Fota: asabisty archiŭ
«U minułym hodzie ŭžo byli apasieńni, što z-za fatazdymka da mianie mohuć pryjści»
Fota było zroblena jašče ŭ 2020-m. U hod vybaraŭ šmat biełarusaŭ źbiralisia ŭ łancuhi salidarnaści. Na ich i źviarnuŭ uvahu Alaksandr.
«Adnojčy ŭ razmovie sa svaimi siabrami-mastakami ja niejak skazaŭ, što možna ŭziać kanat i praciahnuć jaho ludziam praz vopratku, pryviazacca za słupy. Tady budzie niemahčyma dastać z takoha łancužka ludziej. Takaja ramantyčnaja dumka ab fizičnaj celnaści. Z časam hetaja ideja stała mianie pakidać: zrazumieła, što ŭ takoj ramantycy niama ničoha realnaha. Krychu paźniej vyrašyŭ, što treba zachavać dumku i zrabić samomu niešta padobnaje.
U toj pieryjad ja zdymaŭ kvateru na Jakuba Kołasa, ubačyŭ tam pobač banery. I ŭ minułych hadach jany byli, ale ŭ 2020-m jany zdavalisia praźmierna jarkimi, pošłymi. Chaciełasia zrabić žest stryt-artu, łandšaftnaha dyzajnu.
Jašče ŭnizie lažali hruvastkija plity, kab baner vietram nie zdźmuła. Mnie padałosia, što treba zamacavacca niejak ź plitami, kab było niemahčyma adarvać. I heta stała maim chutkim vykazvańniem taksama płakatnaha typu».
U 2020-m fota sabrała kala 400 repostaŭ, u 2021-m — plus tysiača.
«U minułym hodzie ŭžo byli apasieńni, što z-za fotazdymka da mianie mohuć pryjści. Kali zrabiŭ hety repost u 2021-m, źjechaŭ ź dziaŭčynaj u Miadzieł. U Minsku nikoha ŭ zdymnaj kvatery nie zastałosia.
I ja joj skazaŭ: ujaŭlaješ, da nas zaraz pryjduć ź pieratrusam, nikoha niama, vierniemsia i što budziem rabić? Kali my pryjechali, ubačyli, što haryć śviatło. Ščyra kažučy, krychu nakłali ŭ štany pad voknami našaha doma. Uzrovień napružanaści byŭ vysoki», — dzielicca Alaksandr.
Z-za taho, što chłopiec i raniej rabiŭ pierformansy z sacyjalna-palityčnym kantekstam, jon navučyŭsia žyć sa stałym unutranym stracham.
Ciapier jon aceńvaje heta inakš: nie žyŭ, a prosta pieražyvaŭ.
«U 2022-m na momant čarhovaha repostu ja ŭžo znachodziŭsia ŭ Polščy i ŭvahi było taksama šmat.
U nas, u Biełarusi, haradskoje asiarodździe budujecca na sterylnaści i vyčyščanaści. Usia prastora ŭ krainie naležyć dziaržavie, tamu luby žest budzie vielmi mocna zaŭvažany. U 2020-m nibyta stała mahčymym rabić vielmi surjoznyja vykazvańni. Situacyja była zaradžanaja pratestami i moj žest tady jašče vyhladaŭ słabym», — kaža jon.
Kali chłopiec prykavaŭ siabie łancuhom da banera, pobač ź im było šmat ludziej.
«Bačyŭ, što adzin čałaviek rezka źviarnuŭ uvahu i pajšoŭ dalej, a inšy ź cikavaściu pahladzieŭ na mianie, ja na jaho, my ščyra ŭśmichnulisia adzin adnamu.
Fatahrafavała mianie maja dziaŭčyna (jana i maja žonka, prosta heta słova nie vielmi lublu). Ja stajaŭ tam 5-7 chvilin. I pakolki ja tolki stajaŭ, nie brazhaŭ hetym łancuhom, ludzi prosta prachodzili mima», — uspaminaje jon.
Fota: asabisty archiŭ
«U padletkavym uzroście maryŭ stać ministram kultury»
Alaksandr naradziŭsia ŭ vioscy Vialikija Bialevičy, što ŭ Mahiloŭskaj vobłaści. Žyŭ tam da 15 hadoŭ. I hety fakt nakłaŭ na jaho peŭny adbitak.
«Z-za taho, što ja šmat hadoŭ žyŭ u vioscy, u jakoj ničoha nie adbyvajecca, a ŭ mianie było šmat roznych intaresaŭ, to ja prosta navučyŭsia dziejničać nasupierak usieahulnaj niezacikaŭlenaści. Ja ŭsio staŭ rabić sam, niahledziačy na jakuju-niebudź krytyku.
Paśla 9 kłasa pajšoŭ vučycca ŭ mahiloŭski abłasny licej. U im ja byŭ adnym z najhoršych vučniaŭ, a ŭ škole — najlepšy. Rezki kantrast, jaki jašče źviazany z tym, što ja zajmaŭsia tvorčaj nieŭśviadomlenaj dziejnaściu. Mianie aŭtarytarna kinuli ŭ navuku, i pra tvorčaść ja zabyŭsia. Hety pieryjad adbiŭsia na maim samavyznačeńni», — kaža jon.
Paśla Alaksandr pastupiŭ u Biełaruski dziaržaŭny ŭniviersitet kultury i mastactvaŭ, skončyŭ mahistraturu ŭ Akademii navuk, aśpiranturu. Chłopiec staŭ mastactvaznaŭcam, kulturołaham.
«Išoŭ tudy, bo heta kruta hučała, — tłumačyć jon. —
Sens mahistratury ŭ pierachodnym etapie dla niečaha bolšaha. Nie treba adpracoŭvać paśla ŭniviersiteta, nie zabiaruć u vojska. I heta była svajho rodu adterminoŭka ad hetych žyćciovych pierypietyj, jakija mnie byli čužyja, pieraškadžali žyć, dumać, dziejničać.
U aśpirantury zrazumieŭ, što ŭ nas zajmacca sučasnymi daśledavańniami niemahčyma. Sistema tak pabudavana, što tvaja praca pavinna mieć nibyta naviznu, ale pry hetym nielha zajmacca sprečnymi rečami. Treba być napałovu kroku napierad ad tych prac, jakija ŭžo abaranili da ciabie. Adyści ŭ bok vizualnych daśledavańniaŭ nielha, treba być u ramkach strohaj tradycyi.
Z-za taho, što kamunikacyja adbyvajecca z vykładčykami, jakija na sorak hadoŭ starejšyja, śviežyja dumki ich razdražniajuć. Niejak pačuŭ, ad Uładzimira Prakapcova (hienieralny dyrektar Nacyjanalnaha mastackaha muzieja. — NN), što padnačaleny nie pavinien złavać svajoj aktyŭnaściu načalstva. Ale ž heta narmalna, pakazvaje, što čałaviek žyvy».
Jašče školnikam Alaksandr čaściakom padnimaŭ na tradycyjnaj liniejcy aficyjny biełaruski ściah, śpiavaŭ himn.
«U dziacinstvie było imknieńnie da taho, kab mianie zaŭvažyli i padtrymali. Zdavałasia, što sam žest pryhožy. Nie razumieŭ na toj momant, jaki ściah ja padymaju, pad jaki himn», — kaža jon.
Vioska, u jakoj žyŭ Alaksandr, była zonaj maksimalna apalityčnaj. Miascovyja žychary ličyli, što ŭsie padziei adbyvajucca ŭ Minsku, a vioska na takoj vialikaj adlehłaści, što jak inšaja płanieta.
Fota: asabisty archiŭ
Adčuvać siabie «palityčnaj žyviolenaj» chłopiec staŭ u 2018 hodzie. Na toj momant jamu było 21. Jon tolki pačaŭ pracavać mastakom u OK16.
«Va ŭniviersitecie było jašče bolš sumna ŭ hetym płanie. Pamiataju, što kali pačaŭsia kanflikt u Danbasie, to abmierkavać jaho nie było z kim. I tolki kali ŭ maim žyćci źjaviłasia šmat režysioraŭ, mastakoŭ, ja sam pačaŭ aktyŭna farmavacca.
Jašče kali byŭ padletkam, lubiŭ hramadaznaŭstva. I hetaje majo zachapleńnie interpretavałasia svajakami jak mara stać ministram kultury. Časta čuŭ, što treba pieramahčy na alimpijadzie, tady voźmuć biez CT na «mižnarodnyja adnosiny», budu chadzić u kaściumie z partfielem. I čamuści moj junacki mozh ličyŭ, što heta kłasna», — dzielicca jon.
Ciapier Alaksandr stać ministram kultury nie maryć.
«Ale ŭ jakaści mastackaha performansu ja b na hetuju temu niešta zrabiŭ. Hladžu časam biełaruskaje telebačańnie — jak čynoŭniki stajać kołam i kivajuć. I kožny heta robić pa-svojmu, vypracavali manieru. Za hetym nazirać cikava z pazicyi pracy čałaviečaj mimiki, žestaŭ. Było b kruta zrabić anałah staronki, dzie stokavyja fatahrafii, videa, źniać mianie na chramakiei, jak ja kivaju, vyrazać i zmantavać jak-niebudź prykolna. U hetym sensie ja b chacieŭ pabyć ministram tolki dziela akcyi niejkaj», — razvažaje jon.
«Mianie, jak mastaka, chvaluje, jak vyjści z hetaj vioski»
U 2021-m pra Alaksandra šmat pisali ŚMI: jon pradavaŭ svoj adbitak palca za miljon dalaraŭ. Ci kupiŭ chto-niebudź?
«Kaniešnie, nie. Heta było zrazumieła adrazu. Prodaž — heta nie meta, a forma. Mianie cikaviła, jak pracujuć miechanizmy paćvierdžańnia čahości ŭnikalnaha. Z pačatku dvaccataha stahodździa heta pytańnie jość u paradku dnia mastakoŭ. I zaraz, kali technałohii dazvalajuć zamacavać unikalnaść tvajho vizuału, heta nibyta pavinna abaranić aŭtarskija pravy. Ja prosta padumaŭ, što kali abaraniać niešta, to z našaha fizičnaha śvietu. A heta adbitak palca, siatčatka voka, častata sardečnych rytmaŭ.
Druhaja meta — kali chajpanuć u biełaruskaj miedyjaprastory, to možna prabicca z hetaj navinoj za miažu. Mianie, jak mastaka, chvaluje, jak vyjści z hetaj vioski», — raskazvaje chłopiec.
Raniej mastak dumaŭ, na što jon choča patracić miljon dalaraŭ. Jaho mara — pabudavać dom niedaloka ad bujnoha horada.
«Lublu Minsk, ale ja by chacieŭ žyć na pryrodzie. Źliŭ by ŭsie hrošy na studyju ŭ takim domie, kudy mahli b prychodzić inšyja mastaki, režysiory, kab rabić niešta razam. Ujaŭlajecca niešta typu OK16», — kaža jon.
U sakaviku hetaha hoda Alaksandr pierajechaŭ ź Biełarusi ŭ Polšču. U chłopca była pozva ŭ vajenkamat na kaniec lutaha. Paśla pačatku vajny jon zrazumieŭ, što armija nie ŭvachodzić u jaho płany.
«U Biełarusi mnie treba było razabracca z vajenkamatam i adpracoŭkaj paśla aśpirantury (pracavaŭ u adnym sa staličnych muziejaŭ). Z druhim bolš-mienš vyrašyć možna było, a ź pieršym nie. Choć u mianie i jość prablemy z sercam, ale ź imi ŭ vojska mohuć uziać.
Adbyłasia imhniennaja militaryzacyja Biełarusi ŭ suviazi z uvarvańniem Rasii va Ukrainu z dapamohaju našych uładaŭ. Ja, pryčym na nulavym uzroŭni, rablusia pieškaj. Zrazumieŭ, što niešta varočać znutry nie zmahu, nie nastolki mocny čałaviek, kab stanavicca dezierciram ci vykazvać tam svaje dumki. Vyrašyŭ, što lepš źjechać.
Darečy, kali źbiraŭsia, zrazumieŭ, što mianie nie vypuściać z maim pašpartam, tamu što jaho niezadoŭha da hetaha źjeŭ moj sabaka. Pryjšłosia jašče patracić čas, kab pamianiać jaho. Maja dziaŭčyna vyjechała krychu paźniej, joj treba było zrabić dakumienty sabie i našamu sabaku», — raskazvaje jon.
Ciapier chłopiec žyvie ŭ Varšavie. Jon šukaje pracu, padaŭ svajo partfolija na vakansiju mantažora dekaracyj.
Fota: asabisty archiŭ
«Luby łabirynt — płan evakuacyi, tamu što niemahčyma, kab jon byŭ zrazumieły»
Usie pracy Alaksandra źviazany s dakumientacyjaj. Adna z hłybokich i cikavych — łabirynt «Płan evakuacyi». Heta hulnia z šarykam, dzie treba znajści šlach, pa jakim možna budzie «vyjechać» ź Biełarusi.
«Ja maru, kab jana stała na jaki nakład, tamu što kancepcyja hulniaŭ pavinna być u dastupnaści.
U mianie była daŭno ideja nazyvać luby łabirynt — płan evakuacyi, tamu što niemahčyma, kab jon byŭ zrazumieły. Kali ja ŭžo stvaraŭ makiet, u mianie va ŭspaminach uźnikła hetaja reč i nakłałasia na ŭnutrany stan: nierazumieńnie źjazdžać z krainy ci nie», — raskazvaje jon.
Zrabiŭ takija dźvie hulni chłopiec letaś u Charkavie z dapamohaj kaleh.
«Kali viartaŭsia ź imi ŭ Biełaruś, mianie staranna praviarali biełaruskija pamiežniki. Znajšli łabirynty (adzin ź ich byŭ amal sabrany, u jaho možna było ŭžo hulać). Pamiežnik pačynaje jaho krucić i pytajecca, što heta takoje. Adkazvaju, što makiet majoj budučaj pracy. A jon mnie kaža: «Na Biełaruś padobna». I ja dumaju, jak ža jon čartoŭski maje racyju. Jon pahaniaŭ hety šaryk tudy-nazad i addaŭ. Jechaŭ ja ŭžo da samaha Minska z uśmieškaj», — uspaminaje Alaksandr.
Paśla ŭ łabirynt mastak dadaŭ niekalki adtulin dla šaryka, kab jašče bolš uskładnić «prajezd».
«Sam prachodziŭ nie ŭsie šlachi, ale jość šmat punktaŭ propusku na zachodniaj hranicy, praź jakija niemahčyma vyjechać. I heta atrymałasia śviadoma. U bok Rasii šmat vychadaŭ pracoŭnych», — tłumačyć jon.
Jašče adna praca Alaksandra — Stalin, źlepleny z chleba. Tak chłopiec chacieŭ aktualizavać pamiać pra achviar represij, Haładamoru. Skulptura taksama była zroblena ŭ Charkavie.
Na pytańnie, jakoj budzie aktualizacyja pamiaci pra represii ŭ čas Łukašenki, chłopiec adkazvaje, što pomnikaŭ dakładna nie budzie i tłumačyć čamu.
«Asabista mnie, naprykład, Lenin nie śviarbić, navat padabajecca adzin. U Miadzieli jon na hary, pafarbavany va ŭnikalny šery koler. Samaje cudoŭnaje adcieńnie, jakoje ja bačyŭ u svaim žyćci. Jon hladzić niezrazumieła kudy, i mnie heta padabajecca. Chočacca dumać, što jon pavolna sychodzić pad ziamlu, zarastaje travoj.
Źmianić nazvu vulicy, prybrać pomnik — heta adno. A ludziam patłumačyć? Mianie chvaluje tut bolš abmierkavańnie.
Nie atrymajecca prosta pavalić hetaha Lenina, kab kuski raźlacielisia i była viesiałość naroda. Heta strašyć. Pamiataju, jak u Charkavie pry znosie pomnika Leninu adzin z kuskoŭ mocna paraniŭ chłopca, jaki jaho znosiŭ. Lepš, kab skłałasia dyskusija, u tym liku z udziełam historykaŭ, architektaraŭ.
Pomnika Łukašenku nie budzie, i navat niejkija pierformansy nie adrazu mohuć źjavicca, tamu što balić. I navat kali ŭsio skončycca, dyjałoh budzie budavacca na abvastreńni, tamu jaho vynik mała mahčymy. Praź niejki čas, kali rany i pierałomy pačnuć haicca, to tady, chočacca dumać, možna budzie ŭsio rabić i kazać u adras hetaj asoby».
Čytajcie taksama:
Ministerstva kultury zaraz budzie kantralavać u honar jakich dziejačoŭ nazyvać biblijateki
Biełarusy Vilni źbirajuć hrošy na abnaŭleńnie pomnika Francišku Alachnoviču
«Mnie strašna acanić hetyja straty kolkasna». Čamu «Biełsat» vydalaje prahramy Siarhieja Budkina?
