AP Photo
Hałasavańnie na rasijskich prezidenckich vybarach startavała. Pieršymi ŭčastki adčynilisia va ŭschodnich rehijonach, a zatym i pa ŭsioj Rasii. Hałasavańnie praciahniecca try dni, u tracinie rehijonaŭ jano budzie ŭ tym liku elektronnym. Niama nijakich sumnievaŭ, što pa jaho vynikach prezidentam piaty raz stanie Uładzimir Pucin, jaki faktyčna kiruje Rasijaj z 1999 hoda (u 2008—2012 prezidentam byŭ Dźmitryj Miadźviedzieŭ, ale zbolšaha jaho funkcyi byli dekaratyŭnyja).
Bi-bi-si nahadvaje pra hałoŭnaje, što treba viedać pra hetyja vybary i kampaniju, jakaja im papiaredničała.
«Spaborničać» ź dziejnym prezidentam Pucinym na hetych vybarach dazvolili trom sparynh-partnioram. Heta deputat ad KPRF Mikałaj Charytonaŭ, kiraŭnik ŁDPR Leanid Słucki i vice-śpikier Dumy z «Novych ludziej» Uładzisłaŭ Davankoŭ. Nivodzin ź ich nie asudžaje vajnu va Ukrainie i nie krytykuje Pucina naŭprost.
Niezaležnych kandydataŭ na vybary nie dapuścili — CVK u pracesie rehistracyi admoviŭ i žurnalistcy z Rževa Kaciarynie Duncovaj, i palityku Barysu Nadzieždzinu, jaki vyłučyŭsia ad partyi «Hramadzianskaja inicyjatyva». Abodva krytykavali ŭvarvańnie va Ukrainu i vystupali za spynieńnie vajny.
Adzinym, chto vioŭ prykmietnuju kampaniju (zrešty, nie nazyvajučy heta kampanijaj), apynuŭsia Uładzimir Pucin. Dla jaho hetyja vybary stanuć piatymi. Znoŭ abiracca na pasadu kiraŭnika dziaržavy jon moža dziakujučy tamu, što ŭ 2020 hodzie z dapamohaj Dziarždumy pierapisaŭ rasiejskuju Kanstytucyju, «abnuliŭšy» ŭłasnyja prezidenckija terminy.
U lutym i sakaviku Pucin aktyŭna jeździŭ pa krainie, sustrakajučysia z vajskoŭcami, rabočymi, navukoŭcami, ahraryjami i moładździu. Faktyčna ŭsie hetyja mierapryjemstvy byli pieradvybarčymi, choć ni słova «vybary», ni zaklikaŭ prychodzić na ŭčastki na ich nie hučała.
Astatnija kandydaty staralisia nie pryciahvać da siabie ŭvahi. Adzinaja intryha hałasavańnia — u tym, chto ź ich zojmie druhoje miesca i ź jakim vynikam.
Ruch u abaronu pravoŭ vybarščykaŭ «Hołas» napiaredadni vybaraŭ vypuściŭ dakład, u jakim nazvaŭ ciapierašniuju kampaniju «samaj biezźmiastoŭnaj» za ŭsiu historyju prezidenckich vybaraŭ u Rasii. Ekśpierty «Hołasu» pryjšli da vysnovy, što cikavaści da vybaraŭ nie prajaŭlali ni fiederalnyja, ni rehijanalnyja ŚMI. A kandydaty «navat nie sprabujuć imitavać realnaje žadańnie ŭdzielničać u baraćbie za prezidenckuju pasadu i zmahacca za hałasy vybarščykaŭ».
Mienš jarkaj, čym zvyčajna, vyjšła navat kampanija samoha Pucina, zaŭvažyŭ «Hołas»: «Pa sutnaści, robicca ŭsio, kab hramadzianie nie zaŭvažyli sam fakt praviadzieńnia vybaraŭ.
Asnoŭnaja staŭka — vidavočna na administracyjny pryvad padkantrolnych vybarščykaŭ, u čyjoj łajalnaści ŭłady, vidać, upeŭnienyja».
Jak pisała «Mieduza», hałoŭnaja meta Kramla na hetych vybarach — heta vysokaja jaŭka ŭ 70-80% vybarščykaŭ. Kala 80% pavinny, pa žadańni Administracyi prezidenta, prahałasavać za Uładzimira Pucina.
Damahacca takoj jaŭki i takoha vyniku Kreml vyrašyŭ tradycyjnym mietadam — prymusam da hałasavańnia biudžetnikaŭ.
Hałoŭnaja navinka hetaj prezidenckaj kampanii — dystancyjnaje volevyjaŭleńnie. U 29 rehijonach — heta značyć na tracinie terytoryi Rasii — na prezidenckich vybarach upieršyniu prymieniać elektronnaje hałasavańnie (DEH). Tam adminresurs vykarystoŭvajuć mienavita dla taho, kab prymusić ludziej hałasavać elektronna — pryčym u pieršy dzień hałasavańnia, 15 sakavika.
Mnohich prasili ŭdzielničać i ŭ testavańni sistemy. Častku biudžetnikaŭ abaviazali na pracy dasłać skrynšoty, jakija dakazvajuć, što jany zarehistravalisia dla ŭdziełu ŭ dystancie.
U pačatku tydnia ŭ CVK paviedamili, što zajaŭki na ŭdzieł u DEH padali 4,5 młn čałaviek. Heta biez uliku Maskvy, dzie dla ŭdziełu asobnaja zajaŭka nie patrebna.
Pracedura DEH vyklikaje pytańni ŭ niezaležnych naziralnikaŭ — bo prakantralavać vynik praktyčna niemahčyma.
Dla pavyšeńnia jaŭki ŭłady karystajucca nie tolki prymusam da hałasavańnia, ale i inšymi mietadami. Vybarščykam i ŭ Maskvie, i ŭ rehijonach tradycyjna abiacajuć, što za ŭdzieł u hałasavańni jany atrymajuć pryzy.
U stalicy za ŭdzieł u dystancie abiacajuć promakody ŭ kramy i restarany. U Maryj Eł za siamiejnyja fota z učastku razyhryvajuć fotaknihi i padarunkavyja siertyfikaty na Ozon. U Śviardłoŭskaj vobłaści razyhryvajuć dobryja pryzy — naprykład, smartfony i mašyny.
Napiaredadni vybaraŭ u sacsietkach źjavilisia i tradycyjnyja «virusnyja roliki», jakija zaklikajuć ludziej hałasavać — choć i nie takija prykmietnyja, jak padčas prezidenckaj kampanii 2018 hoda.
Asobny siužet hetych vybaraŭ — hałasavańnie na akupavanych terytoryjach.
U 2024 hodzie prezidenta Rasii ŭpieršyniu buduć vybirać na akupavanych terytoryjach čatyroch rehijonaŭ Ukrainy — Zaparožžy, a taksama Chiersonskaj, Danieckaj i Łuhanskaj abłaściej (u anieksavanym Krymie prezidenckija vybary ŭžo pravodzili ŭ 2018 hodzie).
U hetych rehijonach žycharoŭ taksama aktyŭna prymušajuć udzielničać u vybarach — z papraŭkaj vajennaje stanovišča, va ŭmovach jakoha žyvuć vybarščyki.
Hałasavańnie na anieksavanych terytoryjach pačałosia daterminova. U rehijonach pracujuć vybarčyja ŭčastki, ale ŭłady zaklikajuć žycharoŭ hałasavać doma. U vyniku čalcy kamisij sa skryniami — u supravadžeńni ŭzbrojenych ludziej — prychodziać prosta pa miescy žycharstva.
Hałasavać hramadzianam dazvolena pa lubych dakumientach — u tym liku ŭkrainskich pašpartach.
Heta ŭžo druhaja kampanija na akupavanych terytoryjach za apošnija miesiacy — u vieraśni 2023 hoda tam pravodzili miascovyja vybary. Zachodnija krainy nieadnarazova asudžali praviadzieńnie lubych hałasavańniaŭ na terytoryjach, jakija Rasija zachapiła z dapamohaj vajennaj ahresii. U ES heta rascanili jak parušeńnie mižnarodnaha prava i suvierenitetu Ukrainy.
Apazicyja rychtuje akcyju apoŭdni 17 sakavika
Bolšaść pradstaŭnikoŭ niesistemnaj rasijskaj apazicyi ciapierašniuju kampaniju praviali albo ŭ turmie, albo za miažoj. U apošnija miesiacy jany aktyŭna abmiarkoŭvali, jak dziejničać na vybarach, vynik jakich nie vyklikaje sumnieńniaŭ.
Svoj varyjant prapanavała kamanda Alaksieja Navalnaha — hałoŭnaha rasijskaha apazicyjaniera, jaki ŭ lutym zahinuŭ u kałonii VK-3 u Charpie. Jon prapanoŭvaŭ svaim prychilnikam uziać udzieł u akcyi «Apoŭdni suprać Pucina», a mienavita — pryjści na ŭčastki 17 sakavika a 12:00.
Z-za hibieli palityka sutnaść akcyi daviałosia tłumačyć užo jahonaj kamandzie. Jany prapanujuć vybarščykam hałasavać za luboha kandydata, akramia dziejučaha prezidenta, abo psavać biuleteń, kab zrabić jaho niesapraŭdnym.
Maskoŭskaja prakuratura ŭžo zajaviła, što bačyć u hetaj akcyi «prykmiety ekstremisckaj dziejnaści».
Za dzień da pačatku vybaraŭ kamanda Navalnaha apublikavała rolik ź listom palityka. U im jon raspaviadaŭ pra zadumku, jakaja mahła b rasiejcam dapamahčy vyznačycca z vybaram z dapamohaj «kvantavaj fiziki». U vyniku jaho paplečniki raspracavali dadatak, jaki ŭ dzień vybaraŭ budzie vypadkovym čynam vybirać stratehiju hałasavańnia dla kožnaha kankretnaha vybarščyka.
Čytajcie taksama:
Jak projduć prezidenckija vybary? Žurnalisty daviedalisia viersiju Kramla
Čaho čakać ad vybaraŭ u Rasii i jak jany adabjucca na Biełarusi? Razvažajuć analityki
Niečakany siurpryz. Pucin admoviŭsia ŭdzielničać u teledebatach
https://d16gbq1owzocfa.cloudfront.net/338480