Lekcyja prafiesara bijałahičnaha fakulteta MDU pra akułaŭ, jakija ŭčyniajuć napady na turystaŭ u Čyrvonym mory.
Akuły — heta staražytnaja davoli raznastajnaja hrupa rybaŭ. Ciapier u śviecie kala 400 vidaŭ roznych akułaŭ. Častka ź ich sustrakajecca ŭ Čyrvonym mory, dzie adbylisia trahičnyja padziei, pra jakija ciapier tak šmat kažuć.
Daŭhakryłaja akuła, jakaja napała na ludziej, — heta zvyčajny žychar Čyrvonaha mora, ale žyvie jana nie tolki ŭ im. Faktyčna jana nasialaje ŭsiu trapičnuju i navat subtrapičnuju častku suśvietnaha akijanu. Heta značyć, i Indyjski akijan, i Atłantyčny, i Cichi.
Zvyčajna jana trymajecca daloka ad bierahoŭ. Heta taki vid, jaki redka vychodzić na płytkavodździe i padychodzić da bierahoŭ, jana trymajecca mienavita na akijanskim prastory. Tam jaje sapraŭdy davoli šmat. Dla jaje charakterna toje, što jana padpłyvaje da karabloŭ, časta navat supravadžaje samyja roznyja karabli. Trymajecca jana pobač ź imi, tamu što lubić charčavacca ŭsialakimi adkidami, jakija traplajuć u mora.
Daŭžynia daŭhakryłych akułaŭ moža dasiahać 4 mietraŭ. Jak i bolšaść akułaŭ takoha pamieru, jana drapiežnik. Zbolšaha siłkujecca rybaj, u tym liku i drabniejšymi akułami.
Isnuje niekalki pryčyn, ź jakich akuły mohuć napadać na čałavieka.Pieršaja, i, na moj pohlad, asnoŭnaja moža być źviazanaja z pavodzinami akułaŭ, dakładniej, ź ich charčovymi pavodzinami. Jak i ŭsie inšyja žyvioły, akuły pavinnyja spažyvać ježu. Kali jaje nie chapaje, jany, jak i ŭsie astatnija ryby, pačynajuć šukać lubyja inšyja
Zrešty, mahčyma, nie ŭsio tak prosta. Sprava ŭ tym, što pavinny być i niejkija kankretnyja stymuły, jakija prymusili akułu pryjści mienavita ŭ hetaje miesca.I ŭ dadzienym vypadku vinavatym moža być i sam čałaviek. Tamu što vybar kankretnaha ŭčastka, dzie akuła sprabuje znajści ježu, vyznačajecca toj infarmacyjaj, jakuju akuła atrymlivaje praz svaje orhany pačućciaŭ, praz svaje sensarnyja sistemy. U ich vielmi dobra raźvity niuch. I kali dajviery abo prosta achvotnyja panazirać za ichtyjafaŭnaj dadzienaha rajona pačynajuć vykarystoŭvać roznaha kštałtu prykormki, kab bližej ich razhledzieć, heta pryvodzić da taho, što ŭ hetym miescy źbirajecca roznaja drobnaja ryba. Adnačasova z hetym u vadzie stvarajecca vialikaje pole pachu. Jano moža raspaŭsiudžvacca i dasiahnuć tych addalenych zon, dzie znachodzicca akuła. A zona raspaŭsiudžańnia moža być vielmi vialikaj, bo ŭ akułaŭ vielmi vysokaja adčuvalnaść da pachaŭ i, atrymaŭšy takuju infarmacyju, akuły iduć da hetaj krynicy. U ich nadziva vysokaja zdolnaść vyznačać i łakalizoŭvać krynicu pachu. Jany mohuć iści pa pachavym śledzie tak, jak iduć sabaki abo inšyja naziemnyja žyvioły. I voś padkormka rybaŭ mahła pryvieści da taho, što pryjšli akuły.
Isnuje i inšaja pryčyna, jakaja taksama mahła b pryvieści da taho, što akuły pryjšli mienavita ŭ hetaje miesca. Sprava ŭ tym, što ŭ akułaŭ vielmi chutka farmujucca ŭmoŭnyja refleksy, u tym liku i na miesca. I kali ŭ im pastajanna padkormlivajuć rybu i jana tam źbirajecca, akuły hetak ža, jak i inšyja ryby, mohuć zapaminać hetaje miesca i trymacca kala jaho, vyznačajučy momant karmleńnia albo pa źjaŭleńni charčovych pachaŭ, albo pa šumie.
Zrešty, pryčynaj napadaŭ moža stać nie tolki pačućcio hoładu. Ale heta nie ŭ suviazi z vypadkami ŭ Čyrvonym mory, a nazirańnie naohuł. U mnohich akułaŭ jość peŭnaje pačućcio ŭłasnaj prastory abo ŭłasnaj terytoryi, mnohija akuły nie lubiać, kali da ich nabližajucca. Heta charakterna dla drapiežnicaŭ, jakija žyvuć nie tolki na karałavych ryfach, ale i prosta trymajecca ŭ toŭščy marskoj vady. I kali padvodniki parušajuć umoŭnuju miažu ŭłasnaj terytoryi akuły, jana pačynaje vyjaŭlać niezadavolenaść, ź jaje boku moža ŭźniknuć ahresiŭnaja reakcyja.
Adnak kali čałaviek usio ž taki sustreŭsia z akułaj, jamu treba pasprabavać niezaŭvažna syści z hetaha miesca.Kali ž heta nie atrymlivajecca, nieabchodna, zachoŭvajučy spakoj, jak maha mienš ruchacca ŭ vadzie, tamu što lubyja ruchi, asabliva chutkija i chaatyčnyja, abaviazkova pryciahvajuć akułaŭ. Kali ž akuła padyšła zanadta blizka i pačynaje kružyć vakoł čałavieka, heta vielmi drenny znak. Heta znak taho, što jana zacikaviłasia i chutčej za ŭsio razhladaje vas jak ježu. I kali niama nijakaj mahčymaści pakinuć vadu, to nie treba sprabavać syści ad jaje — heta niemahčyma, tamu što akuły — vydatnyja płyŭcy.
Kali akuła pačynaje napadać, treba pastaracca akazać joj luby supraciŭ. Treba pasprabavać stuknuć jaje pa hałavie, pažadana niejkim ćviordym pradmietam, naprykład, maskaj abo trubkaj ci chacia b kułakami.Pažadana stuknuć pa nosie, pa vačach, pa žabravych ščylinach. Heta moža prymusić drapiežnicu adyści.
Sprava ŭ tym, što akuły vykarystoŭvajuć svojeasablivuju taktyku. Zvyčajna jany nanosiać adzin pieršy ŭdar, ukus, i heta zaŭsiody davoli surjoznaje paškodžańnie. Zatym jany mohuć čakać na praciahu 5 i navat 10 chvilin. Meta — dačakacca, kali achviara asłabnie ad straty kryvi i zrobicca bolš dastupnaj. Kali ž achviara supraciŭlajecca, niezaležna ad taho, čałaviek heta ci niejkaja inšaja žyvioła, to, jak praviła, pierastaje atakavać. Kali, viadoma, jana nie znachodzicca ŭ stanie najmacniejšaha charčovaha ŭzbudžeńnia, vyklikanaha pacham kryvi abo vialikim pačućciom hoładu. Tady spynić akułu sapraŭdy vielmi ciažka, dy jana i nie budzie tak doŭha čakać. Ale pasprabavać supraciŭlacca akule treba abaviazkova. Heta rezka pavialičvaje šancy na spryjalny zychod. Nu i, viadoma, treba klikać na dapamohu. Padaśpiełyja ludzi sami pa sabie mohuć spudzić akułu i dapamohuć vam vyratavacca. Statystyka pakazvaje, što hinuć, jak praviła, adzinočnyja płyŭcy.
Akuły — heta surjoznyja drapiežniki ź vielmi mahutnym aparatam napadu. U ich vielmi mahutnyja skivicy, vielmi vostryja zuby, nu i sami ich pamiery takija, što rany, jakija jany nanosiać, zaŭsiody surjoznyja.
I ŭ zaklučeńnie chaču skazać, što nie treba panična bajacca akułaŭ. Sprava ŭ tym, što akuły napadajuć na čałavieka davoli redka. Hetyja padziei pryciahvajuć šmat uvahi, ale adbyvajucca jany nie vielmi časta. Suśvietnaja statystyka pakazvaje, što ŭ hod aficyjna zarehistravanych vypadkaŭ napadu akułaŭ na čałavieka nie bolš za 100. Daloka nie ŭsie ź ich zakančvajucca śmiarotnym zychodam.
Ź inšaha boku, čałaviek, ukaraniajučysia ŭ dzikuju pryrodu, niepaźbiežna padviarhajecca ryzycy. I tut treba vykonvać peŭnyja praviły, sačyć za navakolnym asiarodździem. Nie płavać, nie kupacca ŭ tropikach unačy, u pryciemkach, kali akuły i inšyja drapiežniki najbolš aktyŭnyja. Nu i nie zapłyvać daloka, nie płavać adnamu. Takija elemientarnyja praviły rezka źnižajuć vierahodnaść ryzyki. Takim čynam, žadaju vam usiaho samaha dobraha, spryjalnaha adpačynku, u tym liku i na mory.
***
Kasumian Alaksandr Avanesavič — prafiesar bijałahičnaha fakulteta Maskoŭskaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta, kafiedra ichtyjałohii.
