Michał Biaščynski. Fota aŭtara
Dziadula byŭ sapraŭdnym biełarusam
Michał — małady čałaviek, skončyŭ univiersitet imia Adama Mickieviča ŭ Poznani, pracuje ŭ teatry hukarežysioram. Pa praŭdzie, žurnalist byŭ u niejkaj razhublenaści, sustreŭšysia ź im, pakolki, pačuŭšy jaho biełaruskuju movu, zrazumieŭ, što takich samarodkaŭ, tym bolš na samym zachadzie Polščy, nikoli raniej nie sustrakaŭ.
Michał vietliva ŭśmichajecca, a pieršaja da jaho prośba — prosta raskazać pra jahonaje biełaruskaje pachodžańnie.
— Maje dziadula i babula ź Biełarusi. Jany pryjechali siudy paśla Druhoj suśvietnaj vajny. Dziadula pryjechaŭ z Klecka, a babula ź Pinskaha rajona — jana palašučka. I maja biełarusizacyja pačałasia ad dziaduli, bo heta jon mianie vučyŭ padstavovaj (pačatkovaj — NN) biełaruskaj movie, adkryŭ dla mianie biełaruskuju kulturu. Jon vydatna razmaŭlaŭ pa-biełarusku, pryčym na praciahu ŭsiaho svajho žyćcia, i heta była jaho pieršaja mova, a nie polskaja. Tamu ja adčuvaju siabie biełarusam.
Michał pryznajecca, što ŭ jaho siamji ni siastra, ni brat jaho mamy, ni navat sama mama nie razmaŭlajuć pa-biełarusku. A jaho ŭ dziacinstvie vielmi zacikavili dziedavy apoviedy na miłahučnaj movie ź cikavym akcentam. Jon zhadvaje, što ŭroki dzieda pieravažna zaklučalisia ŭ jaho apoviedach, jon vielmi cikava raspaviadaŭ i pierakładaŭ unuku niezrazumiełyja słovy, časta žartavaŭ.
Što datyčyć babuli, to jaje mova była z paleskim dyjalektam, ale jana, pavodle Michała, šmat nie mahła viedać, bo pryjechała ŭ Polšču małym dziciom.
— Mnie była vielmi cikavaja biełaruskaja kultura i mnie było vielmi lohka atajasamlivacca z kulturaj biełaruskaj i z historyjaj. Historyja Biełarusi, tak možna skazać — heta zaŭsiody baraćba za svabodu. I mnie heta vielmi padabałasia i natchniała.
Mianie vielmi cikaviła biełaruskaja kultura
Stalejučy, Michał samastojna pačaŭ praciahvać dziedavu adukacyju, chacia ŭ pryncypie nidzie nie moh jaje prymianić.
— Pačaŭ čytać artykuły na partałach kštałtu «Biełsat», «Budźma», «Hodna» i h. d. Hladzieŭ taksama filmy. Mianie vielmi cikaviła kultura i tolki tut ja moh niešta pra jaje znajści. Akramia hetaha, prosta imknuŭsia čytać pa-biełarusku, navat kali mianie heta nie vielmi cikaviła, ale takim čynam daviedvaŭsia bolš biełaruskich słovaŭ.
— A litaratura? Mahčyma, vam spadabalisia biełaruskija piśmieńniki, muzyka?
— Kali kazać pra piśmieńnikaŭ, to ja nie šmat pračytaŭ u žyćci biełaruskich knižak. Sprabavaŭ čytać Bykava, Dunina-Marcinkieviča. A što datyčyć muzyki — słuchaŭ šmat NRM, Volskaha, hurt «Niurnbierh» zrabiŭ na mianie vialiki ŭpłyŭ. Ja šmat čaho słuchaŭ, kali heta było pa-biełarusku, bo mnie było cikava.
Asablivuju cikavaść vyklikała ŭ Michała historyja Biełarusi.
— Ja šmat čytaŭ pra historyju Biełarusi, asabliva pra Vialikaje Kniastva Litoŭskaje, pra tuju kulturu, jakaja panavała tady na tych ziemlach, pra toje, jak jana pačała zaniepadać praz maskalskija ŭpłyvy. Ale jana zaŭsiody była blizkaj dla mianie. I tamu što jana vielmi blizkaja da polskaj kultury, a pa-druhoje, u našym rajonie Polščy dahetul žyvuć šmat ludziej, jakija niekali pryjechali adtul. I šmat hetaj kultury ŭ ich dahetul jość, mnohija starejšyja ludzi pamiatajuć svaju movu, tolki voś za peŭny čas usie asimilavalisia.
Da prykładu, maja mama całkam spałanizavanaja i pa prafiesii nastaŭnica polskaj movy. Chacia ciapier zajmajecca adukacyjnymi prajektami ŭ adnym z fondaŭ i navat arhanizoŭvała letaś Dzień Volnaj Biełarusi ŭ Hožavie. Na mierapryjemstvie prysutničaŭ Pavieł Łatuška.
U mianie źjavilisia novyja siabry — biełaruskija emihranty
Dobraj padmohaj u vyvučeńni movy staŭ čas paśla 2020 hoda, kali ŭ Poznani źjaviłasia šmat biełaruskich emihrantaŭ. U Michała źjavilisia biełaruskija siabry i amal kožny dzień jon ciapier zmoh razmaŭlać ź imi na biełaruskaj movie. Darečy, biełaruskija siabry Michała taksama hanaracca im i kažuć, što heta budučaja biełaruskaja muzyčnaja zorka. Michał źjaŭlajecca častkaj muzyčnaha biełaruskaha łejbłu «MY», jaki stvaryli jakraz biełaruskija emihranty.
A dzie jon vykarystoŭvaŭ svaje viedy biełaruskaj movy?
— Da taho času, pakul nie paznajomiŭsia tut ź siabrami ź Biełarusi, to praktyčna karystaŭsia joj tolki sam. Praŭda, zredku pisaŭ niešta ŭ internecie, chacia nie časta.
— Michał, a vy, kali vyvučali movu, chacieli pajechać u Biełaruś, pahladzieć? Vy byli choć raz tam?
— Nikoli tam nie byŭ, na žal. Ale vielmi chacieŭ. U mianie atrymałasia tak, što kali ja źbiraŭsia tudy, to tam pačalisia pratesty. Potym ja źbiraŭsia va Ukrainu, ale tam pačałasia vajna. Ciapier ničoha nie płanuju, ale vielmi chaču pajechać.
Ja muzykant, pišu pieśni pa-biełarusku
— A raskažycie troški pra siabie. Čym vy zajmajeciesia?
— Ja muzykant, pišu pieśni pa-biełarusku ŭ žanry post-panku. Moj prajekt nazyvajecca «Aficyna». Ja pačaŭ pisać pa-biełarusku pieśni try hady tamu. Mnie biełaruskaja mova zdavałasia vielmi dobraj dla žanru post-panku. Jana takaja staražytnaja, hučyć vielmi pa-słaviansku. Ja pakul nie vielmi daskanała vałodaju joju, a tamu imknusia pisać karotkija teksty. Natchnieńniem mnie słužać polskija muzykanty post-panku 80-ch hadoŭ, takija hurty, jak «Siakiera» ci «Bryhada Kryzis».
Pavodle surazmoŭcy, jamu vielmi chočacca, kab u śviecie było bolš biełaruskaj muzyki ŭ roznych žanrach. Jon ličyć, što ciapier zamała biełaruskich muzykantaŭ, bo patencyjał biełaruskaj kultury značna šyrejšy.
Biełaruś dla mianie — kraina kantrastaŭ
Cikaŭlusia ŭ Michała — što jon dumaje pra biełarusaŭ, kali pabačyŭ ich u emihracyi?
— Dla mianie jany vielmi pryjemnyja, cikavyja ludzi. I mnie ciapier ciažka zrazumieć, što mohuć być inšyja biełarusy, jakich ja nikoli nie bačyŭ, ale jakija tam žyvuć i padtrymlivajuć režym.
— A jakoj vy naohuł ujaŭlajecie sabie Biełaruś?
— Dla mianie heta kraina kantrastaŭ. Adnačasova napeŭna postsavieckaja i adnačasova falkłarystyčnaja, naturalistyčnaja, dzie šmat pryrody i ŭsiaho zialonaha. Ale adnačasova, što tam šmat starych chruščovak. U toj samy čas ja miarkuju, što jana vielmi cikavaja i chacieŭ by tam pabyvać. Moj dzied kali tam žyŭ, było ciažka, vajna, ale dla jaho heta zaŭsiody była kraina maraŭ.
Čytajcie taksama:
