Ja ŭžo apisvaŭ jak AK vyzvaliła viaźniaŭ z pinskaj i lidskaj turmaŭ. Na pačatku 1943 hoda paśla masavych aryštaŭ siabroŭ dyviersijnaj struktury «Vachlaž», jakija ŭtrymlivalisia ŭ turmie (siońnia jaje nazyvajuć «Vaładarka») było pryniata rašeńnie ab praviadzieńni padobnaj apieracyi ŭ ŭ Minsku.
Aryšty siabroŭ «4 (minskaha) adrezka» dyviersijnaj arhanizacyi «Vachlaž», pačalisia ŭvosień 1942 hoda. Vypadkova niemcy zatrymali dyviersijnuju hrupu, jakaja rychtavałasia da padryvu čyhunki ŭ vakolicach Ratamki. Kamandzir dyviersijnaj hrupy — psieŭdanim «Draŭnikoŭski» — u hiestapa dosyć chutka złamaŭsia i pačaŭ źlivać niemcam infarmacyju…
A viedaŭ jon šmat.
Tamu chutka
ŭ hiestapa akazałasia bolš za 70 padpolščykaŭ u tym liku i «cichaciomnyja» dyviersanty, jakija prajšli dyviersijny kurs u Anhlii.
Dziakujučy «Draŭnikoŭskamu» niemcy viedali, što za ptuški patrapili ŭ ichnyja ruki. Dyj anhlijskaja miny, znojdzienyja padčas pieratrusaŭ, nie pakidali sumnieńnia: udałosia zatrymać surjoznuju vajskovuju arhanizacyju.
Śpiecyjalisty pa brutalnych dopytach vykarystavali ŭvieś žudasny arsienał katavańniaŭ. Kiravaŭ dopytami vysoki čyn, admysłova prysłany ź Bierlina. Adzin z dyviersantaŭ, jaki bajaŭsia, što nie vytrymaje katavańniaŭ, kali jaho pavieźli ŭ minskaje SD, paprasiŭšysia ŭ tualet, pryniaŭ atrutu.
Astatnija maŭčali.
Tym časam na voli ich siabry šukali mahčymaści dapamahčy aryštavanym. AK udałosia zavierbavać adnaho z achoŭnikaŭ «Vaładarki», čałavieka pa proźvišču Miłašeŭski. Jamu dajuć psieŭdanim «Čorny». Dziakujučy «Čornamu», udajecca naładzić suviaź z aryštavanymi AKaŭcami.
Takim čynam
padpolle atrymoŭvaje infarmacyju ab stanie viedaŭ niemcaŭ pra arhanizacyju i chod śledstva.
Pałonnyja AKaŭcy ŭtrymlivalisia ŭ kamierach 84, 85 na trecim paviersie i ŭ kamiery 75 na druhim paviersie.
Kiraŭnictva dyviersijnaj arhanizacyi «Vachlaž» prymaje rašeńnie adbić pałonnych. Tolki što była praviedziena ŭdałaja apieracyja ŭ Pinsku, što dadavała hetym płanam aptymizmu. Hetaje rašeńnie było ŭchvalena hałoŭnym kiraŭnictvam AK.
U Minsk z admysłovaj misijaj byli skiravany kiraŭnik štaba «Vachlaža» major Stefan Rychter «Tumry» i rotmistr Ježy Sakałoŭski «Mira». Zadańnie — vyzvaleńnie viaźniaŭ «Vaładarki».
Razhladalisia dźvie mahčymaści:
1. Vyvad aryštavanych z turmy zavierbavanymi achoŭnikami.
2. Napad na turmu, spałučany z udaram «znutry» turmy.
Pieršy šlach, uličvajučy kolkaść viaźniaŭ i stupień kantrolu ŭ turmie, byŭ pryznany nierealnym. AK prystupiła da realizacyi druhoha płanu.Dla taho kab zabiaśpiečyć mahčymaść udaru «znutry» turmy aryštavanym AKaŭcam praz «Čornaha» była pieradadziena zbroja — pistalety. Ahulnaja kolkaść — nie mienš za 5 štuk.
Adnačasova rychtavaŭsia atručany samahon, jakim «Čorny» mieŭsia pačastavać achoŭnikaŭ, a ćviarozych mieŭsia zabić razam z vyzvalenymi dyviersantami.
Ale tut zdaryłasia niečakanaje. «Čorny» byŭ aryštavany. Nieviadoma, što stałasia pryčynaj aryštu, ale jon nikoha nie vydaŭ. Niemcy i nadalej ničoha nie viedali ni pra zbroju, schavanuju u kamierach, ni pra zapłanavany pabieh. Kab adnavić suviaź z aryštavanymi, major «Tumry» pryniaŭ rašeńnie sprabavać zavierbavać niekaha inšaha z turemnaj achovy. Chutka, dziakujučy hrošam, udałosia spakusić achoŭnika Ivana Dziemjanoviča.
Suviaź z aryštavanymi AKaŭcami była naładžana.
Ucioki byli pryznačany na viečar 6 lutaha 1943 hoda. Ale ničoha ździejśnić AKaŭcy tak i nie zdoleli. Kala(siońnia takoha zavułka ŭ Minsku niama, ale, mahčyma, niechta zdoleje ŭstanavić, dzie znachodziŭsia hety dom)16-j hadziny hiestapa atačyła dom № 7 u Druhim Ryhoraŭskam zavułku ŭ Minsku
Mienavita tam byli «Tumry» i «Mira». Major praz vakno paśpieŭ pabačyć niemcaŭ i pačaŭ stralać. Zaviazaŭsia boj. AKaŭcy zabralisia na paddašak i adtul bolš za hadzinu adstrelvalisia.
Potym ahoń ścich. Niemcy, adnak, bajalisia sunucca i vyrašyli zakidać dom hranatami, a potym padpalili.
U hety samy čas u «Vaładarku» ŭvodziać hiestapa. Jany zahadvajuć viaźniam kamier 75, 84 i 85 vyjści na kalidor, adnak pieršych chto vysunuŭsia (heta nie byli AKaŭcy) pasiok ahoń aŭtamataŭ. Bolš achvotnych vyjści nie znajšłosia. Tady niemcy zakidvajuć u kamiery hranaty.Paranienych ludziej adrazu ciahnuć na dopyty i, katujučy, patrabujuć pryznacca, chto i jakim čynam sprabavaŭ uciačy z turmy.
Na dopytach niekatorych źbivajuć da śmierci, niekatorych zastrelvajuć… Tak u hiestapa zahinuli padčas katavańniaŭ kamiendant «4 adrezka» «Vachlaža» major Tadevuš Sakałoŭski i žaŭnier Miron
Niemcy lutavali.
Byli rasstralanyja kapitan Bohdan Piantkoŭski, rotmistr Stanisłaŭ Kašarski, inžynier Julijan Kisieleŭski, inžynier Zyhmund Cieśla i šmat inšych. Zahinuŭ, a pavodle adno ź viersijaŭ byŭ rasstralany niemcami i zdradnik «Draŭnikoŭski». Tyja, chto vyžyŭ (4 čałavieki) trapili ŭ Aśviencym.
AK ustanaviła, što vydaŭ padpolščykaŭ Ivan Dziemjanovič, achoŭnik z «Vaładarki». Jon uziaŭ hrošy ad padpolla i pahadziŭsia paśla zakančeńnia apieracyi razam ź viaźniami ŭciačy ŭ les, ale pieradumaŭ i vyrašyŭ zdać padpolščykaŭ niemcam.Jamu advodziłasia aktyŭnaja rola padčas vyzvaleńnia viaźniaŭ, jon viedaŭ šmat padrabiaznaściaŭ płanu i šmat udzielnikaŭ. Tamu niemcy zdoleli zabić i kiraŭnictva i aryštavać šerah dyviersantaŭ.
«Vachlaž» u Minsku pierastaŭ isnavać.
