U ZŠA zdabyča słancavaha hazu z 1990 vyrasła z 10 da 40% ad usiaho abjomu zdabyčy ŭ 2009, što pryviało da straty Rasijaj statusu lidera ŭ suśvietnaj hazazdabyčy pa vynikach minułaha hodu. Ci zmoža słancavy haz skłaści hodnuju kankurencyju hazpromaŭskamu? Na pytańni pra ŭnikalnym dośvied zdabyčy słancavaha hazu amierykancami adkazaŭ Michaił Karčomkin, kiraŭnik analityčnaj kampanii East European Gas Analysis.
— Siońnia vielmi modna kazać pra zdabyču słancavaha hazu, pra toje, što jon nibyta zmoža padarvać rynak pryrodnaha hazu. Chaciełasia b, kab Vy praviali nievialiki likbiez na temu słancavaha hazu. Što heta za haz? Jak adbyvajecca jaho zdabyča?
— Słancavy haz — heta, pa sutnaści, toj ža mietan, jaki ŭtrymlivajecca ŭ bolš ćviordych parodach. Hety haz raniej byŭ technična niedastupny, ale potym źjavilisia novyja technałohii śvidravańnia, hidraŭličnaha razryvu płastoŭ, i słancavy haz staŭ dasiažnym.
— Kolki kaštuje słancavy haz u paraŭnańni sa zvykłym nam pryrodnym hazam?
— Faktyčna heta toj ža samy mietan sa zvyčajnymi dabaŭkami, jakija sustrakajucca i ŭ radoviščach pryrodnaha hazu. Sabiekošt vielmi rozny — u zaležnaści ad typaŭ słancavych pakładaŭ.
— Ci nie sastupaje jon pa jakaści? Ci źjaŭlajecca słancavy haz paŭnavartasnaj zamienaj tradycyjnamu pryrodnamu hazu?
— Heta absalutna raŭnacennaja zamiena: haz dakładna takoj samaj kałaryjnaści i padajecca ŭ tuju ž samuju hazapravodnuju sistemu, što i zvyčajny haz.
— Nakolki technałohija zdabyčy słancavaha hazu składaniejšaja? Nakolki vyšejšy budzie sabiekošt hetaha hazu ŭ paraŭnańni z tradycyjnym?
— Ciapier sabiekošt možna prasačyć tolki na prykładzie Złučanych Štataŭ. U zaležnaści ad typu słancu sabiekošt moža być ad 90 da 250 dalaraŭ za tysiaču kubamietraŭ. Dla prykładu skažu, što siaredni sabiekošt zdabyčy hazu «Hazpromam» — kala 19 dalaraŭ. Heta značyć, samy tanny pa košcie zdabyčy słancavy haz u piać razoŭ daražejšy, čym haz, zdabyty «Hazpromam».
— Što ŭjaŭlaje saboj siońnia rynak słancavaha hazu?
— Heta toj samy rynak pryrodnaha hazu. Pa sutnaści, słancavy haz — heta haz, zdabyty ź inšaha radovišča. Ja b nie supraćpastaŭlaŭ hety vid hazu tradycyjnamu: jaho možna ličyć vynikam techničnaha prahresu. Hetak ža składana supraćpastaŭlać haz, zdabyty ŭ mora, hazu, zdabytamu na sušy: hadoŭ 20–30 tamu marskaja zdabyča była vielmi abmiežavanaja, a ciapier haz zdabyvajuć z hłybiniaŭ u paŭtara kiłamietra i bolš.
— Chto ž kuplaje i pradaje haz z takim vysokim sabiekoštam?
— Sprava ŭ tym, što «Hazprom» zdabyvaje haz vielmi daloka ad miescaŭ spažyvańnia, a słancavy haz zdabyvajecca blizka ad spažyŭcoŭ. Kampanija, jakaja zdabyvaje słancavy haz, prajhraje na sabiekošcie, ale vielmi vyjhraje ŭ košcie transpartavańnia. Atrymlivajecca, što, zdabyvajučy haz za 100–150 dalaraŭ za tysiaču kuboŭ i pradajučy jaho za 180 dalaraŭ, kampanija maje narmalny prybytak. Dla «Hazproma» takaja cana była b stratnaj.
— Kažuć, što zapasy słancavaha hazu i hazu ŭ vuhalnych napłastavańniach značna pieravyšajuć zapasy zvyčajnaha hazu. Inviestycyi ŭ alternatyŭny haz imkliva rastuć. Ci zhodnyja Vy z takim śćvierdžańniem?
— Tak, heta praŭda. Jašče adna stanoŭčaja rysa słancavaha hazu i mietanu vuhalnych płastoŭ — heta toje, što sabiekošt ich zdabyčy pastajanna źnižajecca, u toj čas jak sabiekošt pryrodnaha hazu pastajanna raście. Tłumačeńnie hetaha vielmi prostaje: pryrodny haz zdabyvajecca na ŭsio bolš składanych radoviščach, bolš addalenych, a zdabyča słancavaha hazu — heta novaja technałohija, jakaja pastajanna mianiajecca. Takim čynam, źnižajecca sabiekošt.
— U ZŠA zdabyča słancavaha hazu z 1990 vyrasła ź dziesiaci da saraka pracentaŭ ad usiaho abjomu zdabyčy ŭ 2009, što pryviało da straty Rasijaj statusu lidera suśvietnaj hazazdabyčy pa vynikach minułaha hodu. ZŠA praciahvaje pavialičvać zdabyču słancavaha hazu, dziakujučy čamu spadziajecca nieŭzabavie i zusim admovicca ad impartu paliva. Za košt čaho hetaja halina i hety napramak stali tak imkliva raźvivacca?
— Hetamu dapamahli vysokija košty na pryrodny haz, jakija, zrešty, i inicyjavali zdabyču składanaha hazu. Ukłaŭšysia ŭ hetuju zdabyču, kampanii nabyli dośvied, technałohii stali palapšacca, haz staŭ kankurentazdolnym. Ciapier słancavy haz vyciaśniaje pryrodny. U Amierycy i Kanadzie začyniajucca śvidraviny, što zdabyvajuć pryrodny haz, tamu što źjaviŭsia lišak słancavaha hazu.
— Jakimi Vy bačycie pierśpiektyvy zdabyčy słancavaha hazu ŭ Jeŭropie ŭ paraŭnańni z Amierykaj?
— Pakul vielmi składana kazać. Jašče nie było vynikaŭ testavaha śvidravańnia, ja nie bačyŭ ich ni ŭ adnoj krainie.
— A jakija składanaści sa zdabyčaj słancavaha hazu mohuć uźniknuć u Jeŭropie?
— Adzinaje, z čym zhodnyja ŭsie hieołahi, — heta toje, što niama dvuch adnolkavych typaŭ słancaŭ. Na kožnym radoviščy buduć svaje vydatki, bo ŭ kožnaha svaje indyvidualnyja hieałahičnyja charaktarystyki. Pakul nie praśvidruješ testavyja śvidraviny, nie daviedaješsia, kolki budzie kaštavać zdabyča.
— Pavodle prahnozu Oksfardskaha instytuta enierhietyčnych daśledavańniaŭ, zdabyča słancavaha hazu ŭ Jeŭropie pačniecca nie raniej čym praz 10 hadoŭ: u adroźnieńnie ad ZŠA, u Jeŭropie značna mienš śvidravalnych ustanovak, i, akramia taho, u Jeŭropie, dzie ščylnaść nasielnictva vyšejšaja, ciažej atrymać licenziju na śvidravańnie, u toj čas jak u ZŠA zdabyča słancavaha hazu — heta raźvitaja halina pramysłovaści ź nizkazatratnaj strukturaj. Tak heta ci nie?
— Nie pahadžusia, bo viedaju z dośviedu, što ŭ małanasielenaj Zachodniaj Piensilvanii ciapier vielmi ciažka atrymać licenziju na zdabyču słancavaha hazu. Kampanii tam sutykajucca ź vialikimi pieraškodami. Ź inšaha boku, na poŭdni Francyi, niedaloka ad Marsela, kampanii atrymlivajuć dazvoł na jaho zdabyvańnie. U Anhlii, darečy, zdabyvańnie ŭžo viadziecca.
— Našy susiednija krainy — Polšča, Ukraina — viaduć pieramovy ab kupli technałohij pa zdabyčy słancavaha hazu. Nakolki bujnyja ŭ hetych krainach radoviščy haručych słancaŭ?
— Samym pierśpiektyŭnym rehijonam ličycca Polšča. Ja dumaju, pieršyja vyniki buduć užo hetym letam.
— U Biełarusi prezident taksama staviŭ zadaču znajści słancavy haz. Jak Vy ličycie, ci vykanalnaja hetaja zadača?
— Biełaruś miažuje z Polščaj, hieałahična ŭ hetych krainaŭ pavinnyja być padobnyja struktury. Kali pahladzieć na kartu zapasaŭ słancavaha hazu, apublikavanuju kampanijaj Statoil, možna ŭbačyć, što Biełaruś taksama maje patencyjał.
— Niadaŭna prachodziła infarmacyja, što nie mienš za sorak naftavych kampanij užo pačali pošuki słancavaha hazu ŭ Jeŭropie. Royal Dutch Shell viadzie pošuki ŭ Šviecyi i Ukrainie, Exxon Mobil — u Hiermanii,
— Pakul ja čuŭ ab adnym niehatyŭnym vyniku ŭ Vienhryi. Heta było na adnym kankretnym radoviščy, dzie prykładna hod tamu byŭ atrymany admoŭny vynik. U astatnich pakul viadziecca śvidravańnie. Šmat času zajmaje atrymańnie dakumientacyi na dazvoł.
— Pierśpiektyvy zdabyčy słancavaha hazu nasamreč u apošnija miesiacy chvalujuć hazavuju supolnaść, asabliva paśla taho jak ZŠA niečakana abskakali Rasiju pa zdabyčy hazu mienavita za košt zdabyčy sa słancaŭ. Adnak u «Hazpromie» da takoj kankurencyi staviacca z dolaj skieptycyzmu. Kiraŭnik «Hazproma» Alaksiej Miler adznačaje, što «asnoŭny ažyjataž z nahody słancavaha hazu idzie z amierykanskaj presy». Na Mižnarodnym ekanamičnym forumie ŭ
— Ja dumaju, zmoža. Hetak ža, jak zvadkavany pryrodny haz kaliści ličyŭsia darahim, tak zvanym zamykalnym palivam, a ciapier staŭ tańniejšym, čym trubapravodny haz. A ŭ Rasii vydatki na zdabyču pryrodnaha hazu rastuć bolš, čym
