Vitaŭtas i Bierute ŭ svajoj padpolnaj drukarni pad basiejnam vydali 23 knihi nakładam u 138 tysiač asobnikaŭ.
Pad Kaŭnasam, na bierazie raki Nierys, jość uzhorak. Na ŭzhorku staić dom. U domie žyvuć Vitaŭtas Andziulis i jaho žonka Bierute Andziulenie.
Bietonnaja ściana adkryvaje ŭvachod u zału partyzanskaj słavy.
Vitaŭtas Andziulis u svaim Muziei drukarskaj spravy.
Bierute Andziulenie.
Vitaŭtas -- typovy litoviec. Vysoki, žylisty, enierhičny mužčyna vaśmidziesiaci hadoŭ. Nazvać jaho starym nie pavaročvajecca jazyk, žyćciovaja siła adčuvajecca ŭ im na adlehłaści. U jaho vializny dom z masaj prybudovaŭ, aranžareja, sad, chleŭ, haraž. Susiedzi pryvykli bačyć jaho z tačkaj u rukach ad rana da rana. Navat kali my pryjechali ŭ hości, jon važdaŭsia dzieści na ŭčastku. Uvohule, mocny haspadar, sielanin z tych, što pryvykli ćviorda stajać na ziamli.
U aranžarei Vitaŭtasa jość basiejn. Zvyčajny taki basiejn, nievialiki, pamieram mietry dva z pałovaj na paŭtara. Hłybinioj pa kalena. Dla ŭvilhatnieńnia pavietra.
Pobač z basiejnam ź ziamli tyrčyć armaturyna. Ale kali na armaturynu nasadzić ručku i niekalki razoŭ prakrucić, basiejn adjazdžaje ŭbok, i pad im adkryvajecca ŭvachod u bietaniravanyja katakomby.
Ideju padpolnaj drukarni Vitaŭtas vynošvaŭ 25 hadoŭ. Dniom pracavaŭ u drukarni aficyjnaj, načami ź Juozasam Baciavičusam kapaŭ svaju, nieaficyjnuju. Praca pačałasia ŭ 1978-m i ciahnułasia dva hady.
Prosta dziŭna, što dva čałavieki z dapamohaj adnoj tolki rydloŭki i mary ab svabodzie zmahli zrabić za hety termin. Sapraŭdnaje mini-mietro. Bunkier anty-Stalina. Hłybinia siem mietraŭ, ahulnaja praciahłaść - mietraŭ piatnaccać.U kancy tunela dźviery, za joj pakoj, za joj jašče adzin. U pieršym - stełažy sa šryftami, u druhim - drukarski stanok. Usio sucelna zabietaniravana. Usio vykapana rukami.
Ziamlu ad tunelaŭ vyvozili ŭ tačcy i zvalvali ŭ raku Nierys la padnožža ŭzhorka. Samaje śmiešnaje toje, što na druhim bierazie raki, šyrynia jakoj usiaho mietraŭ tryccać, stajała savieckaja vajennaja častka, ź jakoj čas ad času ŭzdymaŭsia viertalot dla patrulavańnia navakolla.
Drukavany stanok Vitaŭtas sabraŭ sa starych zapčastak ad śpisanych mašyn, jakija vynosiŭ sa svajho aficyjnaha miesca pracy. Drukarnia zapracavała ŭ 1980-m i praisnavała da samaha abviaščeńnia niezaležnaści -- dziesiać hadoŭ. Nazvali jaje pa pačatkovych litarach proźviščaŭ -- ab, jakija dla sakretnaści zrabili małymi.
Vitaŭtas drukavaŭ, Baciavičus raspaŭsiudžvaŭ litaraturu, a Bierute stajała “na šuchiery”. Z kuchni, dzie jana zvyčajna była i ź jakoj bačnaje ŭsio navakolle, byŭ praviedzieny zumier u drukarniu. Adzin zvanok aznačaŭ «Prychodź», dva sihnały – «Prychodź chutka», try sihnału – «Kidaj usio i padymajsia».
Za dziesiać hadoŭ padpolnaja drukarnia, jakaja pracavała pad bokam vajskovaj častki, raskrytaja tak i nie była. Adnojčy da padnožža ŭzhorka pryjechaŭ narad milicyi, i Bierute dała try sihnały ŭ drukarniu, ale narad šukaŭ matacyklista, jaki pieravysiŭ chutkaść. Heta byŭ adziny eksces. Dzieci, praŭda, adnojčy ŭbačyli, jak Vitaŭtas vychodzić z padpolla, uziali lichtaryki i spuścilisia ŭniz, ale im patłumačyli, što kazać pra heta nikomu nie treba, i jany nie skazali.
Zrešty, susiedzi ŭsio ž zdahadvalisia. U adnaho ź ich paśla śmierci ŭ domie znajšli sšytak, u jakim byli zapisanyja numary ŭsich mašyn, što pryjazdžali da Vitaŭtasa. Nie vydaŭ.
Za dziesiać hadoŭ pracy ŭ svaim bunkiery na dapatopnym drukarskim stanku z ručnym naboram Vitaŭtas nadrukavaŭ 23 najmieńni knih ahulnym nakładam 138 tysiač asobnikaŭ. Litaraturu vyvozili viečarami zamiest zadniaha siadzieńnia aŭtamabila, sadžajučy na knihi svaich dziaciej.
Ciapier jaho dom atrymaŭ status dziaržaŭnaha muzieja. U im raźmiaščajecca Muziej litoŭskaha supracivu i drukarskaj spravy. Niekalki pavierchaŭ zastaŭlenyja roznymi drukavanymi stankami -- usie ŭ pracoŭnym stanie, miž inšym. Dziaržava padaryła navat unikalny ekspanat -- pieranosnuju partyzanskuju drukarniu, jakaja znachodziłasia ŭ adnym z atradaŭ lasnych bratoŭ.
Partyzanskaja tema dla Vitaŭtasa asablivaja. U lasnych bratach zahinuŭ jaho blizki siabar. Jon pamiataje, jak spačatku pryjšli niemcy i viešali partyzanaŭ na drevach, a potym pryjšli saviety i vykładvali partyzan na płoščy. Tut naohuł pa suadnosinach nasielnictva i kolkaści lasnych bratoŭ byŭ samy mahutny partyzanski ruch, jaki isnavaŭ až da siaredziny 1950-ch hadoŭ.
Tamu i
zała partyzanskaj słavy -- asablivaja. Spuskaješsia pa leśvicy ŭ nievialiki taki pakojčyk, na ścianie niekalki fatahrafij. Vitaŭtas z uchmyłkaj staić kala ściany. Zatym robić nievialiki ruch plačom, i bietonnaja ściana pavaročvajecca vakoł svajoj vosi, adkryvajučy ŭvachod u vializny muziej. Čystaja bandyjana.Ja tak razumieju, heta jaho lubimy fokus.
Naohuł, u niejki momant pa hetym vializnym domie ź bieźličču leśvičak, pierachodaŭ, kalidorčykaŭ, tupičkoŭ i kamorak, u jakich lohka zabłukać, robicca strašnavata chadzić, raptam pravališsia ŭ Łabirynt. Da taho ž na dasiahnutym Vitaŭtas nie spyniajecca i da hetaha času niešta kapaje i dabudoŭvaje. U niekatoryja kalidorčyki zachodzić jon zabaraniŭ: niešta ŭ jaho tam asabliva sakretnaje.
Za svaju dziejnaść Vitaŭtas atrymaŭ orden Hiedymina treciaj stupieni. Kali my zapytali: "Čamu treciaj?», stary antysavietčyk skazaŭ: «Usio roŭna nie naša ŭłada pryjšła».
