asistentkaj doktara. Jaje ekzamien — jašče praz hod, ale balnica ŭziała jaje na pracu z umovaj, što potym jana budzie pracavać u ich.
My z žonkaj vyrašyli pasprabavać zrabić hetak ža, skłali CV — i prosta zaspamili aŭtarassyłkaj špitali Polščy. My čakali, što chto-niebudź dakładna patelefanuje, ale telefanavańniaŭ było vielmi šmat — i ŭmovy ŭ tym liku vielmi dobryja.
My prajšli kala dziasiatka sumoŭjaŭ i spynilisia na špitali ŭ vakolicach Urocłava. Pajechali na asabistuju sustreču — i pierakanalisia: toje, što nam treba.
Što nas padkupiła: tut niama ijerarchii, usie adno adnamu kalehi, zahadčyk adździaleńnia i navat hałoŭny doktar biaruć dziažurstvy ŭ balnicy, padčas sustrečy vitajucca z taboj za ruku i cikaviacca spravami — heta amal jak u IT.
A jašče cikava, što ŭ nas u špitali pracujuć i biełarusy, i ŭkraincy, i kazachi, i indusy — poŭny «internacyjanał». Palaki navat žartujuć: «My ŭ mienšaści».
Usio, pa čym ja tak sumavaŭ, znoŭ viarnułasia ŭ majo žyćcio. Ale… u adekvatnaj praporcyi — bolš i nie treba. U Biełarusi ličyłasia normaj, kali try daktary pracujuć u adździaleńni na 50 łožkaŭ — i pry hetym kansultujuć usiu balnicu pa chirurhii. A tut adździaleńnie na 25 łožkaŭ, u jakim pracujuć 8 chirurhaŭ, i jany ličać, što daktaroŭ varta było b mieć i bolš — ciažka. I ja kažu im: «Spadarstva, vy ŭ nas nie byvali».
U maim kantrakcie asistenta doktara prapisanaja amal takaja ž suma, jakuju ja atrymlivaŭ, kali płacili kavidnyja nadbaŭki. I tak, ja ŭžo baču: kali chočaš šmat zarablać, to i tut treba šmat pracavać — siedziačy na staŭku, hory załatyja nie atrymaješ. Ale tut heta mahčyma: uładkoŭvaješsia ŭ niekalki balnic, viadzieš pryvatnuju praktyku — a na vychadzie atrymlivaješ toje, pra što maryŭ.
dyk voś Polša tak i ŭznaŭlaje svaje pracoŭnyja resursy - za košt nas. a nam dzie pracoŭnyja resursy ŭziać? chto zojmie miescy biełarusaŭ, jakija źjechali?