Amsterdam, ho(ra)d Malera 3

Amsterdam pryvablivaje turystaŭ z usiaho śvietu.

Štodnia ŭ centry pabačyš bieźlič anhielcaŭ, rasijcaŭ, amierykancaŭ, kitajcaŭ — karaciej, sapraŭdny vaviłonski natoŭp. Pryvablivaje kožnaha svajo. Naprykład, horad na kanałach — heta adna z homaseksualnych stalic ziamnoje kuli. Znoŭ ža, amal nichto nie praminie tut kvartału čyrvonych lichtaroŭ abo dakładna zavitaje ŭ kofi-šop, dzie volna pradajecca marychuana. Kali ty choć trochi znaješsia ŭ sporcie, dyk abaviazkova viedaješ bieł-čyrvona-bieły futbolny kłub «Ajaks» — lehiendu horada, jaho handlovuju marku. Jość tutaka i suśvietna znakamityja muziei — Dziaržaŭny mastacki muziej z pałotnami Rembrandta i inšych vialikich niderłandcaŭ, Muziej Van Hoha. Ale dla prafiesijnaha muzyki abo dla amatara muzyki samaje hałoŭnaje miesca horada — Kancerthiebaŭ (Concertgebouw), kancertnaja zała suśvietnaj značnaści, naroŭni z ńju-jorkskimKarnehi-chołam ci Vialikaj załaj Maskoŭskaj Kansiervatoryi. Ličycca, što Vialikaja zała Kancerthiebaŭ (Grote Zaal) uvachodzić u trojku akustyčna najlepšych załaŭ śvietu dla simfaničnaj muzyki, razam ź vienskim Musikverein i z Symphony Hall u Bostanie (ZŠA).

Hetaja zała źjaŭlajecca bazavaj dla Karaleŭskaha arkiestra Kancerthiebaŭ (Koninklijk Concertgebouworkest), adnaho z top-arkiestraŭ śvietu. Tut hety kalektyŭ pravodzić svaje repietycyi, robić zapisy, daje rehularnyja kancerty. Arkiestr byŭ zasnavany nieŭzabavie paśla pabudovy Kancerthiebaŭ, u 1888 hodzie, i ŭžo daŭna ciešycca vialikaj słavaj. Pieršy sapraŭdny roskvit arkiestra źviazany ź imieniem Vilema Menhielbierha, jaki byŭ hałoŭnym dyryžoram ad 1895 hoda da zakančeńnia Druhoj cuśvietnaj vajny. Uznačalvali arkiestr taksama Eduard van Bajnum, Ežen Jochum, Bernard Chajtynk, Rykarda Šai. Ciapier na čale znakamitaha kalektyvu staić łatyšski dyryžor Marys Jansans.

Ale dla arkiestra, jaki stała ŭvachodzić u dziasiatku najlepšych u śviecie, abaviazkova patrebny jaki-niebudź firmovy styl, marka, znak, pa jakim jaho možna było b adroźnivać ad kankurentaŭ. Takoj znakavaj fihuraj staŭ dla amsterdamcaŭ Hustaŭ Maler.

Hustaŭ Maler

Na žal, siarod niderłandcaŭ muzyčnych hienijaŭ z sapraŭdy suśvietnaj viadomaściu niama. Tamu aŭstryjski kampazitar i dyryžor habrejskaha pachodžańnia, jaki naradziŭsia ŭ češskim horadzie Kališt, asabista dyryhavaŭ niderłandskimi premjerami svaich simfonij i nazyvaŭ Kancerthiebaŭ najlepšym miescam dla vykanańnia ŭłasnych tvoraŭ, staŭ nazaŭsiody źviazany ź dziejnaściu amsterdamskaha arkiestra. Menhielbierh byŭ asabistym siabram Malera, časta staviŭ jahonyja simfaničnyja pałotny ŭ prahramy kancertaŭ. Jon vyrašyŭ adznačyć 25-hadovy jubilej svajho pierabyvańnia za pultam Kancerthiebaŭ hrandyjoznym «Maler-festam», padčas jakoha byli vykananyja ŭsie simfonii kampazitara i jaki adbyŭsia ź nievierahodnym pośpiecham.

Nastupnaha fiestyvalu, pryśviečanaha Maleru, Amsterdamu daviałosia čakać 75 hadoŭ. U 1995 hodzie na praciahu dvuch tydniaŭ siłami čatyroch znakamitych arkiestraŭ — Kancerthiebaŭ, Bierlinskaha fiłarmaničnaha, Vienskaha fiłarmaničnaha i Junackaha arkiestra imia Hustava Malera — byli vykananyja ŭsie simfonii i inšyja tvory kampazitara. Adbyłosia heta adnosna niadaŭna, tamu jakasnaja dakumientacyja (zapisy publičnych repietycyj, šykoŭny albom-kniha fiestyvalu, firmovyja kampakt-dyski i DVD) dastupnyja miełamanam.

I voś užo ŭ naš čas, u novym tysiačahodździ, Karaleŭski arkiestr raspačynaje novy prajekt, pryśviečany svajmu biassprečnamu simvału — Hustavu Maleru. Na praciahu dvuch siezonaŭ, 2009/2010/2011, ušanoŭvajučy 150-ja ŭhodki naradžeńnia vialikaha kampazitara i 100-ju hadavinu jahonaj śmierci, arkiestr maje vykanać u chranałahičnym paradku usie 10 simfonij Malera (niezavieršanaja Dziasiataja prahučyć u dapisanaj viersii Dereka Kuka), a taksama «Pieśniu pra ziamlu» — simfoniju biez numaru.

Piać simfonij užo prahučali ŭ minułym siezonie. Pieršaj dyryhavaŭ małady anhielec Denieł Chardynh. Raśpieščanaja amsterdamskaja publika znajšła sposab vykazać svajo zachapleńnie majsterstvam samoha arkiestra (mahutnyja avacyi) i strymana pavitać nieadnaznačna pryniataha dyryžora (tolki adzin vyklik na pakłon). Maštabnymi Druhoj i Treciaj simfonijami, z choram i salistami, kiravaŭ šef-dyryhient Marys Jansans. U presavych recenzijach hetaje vykanańnie Druhoj simfonii nazyvali najlepšym za ŭsiu historyju (kožny z aznačanych tvoraŭ arkiestr za čas svajho isnavańnia vynosiŭ na publiku ŭžo bolš za sto razoŭ). U krasaviku Ivan Fišar dyryhavaŭ Čaćviortaj simfonijaj, a ŭ červieni prahučała Piataja pad kiraŭnictvam Daniele Haci.

Kali chtości z čytačoŭ «Našaj Nivy» płanuje vanroŭku ŭ stalicu Niderłandaŭ, dyk varta było b prymierkavać jaje, skažam, da 21 kastryčnika, kali za pultam stajaćmie Łoryn Mazel i hučaćmie Šostaja simfonija. Abo da 20 studzienia, kali pad kiraŭnictvam Pjera Buleza možna budzie pačuć Siomuju. Hałoŭny dyryžor arkiestra Jansans u ramkach hetaha prajektu kiruje jašče i Vośmaj simfonijaj, samaj hrandyjoznaj (4 sakavika). 13 maja za pultam budzie stajać žyvaja lehienda Kancerthiebaŭ i nacyjanalny hieroj Niderłandaŭ Bernard Chajtynk, pad jaho kiraŭnictvam prahučyć Dziaviataja simfonija. Tydniem paźniej vykonvajecca «Pieśnia pra ziamlu» z salistami Annaj Łarsan (mieca-saprana) i Robiertam Denam Śmitam (tenar), dyryžor Fabia Luizi. Narešcie, letnija vandroŭniki, akramia pryjemnaha katańnia na čaŭnie pa amsterdamskich kanałach z kielicham piva «Chajniekien» u ruce, majuć mahčymaść pačuć Dziasiatuju simfoniju z Elijahu Inbałam za pultam.

Varta adznačyć, što ŭ našaj krainie Maler praktyčna nie vykonvajecca. Tym bolš na takim niedasiahalnym uzroŭni majsterstva i tradycyj. Dla Niderłandaŭ Maleraŭski cykł — biezumoŭna vialikaja padzieja. Bilety razychodziacca vielmi aktyŭna. Cana adnaho kvitka — ad 40 da 100 jeŭra, z maleńkaj kolkaściu «najhoršych» miescaŭ za 20 jeŭra. Trochi vyhadniej kuplać adrazu ŭsiu sieryju. Kožnaja ź simfonij paŭtarajecca niekalki dzion zapar i zaŭsiody byvaje mahčymaść nabyć bilet u apošni momant.

U časy ŭsio bolšaj kamiercyjalizacyi akademičnaha mastactva mahčymaść prysutničać na takoha kštałtu ŭnikalnych padziejach — heta jašče i šaniec dakranucca da viečnaha, vieličnaha i ŭźniosłaha. Publika na takich kancertach asablivaja. Adnojčy, padčas uvodnaj lekcyi pierad pačatkam kancerta z Druhoj simfonijaj u prahramie, viadoŭca zapytaŭsia ŭ aŭdytoryi: «Chto z prysutnych choć raz užo čuŭ hetuju simfoniju ŭ žyvym vykanańni?» Praktyčna kožny ŭźniaŭ ruku. «Dobra, tady chto z vas trojčy čuŭ hety tvor nažyva?» Znoŭ les ruk. «Ŭaŭ… A chto dziesiać razoŭ?» Dobraja pałova prysutnych.

Paśla prasłuchoŭvańnia kožnaj ź simfonij niemahčyma pavodzić siabie zvykła. Ciažka prosta sieści ŭ tramvaj i pieraklučycca na paŭsiadzionnaść. Zachočacca prajścisia pieškam, troški addychacca, padumać. Nie zaŭvažyš ni typovaha amsterdamskaha haryzantalnaha daždžu, ni vuličnych abadrancaŭ, ni hary śmiećcia, jakuju sasmoktvaje z chodnikaŭ prybiralnaja mašyna. Maler vyklikaje mocnaje ŭzrušeńnie, jakoje nie apišaš słovami.

0

0

0

0

0

0

Vital Stachijevič

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH