«Ja spadziajusia, što ŭ Biełarusi nikoli nie budzie nacyjanalnaj cyhanskaj škoły»,
— zajaviŭ 18 maja na pres‑kanfierencyi ŭ Minsku namieśnik staršyni HA «Biełaruskaja cyhanskaja dyjaspara» Artur Homanaŭ.
Pavodle jaho słoŭ,
kali cyhanskija dzieci buduć navučacca ŭ nacyjanalnaj škole, jość «niebiaśpieka kansiervacyi nie najlepšych tradycyj žyćcia nacmienšaści».
«Vučoba ŭ ahulnaadukacyjnaj škole paznajomiła mianie ź biełaruskaj historyjaj i kulturaj, ź mientalitetam miascovych žycharoŭ, a taksama dazvoliła nabyć siarod ich šmat siabroŭ», — skazaŭ Homanaŭ. Voś čamu, pavodle jaho słoŭ, jon prykładzie ŭsie namahańni, kab u cyhan nie było svajoj nacyjanalnaj škoły. «Ich admoŭny vopyt u Słavakii, Polščy i Rumynii nie daŭ nijakich stanoŭčych vynikaŭ dla dalejšaha žyćcia maładych ludziej», — skazaŭ Homanaŭ.
Adnak jon nie vyklučaje mahčymaść vyvučeńnia cyhanskimi dziećmi asnoŭ rodnaj movy, historyi i kultury.
Razam z tym, pavodle słoŭ Homanava, prablema adukacyi źjaŭlajecca najbolš aktualnaj dla cyhanskaj hramady krainy. Dla padtrymki cyhan‑abituryjentaŭ VNU kiraŭnictva abščyny i mižnarodnaha sajuza cyhanskich ahulnych krain SND i Bałtyi «Amaru drom» («Naša daroha») źviartajucca ź piśmovaj prośbaj akazać sadziejničańnie maładym ludziam ŭ atrymańni vyšejšaj adukacyi. I ŭ abščynie ŭžo jość svaje daktary, jurysty i ekanamisty, paviedamiŭ Homanaŭ.
Akramia taho, pavodle jaho słoŭ, u cyhanskim teatry «Ramen», jaki ŭznačalvaje Mikałaj Śličenka, adkryŭsia mižnarodny fakultet, kudy prymajuć cyhanoŭ z mnohich postsavieckich krain. «Jany vyvučajuć historyju i kulturu svajho naroda, zabiaśpiečvajucca internatam, charčavańniem i nievialikimi hrašovymi dapamohami», — skazaŭ Homanaŭ.
U 2004 hodzie hramadskaje abjadnańnie «Biełaruskaja siekcyja mižnarodnaha tavarystva pravoŭ čałavieka» źviarnułasia ŭ Ministerstva adukacyi i Administracyju prezidenta z prośbaj padtrymać adkryćcio ŭ pasiołku Kałodziščy (Minski rajon), dzie žyvuć amal 800 cyhan, pieršaj ahulnaadukacyjnaj cyhanskaj škoły. Mierkavałasia, što ŭ škole, raźličanaj na 80 navučencaŭ, usie pradmiety buduć vykładacca na cyhanskaj movie.
* * *
Mižnarodny dzień cyhanoŭ adznačajecca 8 krasavika, pačynajučy z 1971 hoda. U hety dzień u Łondanie adbyŭsia I mižnarodny cyhanski kanhres. Siońnia ŭ śviecie žyvie bolš za 12 młn cyhan, ź ich prykładna 8,5 młn — u Jeŭropie. Najbolšaja kolkaść cyhan pražyvajuć u ZŠA, Kanadzie i Aŭstralii, a taksama ŭ Słavakii, Vienhryi i Rumynii.
U Biełarusi, pavodle źviestak pierapisu nasielnictva 1999 hoda, pražyvaje kala 12 tysiač cyhanoŭ, pryčym najbolš kampaktna — u pasiołku Kałodziščy, pryharadzie Viciebska Siebiachi i horadzie Kalinkavičy Homielskaj vobłaści.
Dla intehracyi cyhanoŭ u jeŭrapiejskuju supolnaść Jeŭrakamisija, Suśvietny bank i fond Sorasa abviaścili 2005—2015 hady dziesiacihodździem cyhan, dla čaho stvorany Cyhanski adukacyjny fond.
