Heta nie tolki biełaruskija pieśni, jakich užo nie pačuješ u Biełarusi, ale i pryhožyja dziaŭčaty. Jak stvaraŭsia falkłorny hurt, chto byŭ hałoŭnym nastaŭnikam śpievaŭ, raspaviadaje kiraŭnica hurta Volha Hałanava.
«Kryvičy» 13 lipienia vystupili ŭ Minsku. Fota Zbsb.org.
Volha Hałanava ź pieršym ručnikom, jaki jana ŭłasnaručna satkała. Fota Zbsb.org.
100 hod tamu padčas praviadzieńnia Stałypinskaj reformy biełarusy masava pierasialalisia ŭ Prybajkalle. Tam ŭtvarylisia cełyja biełaruskija vioski. I ciapier tam možna sustreć babul, jakija śpiavajuć tradycyjnyja biełaruskija pieśni. Faktyčna, heta ŭžo pieśni-pomniki. Takich u Biełarusi nie pačuješ. Hetyja pieśni-pomniki źbirajuć, razvučvajuć dy śpiavajuć udzielnicy hurta «Kryvičy», stvoranaha pry Irkuckim tavarystvie biełaruskaj kultury imia Jana Čerskaha (13 lipienia jany vystupili ŭ Minsku — nn.by). Jak stvaraŭsia hurt, chto byŭ hałoŭnym nastaŭnikam śpievaŭ, raspaviadaje kiraŭnica hurta Volha Hałanava.
— Vola, skažycie, kali łaska, ci majecie Vy muzyčnuju adukacyju?
— Nie, muzyčnaj adukacyi ja nie maju.
— A astatnija dziaŭčaty?
— Nie, ni ŭ koha niama na samaj spravie.
— Jak pryjšła ŭ hałavu dumka stvaryć taki hurt?
— Ja ich pačała źbirać, dziaŭčat našych (u hurcie, akramia mianie, jašče čatyry dziaŭčyny), kab razam śpiavać trochi bolš za hod tamu. Vyrašyła, što ŭsio ž taki treba. U nas na śviatach było niešmat śpievaŭ uvohule, chaciełasia, kab ich było bolš. Ja nidzie raniej nie śpiavała, ale ŭsio ž taki žadańnie było. My pasprabavali. Spačatku było zusim drenna. Ničoha nie atrymlivałasia, uvohule ničoha. Potym pa-trochu štości pačało atrymlivacca. Kaniešnie, jość da čaho jašče iści, ale štości ŭžo jość. Śpievy, jakija jość u Irkuckaj vobłaści, dahetul isnujuć. Ich možna pačuć ad babul, babuli tam śpiavajuć, ale jany śpiavajuć zredku ŭvohule. Na śviatach ich nie ŭbačyš, bo jany ŭžo staryja, nohi balać, jany nikudy nie vychodziać, kali tolki ich padvieźci.
— Atrymlivajecca, što hetyja babuli na mierapryjemstvy nie prychodziać, i Vy jeździcie sami da ich?
— My jeździm da ich. Taksama ŭ nas jość mahčymaść pasłuchać, jak śpiavajuć babuli, kali my ładzim fest biełaruskaj kultury ŭ vobłaści Irkuckaj dziakujučy Alehu Rudakovu. Na samaj spravie jon šukaje hrošy, kab jany mahli dajechać da Irkucka, tady my ich čujem. My zacikaŭlenyja ŭ tym, kab jany ŭsio ž taki śpiavali hetyja pieśni staryja, tamu što navat kiraŭnički damoŭ kultury ŭ viosačkach razumiejuć narodnuju kulturu pa-inšamu. Jany chočuć čuć zusim inšyja śpievy, hetyja kiraŭnički čaściakom jak u tumanie sabie ŭjaŭlajuć, čym jość biełaruskaja mova, navat huki biełaruskija sapraŭdnyja. Jany nie razumiejuć, što miełodyka biełaruskaj pieśni takaja mienavita, a nie inšaja, i ličać jaje čaściakom niejkaj brudnaj, niačystaj. Vy ž viedajecie, što śpievy, naprykład, u ruskich, jany bolš mieładyčnyja, bolš roŭnyja, a biełaruskija śpievy, jany z vybuchami. Tamu hetyja kiraŭnički ich źniščajuć patrochu, i słovy, jakija dla ich niazvykłyja, taksama pieraroblivajuć na ruskija, i nam davoli ciažka z hetym spračacca, tamu my sprabujem zapisvać hetyja śpievy takimi, jak jany jość, i treba ž ich śpiavać patrochu, kab zusim nie zahinuli.
— Takim čynam, možna ličyć, što hetyja babuli i jość vašyja asnoŭnyja nastaŭniki?
— Tak. Dziaŭčynkam napačatku było vielmi ciažka, tamu što nie toje kab jany nie mahli daviedacca značeńnie taho ci inšaha słova, u nas i słoŭniki jość, ale dla taho, kab huki atrymlivalisia biełaruskija, pavinien prajści čas, asabliva, kali ŭ siamji nie razmaŭlajuć pa-biełarusku, a razmaŭlajuć pa-rusku, da taho ž va ŭsich navučalnych ustanovach, u škołach paŭsiul navučańnie idzie pa-rusku, i da čaho my pryzvyčalisia, dyk heta da hukaŭ ruskich, a biełaruskija zusim inšyja, jak jany vymaŭlajucca, jak ŭvohule skazy budujucca, usio inšaje. I dziaŭčatam było napačatku składana, mnie było trochi lahčej, bo ŭ mianie prabababula i pradziadula da skonu svajho žyćcia tak i nie navučylisia razmaŭlać pa-rusku. Jany tak i havaryli pa-biełarusku ŭvieś čas, navat moj baćka zaŭsiody na ich svaryŭsia, ale sam ŭsio roŭna ŭžyvaŭ biełaruskija słovy. Moža, i nie viedaŭ užo, što jany biełaruskija.
— Jak časta vy źbirajeciesia na repietycyi?
— Dva razy na tydzień. Dni, pa jakich my źbirajemsia, heta aŭtorak i subota. Śpiavajem dzieści paŭtary, dźvie, a to i try hadziny. Ale, akramia hetaha, jašče źbirajemsia, kab trochi pačytać štości z etnahrafičnaha materyjału, kab darabić sabie stroi. Viedajecie, heta praca biaskoncaja. Źbirajemsia taksama, kab patančyć. U nas u vioskach zastalisia niekatoryja tancy tradycyjnyja, jakija my sprabujem tančyć. Da taho ž treba rychtavacca da śviataŭ, jakija my ładzim. I jašče źbirajemsia. Atrymlivajecca, što amal što kožny dzień źbirajemsia, nie źbirajemsia tolki ŭ niadzielu, heta ŭ nas vychodny.
— Vy ž jašče i pracujecie kožny dzień…
— Tak, usie dziaŭčaty pracujuć, usie ŭžo skončyli navučalnyja ŭstanovy, akramia adnoj. Jana ŭ nas samaja maładaja, joj 20 hod. A ŭsie astatnija značna starejšyja.
— Ja hladzieła videasiužety z abradavych śviataŭ, jakija vy ładzili. Bačyła, što mnohija dziaŭčaty na Kupalle, na Hukańnie viasny zahadvajuć žadańni, u tym liku i zamuž vyjści. Dyk jak, spraŭdžvajucca žadańni?
— Kali na Kupalle niekatoryja dziaŭčaty zahadvajuć žadańnie vyjści zamuž, dyk u ich atrymlivajecca, navat dziaciej niekatoryja ŭžo naradzili, a na Hukańnie viasny čamuści nie. Žadajuć, žadajuć, žadańnie zahadvajuć, a jano nie zbyvajecca. Dzieŭki potym skardziacca: «Jak tak? My žadańnie vykazvali tak hučna, usio čuli, a nie spraŭdziłasia».
— A ci nie płanujecie Vy pašyrać skład udzielnikaŭ hurta? Zaprašajecie inšych ludziej da śpievaŭ?
— Tak, my zaprašajem, asabliva padčas śviataŭ. Składanaść tolki ŭ tym, što siońnia čałaviek pryjšoŭ, a zaŭtra nie pryjšoŭ, paślazaŭtra taksam nie pryjšoŭ, a pryjšoŭ praź miesiac. I atrymlivajecca, nadyšoŭ čas śpievaŭ, a jon niedzie nie traplaje. I tamu kali my kudyści jedziem vystupać, to źbirajem tolki tych, chto chodzić na ŭsie repietycyi. Da taho ž heta bolš zručna, my ŭpeŭnieny, što jedziem usie razam, što nichto nidzie nie zastaniecca. Prychodziać byvaje i da 20 čałaviek śpiavajuć. Ale asnoŭny kaściak — heta 5 čałaviek.
— Što majecie ŭ bližejšych płanach, jakija vystupleńni?
— My źbirajemsia zładzić, jak pryjedziem, dźvie ekśpiedycyi pa vioskach biełaruskich, kab paśpiavać razam z babulami i adčuć, jak jany heta robiać. Potym u nas u chutkim časie adbuducca dažynki. Niekalki viačorak zładzim. Voś tak na bližejšy čas.
— Dziakuj vialiki za hutarku! Pośpiechaŭ Vam!
