Juchnaviec Ja. Paezija / Janka Juchnaviec; układ., pradm. i kamient. Ł. Jurevič; pad red. N. Hardzijenki. — Minsk: Limaryus, 2012. — 620 s.: ił. — (Hałasy Ajčyny).
Pałaniony kananizazavanymi formami, prost zakachany ŭ Maksima Bahdanoviča Aleś Sałaviej… Zdavałasia b, za Sałaŭjom pavinien byŭ by iści jašče adzin amatar formaŭ — Uładzimir IV Kliševič, jak jaho nazvaŭ Anton Adamovič (Uładzimiram I byŭ Duboŭka, Uładzimiram II — Žyłka, Uładzimiram III — Chadyka), a tam — Ryhor, katory Krušyna…
Taki mnie bačyŭsia paradak vychadu knih našych emihracyjnych paetaŭ u sieryi «Hałasy Ajčyny», jakuju ŭ 2010 hodzie zasnavała vydaviectva «Limaryus».
Adnak śledam za tomam tvoraŭ Alesia, jaki staranna ŭkłaŭ Michaś Skobła, vyjšaŭ dvuchtomnik «tradycyjnaj», ale bolš «ad naroda», čym «ad škoły» Łarysy Hienijuš, taksama ŭkładzieny i prakamientavany Michasiom Skobłam. Paetka žyła ŭ siabie na Radzimie (i na radzimie z małoje litary), ale była emihrantkaj, niehramadziankaj. Taki paradoks. A śledam za jaje dvuchtomnikam vyjšła kniha tvoraŭ Uładzimiera Dudzickaha (kali iści za Antonam Adamovičam, dyk, musić, Uładzimira V). Tom toj ukłaŭ i prakamientavaŭ Lavon Jurevič ź Biełaruskaha instytuta navuki j mastactva ŭ
Pra knihu Alesia Sałaŭja ja, kali nie padvodzić mianie pamiać, pisaŭ. I pra knihu Uładzimira Dudzickaha, jaki padaryŭ Alesiu Sałaŭju vobraz biełaha niehra, taksama pisaŭ.
Letaś knihi ŭ sieryi «Hałasy Radzimy» nie vychodzili. Na toje była važkaja pryčyna: pramotar sieryi, Alaksandr Fiaduta, musiŭ prajści, jak i mnohija biełaruskija litaratary da jaho, praz słavutuju «amierykanku».
Krajem vucha ja čuŭ, što sioleta «Limaryus» rychtuje da vydańnia dvuchtomnik Michasia Stralcova, ale jakoje ž było majo ździŭleńnie, kali ja ŭbačyŭ čarhovy tom čarhovaha emihranta. Tom niečakany. Piaćsot dzievianosta staronak paezii (adnoj paezii) Janki Juchnaŭca (1921–2004).
Pryznajusia: Janka Juchnaviec — ciažki dla majho razumieńnia paet. Kvantemy Alesia Razanava i jahonyja paemy ja zrazumieŭ ź pieršaha pračytańnia.(Zrešty, paemy zrazumieli ź pieršaha čytańnia i ŭ «instancyjach». Pamiataju, ź jakoju intanacyjaj kazaŭ pra heta zahadčyk adździeła kultury CK KPB Ivan Antanovič: nas nie proviedioš.) Čytajučy tom Janki Juchnaŭca, ja dumaŭ: voś dzie Alesiu Razanavu spažytak dla rozdumu.
Užo nie raz nazvany tut Anton Adamovič, recenzujučy pieršuju knižku paeta, «Šorach moŭknaści» (1955), adznačaŭ hłybinnaść talentu Janki Juchnaŭca.I pisaŭ: «…iak heta naahuł časta byvaje, hłybinnaść taja… u Juchnaŭca moža abaračacca ciamninioju, niajasnaściaj. I zapraŭdy, talent Juchnaŭcoŭ, asabliva na dadzienaj stupieni jahonaha raźvićcia, u vialikaj miery, kazaŭ toj, „ciomny“ talent, u tym sensie, jakim zvali kaliś Ciomnym hetkaha hłybokaha fiłosafa antyčnaści, jak Hieraklit Efieski». A potym krytyk zhadaŭ jašče adnaho majstra «ciemnini» — Hieorha Frydrycha Vilhielma Hiehiela. I zaznačyŭ: «Peŭna ž, „ciamninia“ Juchnaŭcova — nie ad abstraktnaści», jak u Heraklita ci Hiehiela, «choć takoje ŭražańnie j moža paŭstavać», a jak vynik niedaciahu ««uzrońvanych» ź vialikich hłybiniaŭ prajekcyjaŭ nutranoha da vonkavaha, što j spryčyniaje ŭčastych toje «zaciamnieńnie». Z druhoha boku, pisaŭ Anton Adamovič, «niajasnaść» u Juchnaŭca «časam paŭstaje… dziela nakładańnia hetych prajekcyjaŭ nutranoha niaŭsupad z dadzienaściami vonkavaha, h. zn. nie na „pustyja“, „čystyja“, ci toježna abo adpaviedna zapoŭnienyja miaściny jaho».
Hetak
Čytač chaj miarkuje, ci spraŭdziłasia pradbačańnie Antona Adamoviča. Mnie ž dumajecca, što knihu paezii Janki Juchnaŭca treba było abaviazkova vydać choć by dziela taho, kab pakazać amataram biełaruskaj paezii jašče adnu jaje hrań, jašče adnaho samabytnaha tvorcu.
Toje, što ŭ tomie, padrychtavanym Lavonam Jurevičam i adredahavanym Natallaj Hardzijenkaj, sabranyja adny paetyčnyja tvory Janki Juchnaŭca, padkazvaje mnie, što na čarzie — tom prozy i epistalaryja piśmieńnika. Proza hetaja, miarkujučy pa tym, što publikavałasia na Baćkaŭščynie, taksama svojeasablivaja.
