Foto: Instagram Andreja Astapoviča
Andrej Astapovič byŭ suzasnavalnikam abjadnańnia siłavikoŭ «Bajpoł». Jaho sychod z arhanizacyi ŭ lutym 2021 hodu staŭ niečakanym i pakinuŭ šmat pytańniaŭ. Niahledziačy na toje, što minuła paŭtara hoda, situacyja nie prajaśniłasia.
Andrej Astapovič piać hod pracavaŭ u Śledčym kamitecie. Paśla vybaraŭ-2020 i hvałtu siłavikoŭ suprać mirnych pratestoŭcaŭ jon napisaŭ rapart ab adstaŭcy z orhanaŭ u suviazi z admovaj vykonvać «złačynnyja zahady».
U Jeŭropu jon pierabraŭsia, ratujučysia ad pieraśledu na radzimie. Suprać jaho była raspačataja kryminalnaja sprava. U intervju vydańniu «Mieduza» jon raskazvaŭ, jak vyjechaŭ u Rasiju ŭ spadziavańni adtul adpravicca ŭ Łatviju. U Pskovie jaho zatrymali rasijskija siłaviki i ź miaškom na hałavie advieźli da miažy ź Biełaruśsiu, dzie sprabavali pieradać biełaruskim siłavikam, ale jamu ŭdałosia źbiehčy. Astapovič zapeŭnivaje, što šlach da Polščy zaniaŭ u jaho blizu dvuch tydniaŭ.
«Mianie zadavalniaje, što nichto nie viedaje, čym ja zajmajusia»
Za praminułyja paŭtara hoda Astapovič zredku abjaŭlaŭsia ŭ miedyjnaj prastory.
«Paśla sychodu z «Bajpołu» intares da majoj piersony spaŭ, i tut asabliva ad mianie ničoha nie zaležała, — tłumačyć Astapovič.
Zvyčajna da mianie źviartalisia jak da pradstaŭnika «Bajpołu» pa niejkija kamientary. Kali syšoŭ, to pa ich stali źviartacca da inšych pradstaŭnikoŭ hetaj inicyjatyvy. Tut nijakaj tajamnicy niama».
Pra toje, čym zaniaty ciapier, Astapovič nie choča raskazvać. Pa słovach byłoha starejšaha śledčaha, sychod z «Bajpołu» nie paŭpłyvaŭ na intares da jaho asoby z boku biełaruskich siłavikoŭ.
«Tamu, — davodzić jon, — mianie zadavalniaje, što nichto nie viedaje dakładna, čym ja zajmajusia».
Sustreča Śviatłany Cichanoŭskaj u Varšavie z byłymi siłavikami, jakija zasnavali BYPOL. Druhi źleva — Andrej Astapovič.
U sakaviku 2021 hoda ŭ zajavie pres-słužby «Bajpołu» havaryłasia, što «ŭdzielniki BYPOL źviazany piśmovymi damoŭnymi abaviazańniami pra nierazhałošvańnie źviestak, što vyklučaje mahčymaść jakich-niebudź kamientaroŭ adnosna ŭnutranaj pracy inicyjatyvy».
Andrej Astapovič i ciapier paźbiahaje kazać pra pryčyny sychodu, ale nastojvaje, što heta nie źviazana z padpisańniem «supierdakumentu», jaki abaviazvaje jaho maŭčać.
«Na dadzieny momant pra toje nie chaču raskazvać. Usiamu svoj čas», — kaža surazmoŭca.
«Rana, ci pozna praŭda vychodzić na pavierchniu, i ŭ maim vypadku nie sumniavajusia, što budzie hetak ža. Hetaj praŭdy nie apasajusia.», — davodzić jon.
Astapovič kaža, što nie škaduje, što ŭ 2020-m syšoŭ sa Śledčaha kamitetu.
«Ja syšoŭ, najpierš, kab nie vykonvać złačynnyja zahady, jakija b mnie daviałosia vykonvać, kab ja tam zastaŭsia, — davodzić surazmoŭca.
Nakont taho, dzie ad mianie było b bolš karyści — u Śledčym kamitecie ci ad maich «padpolnych» dziejańniaŭ — to biez majho ŭdziełu nie było b «Bajpołu». Tamu ja zrabiŭ usio, što zmoh».
«ID-adras pryviazvajecca da kankretnaj asoby». Jak vyličvajuć pratestoŭcaŭ?
Pa nazirańniach Andreja Astapoviča, pieraśled udzielnikaŭ tolki ŭzmacniajecca, šukajucca ŭsio novyja sposaby, jak pryciahnuć da adkaznaści niazhodnych.
«Heta budzie praciahvacca, pakul režym isnuje ci prynamsi pakul nie minie «haračaja» fazy pahrozy jamu. Kali jana projdzie, bo ŭžo dva hady tryvaje… Pakul niama śviedčańniaŭ ab supakajeńni. Jak, naprykład, było ŭ 2010 hodzie, kali represii spali ŭ 2015-m. Pakul takoj rehresii nie baču. I pakul jaje naahuł nie pradbačycca», — ličyć surazmoŭca.
Astapovič nie maje źviestak, jakaja kolkaść siłavikoŭ zadziejničanyja ŭ represijach. Kirujučysia danymi z adkrytych krynic, jon dapuskaje, što pieraśledam zajmajucca ŭ toj ci inšaj formie ŭsie siłavyja struktury.
«Zadziejničańnie ŭsiaho siłavoha aparatu u represijach adbivajecca na zmahańni z sapraŭdnaj złačynnaściu, jakaść rasśledavańnia jakoj źniziłasia», — miarkuje jon.
Kab vyličvać pratestoŭcaŭ, pavodle byłoha śledčaha, apieratyŭniki stvarajuć bazy ź ID-akauntaŭ telehramu, jakija papaŭniajucca praz manitorynh adkrytych čataŭ, a taksama tych, da jakich zdoleli atrymać dostup. Zatym roznymi sposabami ID telehramu starajucca pryviazać da kankretnaj asoby.
«Naprykład, čałaviek telefanuje ŭ milicyju i kaža, što trapiŭ u avaryju. Supracoŭnik prosić skinuć fota ź miesca avaryi na jaho telehram, bo nibyta nie mohuć znajści miesca avaryja. Tak asoba raskryvaje svoj ID telehramu,
— ilustruje Astapovič svoj apovied prykładam. — U hetych vyšukovych mierapryjemstvach mohuć być zadziejničanyja mnohija ŭstanovy, naprykład, banki, lakarni.
Na zavodzie stvarajecca hrupa ŭ telehramie. Kalektyvu davodziać, što ŭ joj budzie paviedamlacca važnaja infarmacyja. Usie pracaŭniki pavinny padpisacca na čat. Na kožnym zavodzie jość supracoŭnik KDB, zrazumieła, jon u hetaj hrupie.
Tak, patrochu, pavolna, siłami ŭsiaho dziaržaŭnaha aparatu pačynajuć pryviazvać kožnuju asobu da ID».
«Ciapier usie bajacca ŭsich i ŭsiaho. Siłaviki nie vyklučeńnie»
Andrej Astapovič pierakanany, što siłaviki paźbiahajuć abmiarkoŭvać palityčnuju situacyju miž saboju.
«Heta nie taja sistema, dzie adzin adnamu vykazvajuć dumki pa toj ci inšaj situacyi, — davodzić jon. — Naohuł takija rečy abmiarkoŭvajucca čaściej za ŭsio tolki siarod blizkich ludziej, a nie ŭ publičnaj prastory, siarod kaleh».
Na jaho pohlad, abstanoŭka ŭ krainie kałasalna źmianiłasia ŭ paraŭnańni z 2020 hodam, da vybaraŭ. Ludzi stali bolš zacisnutymi, skrytnymi, usiaho apasajucca, bo prachodziać tatalnyja represii.
«Kali raniej možna było pajści na karparatyŭ i ŭ svaim kalektyvie takija temy ŭźniać, to ciapier, asabliva siarod aficerskaha składu, u siłu śpiecyfiki ažyćciaŭleńnia imi słužbovych abaviazkaŭ, razumiejuć, što takija temy nie varta z kimści abmiarkoŭvać», — ličyć Astapovič.
Ciapier usie bajacca ŭsich i ŭsiaho, kaža jon. Siłaviki nie vyklučeńnie. Jany nie viedajuć, chto ich moža prasłuchoŭvać i sačyć za imi.
«Całkam zadziejničany represiŭny aparat, jak toje było ŭ 1930-ch hadach. Usie bajacca, što za imi pilnujuć i mohuć ichnyja słovy peŭnym sposabam vykarystać suprać ich. Tamu sumniavajusia, što niechta dzielicca svaimi dumkami ź inšymi», — miarkuje surazmoŭca.
Fota: The Village
Andrej Astapovič ličyć, što ŭ vypadku fors-mažornaj situacyi, naprykład, uviadzieńnia rasijskich vojskaŭ u Biełaruś, siłaviki nie stanuć baranić režym Łukašenki.
«Takoha varyjanta asabliva nie razhladaju. Niaŭžo Łukašenka moža nie pahadzicca z tym, što prapanuje jamu Pucin, a kali na toje Łukašenka navažycca, to Pucin uviadzie vojski? U heta ja słaba vieru. Łukašenka na ŭsio pahodzicca. Kali skaža «nie», to jaho prosta nie budzie pry ŭładzie. Tady budzie druhi staŭlenik».
Chto musić adkazvać za represii?
Pa słovach Astapoviča, navat z ulikam źmienaŭ u Kryminalnym kodeksie i Kanstytucyi tam prapisana, chto musić adkazvać za biasčynstvy. Ciapier zakony vykarystoŭvajucca suprać pratestoŭcaŭ i zapluščvajucca vočy na supraćpraŭnuju dziejnaść siłavikoŭ.
«Ale jak abstanoŭka ŭ krainie źmienicca, to situacyja pieravierniecca.
Usie chto złačynstvy ŭčyniaŭ, niezakonna sadziŭ ludziej, hvałtavaŭ, źbivaŭ, budzie adkazvać pa tych ža zakonach, jakija vykarystoŭvajucca dla apraŭdańnia supraćpraŭnych dziejańniaŭ siłavych strukturaŭ», — upeŭnieny były śledčy.
Na jaho pohlad, usie kryminalnyja spravy, raspačatyja ad pačatku pieradvybarčaj kampanii, pavinny być pierahledžanyja.
«Ciapier u nas bolš za 1300 palityčnych źniavolenych, ale my nie viedajem dakładna usich paciariepiełych ad represij. Sotni spravaŭ pa sapraŭdnych złačynstvach nie rasśledavanyja jak śled. Tamu nieabchodna budzie ich pierahladać. Daviadziecca začyścić usie orhany».
«Mnohaje nie vychodzić z kułuaraŭ apazicyi»
Aceńvać dziejnaść apazicyi Astapovič nie biarecca. Pavodle jaho, jaje struktury tolki vybudoŭvajucca i pastajanna ŭdaskanalvajucca z ulikam situacyi.
«Hety, pa-mojmu, hibryd, niezrazumieły mnohim», — ličyć jon.
— Ja nie palitołah, tak, byli momanty, kali ja kantaktavaŭ ź Cichanoŭskaj, inšymi apazicyjnymi lidarami, ale treba ŭličvać, što palitykaj zusim nie cikaviŭsia da taho, jak trapiŭ va ŭvieś hety, skažam tak, zamies u 2020 hodzie. Tamu šmat času ŭ mianie pajšło na razumieńnie ŭnutranaj kuchni, farmavańnie struktury «Bajpoł» i intehracyju jaje ŭ dziejnaść demakratyčnych sił».
«Ja razumieju, što za apazicyjaj uzmocniena sočać, za kožnym kamientarom, — praciahvaje jon. — Mnohaje nie vychodzić z kułuaraŭ. Starajucca rabić tak, kab nie było ŭciečki važnaj infarmacyi».
Što dalej płanuje rabić sam były bajpołaviec?
«Kali pracavaŭ u śledstvie, to ŭ mianie byli adnyja płany i tady ja nie dumaŭ, što kaliści budu žyć u Jeŭropie, — adznačaje jon. — Pradkazać, kali zmožam viarnucca na radzimu, nie mahu, tamu i płanaŭ nie stvaraju. Zastajecca tolki spadziavacca na stanoŭčy zychod vajny dla Ukrainy i dla nas taksama».
U rasparadžeńni BYPOL akazaŭsia archiŭ KDB ź infarmacyjaj pra represavanych za Savietami biełarusaŭ. Tysiačy zapisaŭ
Kiraŭnik «Bajpoł» zajaviŭ pra palityčnyja ambicyi arhanizacyi byłych siłavikoŭ
naiŭny)