7 maja spoŭniłasia 170 hadoŭ z dnia naradžeńnia kampazitara Piatra Čajkoŭskaha. Pra jaho piša Julija Andrejeva.
Zrešty, Čajkoŭski — nie zusim zručny abjekt dla napyšlivych pramovaŭ. Pachodžańnie jaho tumannaje i nibyta znarok zabłytanaje. Byccam by jahonym dziedam pa baćku byŭ ukrainiec Piotr Čajka, jaki paźniej čamuści staŭ Čajkoŭskim. Baćka — inžynier Illa Čajkoŭski. Maci — francužanka Alaksandra Asijer. A miesca naradžeńnia — zavodski pasiołak Votkinsk Piermskaha kraju (ciapier Udmurcija), jaki chutčej asacyjujecca ź miescam vysyłki paŭstancaŭ Kaściuški. Jak i Kunhur Piermskaj hubierni, dzie aficeram miedyčnaj słužby pracavaŭ jaho dzied. Ja sama šmat razoŭ sustrakała proźvišča Čajkoŭski ŭ mietryčnych knihach Barysaŭskaha pavieta.
Niazručnaja tema i śmierć Čajkoŭskaha, jakaja ŭ Rasii dahetul pakrytaja chłuśnioj. Chacia va ŭsim astatnim śviecie na hety kont jość vyčarpalnyja dakumienty. U sapraŭdnaści kampazitar pamior nie ad chalery. Heta było samahubstva pa prysudzie «sudu honaru». Čajkoŭski zanadta zachapiŭsia 18‑hadovym hrafam Stenbak‑Fiermaram. Hetaja suviaź stała viadomaja jahonamu stryječnamu dziadźku Alaksieju Stenbak‑Fiermaru, asabistamu siabru cara. I dalej razyhrałasia historyja, adzin u adzin padobnaja da toj, što zdaryłasia praz hod z Oskaram Ŭajłdam.
Aburany hraf napisaŭ list caru i daručyŭ słavutamu rasijskamu advakatu Mikałaju Jakobi jaho pieradać. Tak supała, što toj byŭ adnakłaśnikam Čajkoŭskaha ŭ Impieratarskim vučyliščy pravaznaŭstva — samaj prestyžnaj na toj čas navučalnaj ustanovie Rasii. Jakobi pračytaŭ list i žachnuŭsia, što reputacyi lubimaha vučylišča moža być naniesienaja niepapraŭnaja škoda. Jon sklikaŭ u svaim domie «sud honaru» z vaśmi adnakłaśnikaŭ, pieravažna jurystaŭ. Railisia piać hadzin, na toj naradzie prysutničaŭ i Čajkoŭski.
U vyniku jany zapatrabavali, kab kampazitar zrabiŭ sabie śmierć, inakš list budzie pieradadzieny caru.
Čajkoŭski pahadziŭsia, i praz dva dni Pieciarburh ablacieli čutki pra jaho «śmiarotnuju chvarobu». Čas, što zastaŭsia, jon vykarystaŭ, kab skončyć usie svaje tvory. Apošnim byŭ nievymoŭna trahičny ramans na vieršy Rathaŭza «Snova, kak prieždie, odin…»
Ciapier u Rasii muzyka Čajkoŭskaha — heta najpierš padstava dla skandałaŭ. Nie ścichaje šum vakoł pastanoŭki «Jaŭhienija Aniehina», jakuju ažyćciaviŭ u Vialikim teatry režysior Dźmitryj Čarniakoŭ. U hetym śpiektakli Aniehin i Lenski — kachanki, Taćciana z Volhaj im zaminajuć, Lenski chodzić pa scenie ŭ kažuchu i šapcy‑vušancy. Taki «Aniehin» nastolki šakavaŭ śpiavačku Halinu Višnieŭskuju, što jana admoviłasia śviatkavać u Vialikim teatry svoj jubilej.
Na ščaście, u astatnim śviecie imia i muzyka Čajkoŭskaha ceniacca vyšej. Dastatkova tolki pieraličyć vydatnyja pastanoŭki taho ž «Aniehina» apošnich hadoŭ. U 2003 — u Paryžy, u 2007 — u Metropolitan Opera (Ńju‑Jork). I, narešcie, vytančany avanhardny śpiektakl z Taćcianaj — hruzinkaj Tamaraj Iviery, pastaŭleny ŭ 2009 hodzie ŭ Vienskaj opiery. Adna z hałoŭnych jaho vartaściaŭ — adsutnaść rasijskich śpievakoŭ, jakija nie zaŭždy pasujuć stylistycy madernovaha opiernaha śpiektakla.
7 maja, u hadavinu naradžeńnia Čajkoŭskaha, ŭ Vialikaj zale Biełaruskaj fiłarmonii kancertaŭ nie było naohuł. Z nahody ŭračystaści 12 maja vystupiŭ małaviadomy tut słavacki pijanist Maryjan Łapšanski. Akademija muzyki taksama Čajkoŭskaha praihnaravała. U Opiery išło 25‑hadovaj daŭniny «Lebiadzinaje voziera» — mabyć, vypadkova, bo ŭ afišy niama anijakich zhadak pra narodziny kampazitara…
Hałoŭnaja muzyka, što hučała ŭ Minsku pieršuju pałovu maja — heta ryk źniščalnikaŭ pad savieckija vajennyja maršy. Praz hetuju muzyku Čajkoŭskamu nijak nie prabicca.
