Historyja Tartuskaha ŭniviersiteta (Estonija) pačynajecca z 1632 hoda, ale mała chto viedaje, što ź jaho ścienaŭ vyšli kiraŭnik urada Biełaruskaj Narodnaj Respubliki Anton Łuckievič, prezident Nacyjanalnaj akademii navuk Biełarusi Usievaład Ihnatoŭski i inšyja palityčnyja, hramadskija i kulturnyja dziejačy.
Ale jašče mienš viadomym faktam źjaŭlajecca toje, što z 1632 da 1918 h. u Tartuskim univiersitecie vučyłasia 2204 biełaruskija studenty. Bolšaść ź ich vučyłasia ŭ Tartuskim univiersitecie ŭ 1892 — 1918 hadach — 1414 čałaviek.
Byli ŭ Tartuskim univiersitecie i biełaruskija ziamlactvy, jakija spačatku nie mieli rehistracyi i dziejničali sakretna, tamu što studenckija karparacyi byli zabaronienyja. I usio ž da kanca XIX stahodździa byli stvoranyja pa terytaryjalnaj prykmiecie Minskaje, Mahiloŭskaje i Čarnihaŭskaje biełaruskija ziamlactvy. 16 listapada 1907 zahadam Savieta prafiesury ŭniviersiteta byli zaćvierdžanyja statuty Minskaha i Vilenskaha biełaruskich ziamlactvaŭ.
Ale jak była pradstaŭlenaja Homielščyna siarod biełaruskich studentaŭ Tartuskaha ŭniviersiteta i ci była jana pradstaŭlena naohuł? Homielščyna nie była vyklučeńniem i była pradstaŭlenaja davoli dobra.
Na žal, niama źviestak ab homielskich studentach, što vučylisia ŭ Tartuskim univiersitecie da 1892 hoda. Ale ŭ pieryjad z 1892 pa 1918 tut vučyłasia roŭna 100 čałaviek. Heta 7% ad ahulnaj kolkaści biełaruskich studentaŭ, što vučylisia ŭ Tartu ŭ hety pieryjad.
Z samoha Homiela było najbolš studentaŭ — 38 čałaviek. Z sučasnych Homielskaha i Rahačoŭskaha rajonaŭ — pa 14 ad kožnaha. Z samoha Rahačova było 4 čałavieki. 13 čałaviek było z sučasnaha Mazyrskaha rajona, a z samoha Mazyra — 6 čałaviek. Z sučasnaha Rečyckaha rajona było 8 čałaviek, a z samoj Rečycy — 3 čałavieki.
Cikava, što sa sta homielskich studentaŭ Tartuskaha ŭniviersiteta 41 vučyŭsia na jurydyčnym fakultecie.
U 1916–1917 uźnikaje jašče niekalki karparacyj biełaruskich studentaŭ. Siarod ich byli i Homielskaje, i Babrujskaje ziamlactvy, statuty jakich byli zaćvierdžanyja Savietam prafiesury 3 śniežnia 1916. Paśla zaćvierdžańnia statutu 24 lutaha 1917 da ich dałučyłasia i Viciebskaje ziamlactva.
Ciapier u Tartuskim univiersitecie navučajecca tolki adzin biełaruski student, jaki miž tym, z Homiela i, jak bolšaść homielskich studentaŭ z Tartu, navučajecca na jurydyčnym fakultecie. Viadziecca praca pa faktyčnym adradžeńni Homielskaha ziamlactva, jakoje jurydyčna nikoli nie spyniała svajho isnavańnia i jakomu 3 śniežnia 2010 budzie 94 hady.
