«Sa 140 źniatych prahram 61 niemahčyma znajści na jutubie»
«Niejak šukaŭ videa našaha navahodniaha telešou, dzie biełarusaŭ vinšujuć u tym liku Źmicier i Nasta Daškievičy, a jano vydalenaje.
Z pryhodami prahramaŭ Belsat Music Live naohuł dziŭna. Ź jutubu vyniščana z šeść dziasiatkaŭ prahramaŭ. Muzyki, jakich my zdymali, pieryjadyčna źviartajucca z pytańniem: a dzie padziełasia naša videa. Nu voś i što mnie adkazvać? Što ž vy robicie, kalehi…» — zadajecca pytańniem u svaim paście na fiejsbuku Siarhiej Budkin. Udakładnili ŭ žurnalista sutnaść spravy:
— Heta tendencyja: pastajanna niešta źnikaje, ci adnarazovaja akcyja?
— Heta sistematyčnaja čystka, zasnavanaja na viery ŭ niejkuju bajku pra jutub, nibyta kanał horš raźvivajecca, kali na im videa ź mienš čym 10 tysiačami prahladaŭ visiać. Takaja sistemnaja praca ciaham apošnich hod.
Mianie heta pierastała chvalavać praz poŭnuju zanuranaść u ciapierašniuju pracu. Ale heta zakranaje i maje sumiežnyja prajekty, i toje, što było zroblena — ciapier nie znajści. Tamu daviałosia padniać hetaje pytańnie, kab na jaho źviarnuli ŭvahu aŭtary, jakich taksama heta zakranaje.
Volha Hardziejčyk blizu dziesiaci hod pracavała na kanale, mieła niekalki aŭtarskich cykłaŭ — i ŭsio heta źniščana. Niama majho dakumientalnaha filma pra «Narodny albom», na jaki chacieŭ dać spasyłki. Niama filmaŭ Chaščavackaha, Kuciły. Aproč majoj prahramy, niama cełych siezonaŭ «Zahadak biełaruskaj historyi» i tok-šou «Kožny z nas». Heta z punktu hledžańnia i prafiesijanała, i hledača — histaryčna važnyja materyjały.
Mnie prosta strašna acanić hetyja straty kolkasna: ja padbiŭ tolki kolkaść źniščanych svaich prahram.
Sa 140 źniatych 61 niemahčyma znajści na jutubie. Pryčym heta prahramy, jakija, biezumoŭna, majuć histaryčnuju i kulturnuju kaštoŭnaść.
Jany davalisia vielmi ciažka, byli važnymi dla imidžu Biełsatu, dy i dla fiksacyi histaryčnaha momantu.
Kadr ź filma «Narodny albom. Nienaŭmysny šedeŭr»
Mnie najbolš baluča za prahramu pamiaci Michała Aniempadystava, jakaja była zapisana praź dzień-dva paśla jaho śmierci. Atrymałasia sabrać usich jahonych najbližejšych siabroŭ, jakija vykanali pieśni, niekatoryja ź jakich nie hučali 20-25 hod užyvuju. Tady zapisali «Vopli Vidaplasava» ź biełaruskamoŭnymi pieśniami, adna ź jakich bolš nidzie nie vykonvałasia…
Kažu pra Michała i tamu, što jon stajaŭ taksama la vytokaŭ «Biełsata», byŭ u jaho naziralnaj radzie, da apošniaha supracoŭničaŭ z kanałam, malavaŭ łoha. Jamu byŭ pryśviečany vydatny prajekt «Narodny albom» praz 20 hod».
I tak ja mahu raspavieści pra kožnuju z šaści dziasiatkaŭ źniščanych pieradač. «Biełsat» kaža, što namahajecca zachavać archiŭ va ŭnutranym płejery, jaki na sajcie. Ale treba razumieć, što, pa-pieršaje, u vypadku z muzykaj padaje jakaść i huku, i karcinki — ciažka hladzieć. Pa-druhoje, jaho ciažka znajści. Pa-treciaje, im nielha padzialicca praz spasyłku z takoj ža lohkaściu, jak videa ź jutuba. Pa-čaćviortaje, takoje niemahčyma pahladzieć praz smart-TV. Nu i pa-piataje, heta imidžavaje pytańnie: videa, muzyku, filmy, u tym liku i biełsataŭskaj vytvorčaści, ludzi pryzvyčailisia šukać u jutubie.
Ja, naprykład, na Novy hod chacieŭ pierahledzieć šou, jakoje ja pradusavaŭ, 2015 hoda, ale jaho taksama na jutubie niama. Pieśni, jakija tam hučali — unikalnyja, dy i dla stvareńnia nastroju prahrama važnaja. Nie dumaju, što takija rečy pavinny aceńvacca prahladami.
Tym bolš jość prykład BBC Music, dzie raźmiaščajucca sotni videa, padpisantaŭ šmat, ale ž jość videa taksama nižejšyja za 10 tysiačaŭ ujaŭnych prahladaŭ.
Navat suśvietnyja zorki niekatoryja nie mohuć dahnać da hetaj ličby, ale heta nie značyć, što ich nie pavinna być. Kali ž brać našu muzyčnuju scenu, jakaja pakul maje davoli nievialikuju aŭdytoryju, a niekatoryja i nie pavinny jaje mieć.
Naprykład, pačynalnik bardaŭskaj pieśni Aleś Kamocki, jaki ruchaŭ hetu spravu z pačatku 80-ch. Było vialikaje ščaście zapisać niekatoryja jaho pieśni ŭ studyi z dobrym hukam i videa. Źniščać hetaja zdabytki, pa mnie, jak minimum niedalnabačna. Prosta aplavucha na adras tych amataraŭ, jakija ŭžo pahladzieli, tych hierojaŭ, jakija tudy pryjšli i ŭ pryncypie dziŭnaje staŭleńnie da ahulnaha biełaruskaha zdabytku.
Staić rubam pytańnie: jak hety archiŭ zachavać i zrabić jaho znoŭ dastupnym.
Maju na ŭvazie ŭvieś archiŭ z pačatku isnavańnia «Biełsata» — heta nievyčerpny masiŭ dakumientalistyki, razmovaŭ, publicystyčnych prahram. Kali my ŭjavim umoŭnaha novaha błohiera, jaki prosta choča viedać, što było da jaho, dy nie znachodzić intervju tych ludziej, jakich jon choča zaprasić na prahramu, kab na padstavie ich sfarmavać niejki vobraz, to pra što možna kazać… Kožnaje pakaleńnie budzie pa-novamu vynachodzić rovar?
«Jašče i ŭ knizie biełaja plama»
Spadar Budkin upeŭnieny, što tut jašče ŭźnikaje zaściaroha apynucca ŭ pastcy, što sam i pastaviŭ.
— Škada tych videa, što ŭžo katałahizavanyja. Naprykład, na Kamunikat.org jość zakładka z prahramami ŭžo ŭzhadanaha Alesia Kraŭceviča: apisańnie, pra što, chto aŭtar, kali vyjšła i spasyłka na płejer jutubaŭski, jaki, kaniešnie, nie pracuje.
Sumny aniekdot vyjšaŭ ź filmam «Źnikłaja paezija». Pa-pieršaje film prybrany ź jutubu, što ŭžo hučyć dziŭna. Pa-druhoje, naturalna, što pabilisia ŭsie spasyłki. Pakolki film važny dla razumieńnia represij 1930-ch. Na jaho była ŭklučana spasyłka ŭ vyhladzie kjuar-koda ŭ hruntoŭnaj knizie «Nierasstralanyja».
Jašče i ŭ knizie biełaja plama, ź jakoj pracujuć i daśledniki. Asnoŭnaje pytańnie tut: navošta?
Na sajcie Rady BNR ciapier spasyłka na hety film taksama pustaja.
Dla mianie heta — vielizarnyja kroki nazad, jakija prosta abnulajuć i robiać ciažejšaj dziejnaść mnohich inicyjatyŭ.
U mianie jość spadzievy, što niekatoryja spasyłki prosta časova zakrytyja i mohuć być viernutyja. Ale, chutčej za ŭsio, heta znoŭ treba budzie zalivać i apisvać pa-novamu, što taksama moža być vyjściem, kali my damovimsia pra viartańnie kantentu na asobna ŭziatym kanale, jaki nie budzie hnacca za załatoj knopkaj jutubu, a prosta być krynicaj infarmacyi dla tych, chto cikavicca Biełaruśsiu i takoj videabiblijatekaj, ekskursijaj pa hramadska važnych prajektach «Biełsatu». Heta taksama možna padać pryhoža i, ułasna kažučy, moža navat pretendavać i na tuju ž knopku jutubu, kali z hałavoj padyści.
«Kali haniacca za adnymi tolki prahladami, možna praści mima sapraŭdy vartaha i važnaha»
— Tak, prynamsi toje, što vy zaraz pieraličyli — užo sapraŭdny niemateryjalny skarb. Ale ž jano stračana nie biezzvarotna?
— U nietrach «Biełsata», biezumoŭna, jano jość. Treba razumieć, što raniej heta zachoŭvałasia na admysłovych kasietach, niešta, mahčyma, navat nie pierahaniałasia paśla tranślacyi ŭ Sieciva, niešta adtul vydalałasia pry rearhanizacyi kanału.
Naohuł heta sapraŭdnaja prablema bajnetu, što abmiarkoŭvałasia nieadnojčy: što rabić, kali sajt rearhanizujecca, što rabić z kałasalnym masivam infarmacyi?
Naprykład, zakryty ŭžo TUT.bajeŭski sajt. Sa svabodaŭskim, darečy, dobra spraŭlajucca pa zachavańni materyjałaŭ. Dy va ŭmoŭnaj haziety «Źviazda» vializny archiŭ materyjałaŭ niedastupny. Na maim sajcie «Tuzin Hitoŭ» archiŭ da 2011 hodu niedasiažny — źjedziena 7 hod.
A kali aŭtar sajta pamiraje i niama kamu płacić za chostynh? Heta taksama vialikaja prablema, bo heta moža być niejmavierna važny sajt, jak, naprykład, Marakou.by, dzie sabranyja knihi, daśledavańni, bijahrafii — tytaničnaja praca dziesiacihodździaŭ. Dobra, što tam prablema vyrašyłasia. Taksama była prablema z sajtam vieršaŭ Anatola Sysa.
Ale ŭ vypadku «Biełsata», miarkuju, možna čysta technična adładzić hetuju spravu, zrabić prahramu pa viartańni hramadska važnych pieradačaŭ, cykłaŭ, biezumoŭna, filmaŭ. Heta pad siłu, kali zachacieć. Inačaj pavodle hetaj schiemy buduć vykašvacca i nastupnyja videa. Kali haniacca za adnymi tolki prahladami, možna praści mima sapraŭdy vartaha i važnaha. Abaviazkova maje być inšy kryter.
— Ci sprabavali źviartacca, abmierkavać heta?
— Biezumoŭna, spračalisia, navat svarylisia. Kali jašče vychodziła prahrama Belsat Music Live, u niejki momant było pryniata rašeńnie ŭvohule nie raźmiaščać viersii prahram na jutubie. Heta ja ŭspryniaŭ za realnuju śmierć prahramy, bo kali jaje niama na jutubie, to jaje ŭ pryncypie niama nidzie — nichto jaje prosta nie ŭbačyć. Tady jašče ŭdałosia adkrucić hetaje rašeńnie nazad.
Ale nieŭzabavie pačałasia rearhanizacyja jutuba, pad jakuju patrapiŭ masiŭ u tym liku i našych prahramaŭ. Čysta fizična i technična zajmacca raskrutkaj sotni prahram aŭtaru nierealna. Dy heta i nie abaviazak aŭtara. Z čaho ŭ prafiesara Kraŭceviča, jaki robić hadami važnyja prahramy pra biełaruskuju historyju, da taho ž kłapacicca pra SMM? Resursaŭ na heta ŭ niekatorych kamand, aŭtaraŭ niama. My sprabavali hetym zaniacca, ale hublali pa darozie dziasiatki prahram.
— Jak vy bačycie ŭ ideale staŭleńnie da takoha archiva, jak by jon mieŭsia vyhladać u najlepšym vypadku?
— Naturalna, heta nie sprava adnaho naniataha esememščyka, jaki nie moža być ekśpiertam i aceńvać videa pa inšych kryteryjach, akramia prahladaŭ. Tut treba siadać za stoł i abmiarkoŭvać. Ja kazaŭ užo, što ja absalutna hatovy ŭdzielničać. Heta i majo asabistaje, heta i ahulny skarb. Takich aŭtaraŭ šmat.
Da hetaha nieabchodna padyści z navukova-mietadałahičnaha punktu hledžańnia. Stvaryć hrupu ludziej, jakaja moža kansultavać. U lubym razie archiŭ «Biełsata» treba ŭparadkavać, katałahizavać, apisać i pastupova padzialić na hrupy materyjałaŭ, jakija naležyć viarnuć u ahulny dostup. Heta kałasalnaja praca, adnak było b žadańnie i razumieńnie, na što jano patrebna.
Ja hatovy ŭdzielničać u hetym pracesie, razmaŭlać z kalehami pa Biełaruskaj radzie kultury pa ekśpiertnaj padtrymcy, dapamahčy adładzić hety praces. Tut nie miesca kryŭdzie, jakaja moža ŭźniknuć jak pieršaja reakcyja: patrebny kanstruktyŭny dyjałoh i ahulny padychod.
«Mahčyma, budzie stvorany jašče adzin kanał na jutubie dziela starych videa, jakija ŭ svoj čas mieli mała prahladaŭ»
Z čym źviazana toje, što apošnija hady robiacca niedastupnymi na jutub raniejšyja materyjały «Biełsatu», BAŽ zapytaŭsia ŭ namieśnika dyrektara miedyja Alaksieja Dzikavickaha.
— Heta techničnaja prablema pieradusim. Jutub — heta na dadzieny momant vitryna najlepšaha, što my majem.
Alaksiej Dzikavicki. Fota: Radyjo Svaboda
Što da starych vypuskaŭ, dyk amal usio jość ci nieŭzabavie budzie, bo pastupova pieranosicca, na płejery TVP (dastupny praz naš sajt) i Smart TV. Na dadzieny momant «Biełsat» maje 13 kanałaŭ na jutubie i, mahčyma, budzie stvorany jašče adzin dziela starych videa, jakija ŭ svoj čas mieli mała prahladaŭ.
Ale ŭsio heta vymahaje dadatkovych siłaŭ i srodkaŭ. Kali niechta nie moža znajści takoje staroje videa, bo jaho jašče nie pieranieśli, niama prablemy — dapamožam. My nikoli i nikomu nie admaŭlali ŭ hetym, źviartajciesia kali łaska.
Što da filma «Źnikłaja paezija», dyk i jon źjavicca z časam — heta, paŭtarusia, techničnaja prablema. Dadam jašče, što dobraj častki videa moža nie być u adkrytym dostupie ŭ suviazi ź biaśpiekaj ludziej, prablemami z pravaŭładalnikami, častku pa roznych pryčynach błakuje sam jutub. «Biełsat» taksama, pra što amal nie kažuć, zastajecca važnym centram dapamohi niezaležnym biełaruskim tvorcam.
— Bolšaść materyjałaŭ Biełsat, u tym liku i vydalenych, — hramadska-značnyja, ujaŭlajuć saboj kulturnicki i histaryčny zdabytak. Ci majecca ŭ płanach sistematyzacyja i vykładańnie ŭ dostup starejšych archivaŭ?
— Tak, naturalna, my razujemiejem, što heta spadčyna, jakaja naležyć usim biełarusam i pastupova budziem usio vykładać. Adznaču, što na «Biełsacie» isnuje admysłovy adździeł archivizacyi. Jon užo amal 15 hadoŭ dakładna apisvaje i sistematyzuje ŭsio, što było źniata našymi apieratarami — heta tyčycca jak navinaŭ, tak i prahramaŭ, filmaŭ ci kancertaŭ. Častku padziejaŭ ciaham hetaha času zdymali tolki my, tamu hetyja zdymki niesumnienna majuć kaštoŭnaść.
