Samyja zabrudžanyja ŭ Biełarusi — try rajony Homielskaj vobłaści: Brahinski, Naraŭlanski i Chojnicki. Heta terytoryja płoščaj bolš za 216 000 hiektaraŭ, na jakoj da avaryi ŭ 96 nasielenych punktach žyło bolš za 22 000 čałaviek, stała biełaruskaj zonaj adčužeńnia. Na pakinutych ludźmi ziemlach 18 lipienia 1988 hoda byŭ arhanizavany Paleski dziaržaŭny radyjacyjna-ekałahičny zapaviednik.
Karotki viek «Horada sonca»
Pieršym prypynkam u padarožžy pa biełaruskaj zonie adčužeńnia staŭ pasiołak haradskoha typu Soniečny. Sam pasiołak Soniečny — bujny nasieleny punkt na terytoryi Paleskaha radyjacyjna-ekałahičnaha zapaviednika, jaki pačali budavać u kancy 1970-ch hadoŭ.
Soniečny byŭ ekśpierymientalnym i ambicyjnym prajektam dla svajho času. Jon stvaraŭsia dla rabotnikaŭ bujnoha žyviołahadoŭčaha kompleksu, jaki ŭźviali paśla abviaščeńnia ŭsiesajuznaj udarnaj kamsamolskaj budoŭli ŭ Homielskaj vobłaści.
Adsiul i maštaby pasiołka: niekalki šmatpaviarchovak, kramy, dziciačy sad, škoła, kłub. A jašče vielizarny handlovy centr — abjekt, padobnych na jaki ŭ toj čas nie było navat u bujnych haradach.
Pa słovach arhanizataraŭ ekskursii, u Soniečny zaprašali najlepšych rabotnikaŭ i śpiecyjalistaŭ z usiaho navakolla. Klučy ad kvater uručali navat maładym śpiecyjalistam-chałaściakam.
Na žal, žyćcio «Horada sonca», jak jaho nazyvali miascovyja žychary, było vielmi karotkim — try hady z momantu ŭviadzieńnia ŭ ekspłuatacyju. Z-za avaryi na ČAES bolš za 1200 čałaviek, jakija žyli ŭ pasiołku, śpiešna vyvieźli.
Siońnia Soniečny — miesca, u jakim čas nibyta spyniŭsia. U voknach niekali elitnych šmatpaviarchovak vybityja šyby. Dachi, ścieny i leśvicy zbudavańniaŭ absypajucca. Pryroda viartaje svaje ŭładańni, biaźlitasna «pažyrajučy» kožnuju pabudovu pasiołka.
Błukajučy pa Soniečnym, žurnalisty bačyli, jak prosta kala adnaho sa šmatpaviarchovikaŭ praniesłasia kazula. A za drevami raz-poraz milhali zajcy. Cišyniu ŭ cichim zakinutym pasiołku parušali tolki śpievy ptušak. Niazvykła hučnyja.
Niepaŭtornaja atmaśfiera zakinutaj vioski
Druhi prypynak zrabili ŭ nievialikaj vioscy Žerdnaje, jakaja zhubiłasia siarod lasoŭ i bałot. Staryja i pachilenyja chaty vioski, tak raptoŭna pakinutyja ludźmi, niby zahłybilisia ŭ doŭhi son.
Da avaryi na ČAES nasielnictva Žerdnaha składała 153 čałavieki. Usich ich adsialili na biaśpiečnyja terytoryi 3 červienia 1986 hoda.
Stan bolšaj častki chat Žerdnaha vielmi kiepski. Skłałasia ŭražańnie, što nad imi papracavaŭ nie tolki čas, ale i maradziory.
Adnak niekalki chat u vioscy zachavałasia davoli dobra. Navat šyby ŭ voknach akazalisia cełyja, nie kažučy ŭžo pra padłohi i piečy. U stareńkich chatach možna sustreć mnostva samych roznych pradmietaŭ pobytu, knih, fatahrafij i kuchonnaha načyńnia.
Staryja kinutyja damy, pakrytyja pluščom, lichtarnyja słupy i nievierahodna vysokija drevy stvarajuć unikalnuju atmaśfieru, jakuju naŭrad ci možna adčuć u luboj inšaj staroj biełaruskaj vioscy.
Škoła, jakaja zastyła ŭ časie
Trecim i zaklučnym prypynkam u maršrucie pa zapaviedniku stała vioska Vyhrabnaja Słabada. U joj na momant vysialeńnia žyli 362 čałavieki. U vioscy dobra zachavalisia budynki katedžaŭ i žyłych damoŭ. Na terytoryi jość krama. Ale samym pryciahalnym abjektam dla turystaŭ, biezumoŭna, možna nazvać budynak miascovaj škoły.
Čas akazaŭsia da jaho biaźlitasnym: u niekatorych miescach abvalilisia ścieny, dach i ceły leśvičny pralot. Unutry budynka ŭsio vyhladaje starym i niebiaśpiečnym. Ale składana ŭtrymacca i nie prajścisia pa školnych kabinietach.
Na pakrytych mocham i ćvillu partach da hetaha času lažać pakinutyja vučniami školnyja prynaležnaści: słajdy, ličylniki, padručniki, tablicy.
Dobra zachavanaja spartyŭnaja zała robić žudasnaje ŭražańnie. U centry zały samotna staić stary himnastyčny kazioł. Niedaloka ad jaho pavolna kałychajecca sčarnieły ad času i ŭmoŭ nadvorja spartyŭny kanat. I ŭsio heta supravadžajecca hučnym manatonnym hukam kroplaŭ sa stoli, jakija raźbivajucca ab draŭlanuju padłohu.
«Adčuvaješ siabie hierojem filma pra postapakalipsis»
Na zaviaršeńnie tura žurnalisty vyrašyli zaleźci na 38-mietrovuju naziralnuju vyšku ŭ Vyhrabnoj Słabadzie, ź jakoj, choć i na vialikaj adlehłaści, možna ŭbačyć Čarnobylskuju atamnuju elektrastancyju. U pryvatnaści, sumna viadomy čaćviorty reaktar ČAES, całkam zakryty achoŭnym kupałam.
Pajezdka ŭ zonu adčužeńnia pakinuła mocnyja ŭražańni, jakija składana apisać słovami. Z adnaho boku, zakinutyja pasiołki i vioski, nad jakimi panuje pryroda, vyhladajuć vielmi efiektna. Hulajučy pa vulicach i zachodziačy ŭ budynki, dzie kaliści burliła žyćcio, adčuvaješ siabie hierojem filma pra postapakalipsis.
Ale, ź inšaha boku, uśviedamleńnie, što ŭsio heta zapuścieńnie vyklikana žachlivaj katastrofaj, jakaja adbyłasia z-za banalnaj čałaviečaj chałatnaści, vyklikaje strach. I niepakoj za toje, što padobnaje moža paŭtarycca.
Čytajcie taksama:
Siońnia dzień, jaki biełarusam nielha, ni ŭ jakim razie nielha zabyvać
Zabrudžanaja spadčyna Biełarusi. Ci možna jaje ŭbačyć i nakolki heta biaśpiečna?
Paśla avaryi na ČAES kiraŭnikoŭ BSSR chacieli sudzić, a abaraniaŭ ich Łukašenka
