Likvidacyja nastupstvaŭ u Krasnapolskaj škole. Fota: MNS Biełarusi
U čas Čarnobylskaj katastrofy ŭ 1986 hodzie najbolš mocna ad radyjeaktyŭnaha zabrudžvańnia paciarpieli Homielskaja i Mahiloŭskaja vobłaści. Adnym z samych zabrudžanych na Mahiloŭščynie akazaŭsia Krasnapolski rajon. Tut było adsielena 56 nasielenych punktaŭ, bolš za 10 tys. čałaviek, a heta pałova tahačasnaha nasielnictva, evakujavany ŭ bolš čystyja miescy. Situacyja była nastolki krytyčnaj, što prapanoŭvałasia likvidavać rajon.
Hetaha zroblena nie było. Kab choć niejak padtrymać žyćcio ŭ rajonie, siły skancentravali na Krasnapolli, nievialikim haradskim pasiołku, jaki taksama akazaŭsia ŭ zonie zabrudžvańnia, ale adsialeńniu nie padlahaŭ. U 1988 hodzie pačali budavać novuju škołu, ale vielmi chutka stała brakavać hrošaj, padmurki zakansiervavali na 11 hadoŭ.
Siońnia škoła pieratvorana ŭ Krasnapolskuju himnaziju. Fota: Čyrvony ściah
Srodki na paciarpieły rehijon adšukalisia tolki ŭ 1999 hodzie, adnavilisia pracy i na škole. Spačatku ŭ 2001 hodzie zdali prybudovu, u jakoj raźmiaścilisia 396 dziaciej z pačatkovaj škoły, a ŭ 2002 hodzie — asnoŭny budynak. Pavodle prajekta, raspracavanaha instytutam «Mahiloŭhramadzianprajekt», škoła była raźličana na 1251 vučnia.
Usiaho praz dva hady paśla zdačy škoły adbyłosia niečakanaje. U aŭtorak 27 studzienia ŭ spartyŭnaj zale prachodziŭ zvyčajny ŭrok fizkultury. Zała była vialikaja, mahła źmiaścić adrazu dva kłasy, tak było i ŭ toj dzień. Adnačasova ŭ zale zajmalisia 9 «B» i 10 «A» kłasy, ahułam tam znachodziłasia 47 navučencaŭ i troje nastaŭnikaŭ.
Spartyŭnaja zała da trahiedyi. Fota: Anłajnier
Spartyŭnaja zała raźmiaščałasia ŭ centry budynka i była pierakryta mietaličnymi fiermami. U toj čas na dachu lažaŭ 40-santymietrovy słoj śniehu, jaki nichto nie prybiraŭ.
U 9:20 adna ź fiermaŭ źjechała sa svajoj apory, za joj na školnikaŭ pasypalisia žalezabietonnyja plity kryćcia. Dach, jak pryhadvali vidavočcy, skłaŭsia jak «kartačny domik».
«Jak pa pstryčcy pačuŭsia rezki šorhat, tresk. Jak byccam stralali sa strelby, tolki raz u 100 razoŭ macniej. Zreahavać i niekudy ŭciačy prosta nie było času».
Likvidacyja nastupstvaŭ u Krasnapolskaj škole. Fota: MNS Biełarusi
«Vyrazna, jak u zapavolenym kino, zapomniŭsia chłopiec z 10-ha kłasa, jaki stajaŭ pasiarod zały z baskietbolnym miačom. Jon tolki i paśpieŭ, što hałavu padniać», — pryhadvali byłyja navučency.
Kavałki dachu abvalvalisia prosta na dziaciej — na hałavu, plečy, pryciskała nohi. Chto moh, bieh praz raździavałki. Vychad z mužčynskaj byŭ zakryty, školniki ŭ panicy vyłamali dźviery.
Śpiecyjalny kran, kab razabrać abłomki, pryjechaŭ tolki ŭ abied. Fota: Anłajnier
Paciarpiełych advieźli ŭ rajonnuju balnicu, ź ciažkimi traŭmami — u Mahiloŭ. Ale pad zavałami akazałasia 5 školnikaŭ i nastaŭnik fizkultury.
Dla vyratavańnia dziaciej prybyŭ 40-tonny kran, ale praz asablivaść kanstrukcyi škoły, jaho strały nie chapała, kab zrabić rasčystku zały. Tolki praź niekalki hadzin prybyŭ 140-tonny kran. Adzin sa školnikaŭ zahinuŭ na miescy ad atrymanych traŭmaŭ, bližej da 7-j hadziny z-pad zavałaŭ dastali trupy inšych navučencaŭ.
Likvidacyja nastupstvaŭ u Krasnapolskaj škole. Fota: MNS Biełarusi
Usiaho zahinuli troje školnikaŭ — Saša Prusaŭ, Ania Akinšyna i Vicia Babroŭ. Fizruk Piotr Lubašenka, jakoha taksama nakryła kanstrukcyjami, pamior paźniej u balnicy.
Pra zdareńnie nieadkładna paviedamili Alaksandru Łukašenku. Jak zvyčajna byvaje ŭ takich situacyjach, jon uziaŭ rasśledavańnie na «asabisty kantrol» i achryściŭ trahiedyju «hałavaciapstvam». «Spytajem stroha». I spytali.
Pa fakcie hibieli ludziej prakuratura Mahiloŭskaj vobłaści zaviała kryminalnuju spravu. Pa ŭkazańni Łukašenki była stvorana kamisija pa rasśledavańni pryčyn hetaha nadzvyčajnaha zdareńnia, jakuju ŭznačaliŭ namieśnik premjer-ministra Anatol Ciuciunoŭ.
Likvidacyja nastupstvaŭ u Krasnapolskaj škole. Fota: MNS Biełarusi
Łukašenka taksama daručyŭ tahačasnamu hienieralnamu prakuroru Viktaru Šejmanu pravieści rasśledavańnie pryčyn trahiedyi i padkreśliŭ, što ŭsie vinavatyja pavinny być znojdzieny i panieści adkaznaść, niahledziačy na toj fakt, što škoła pačynała budavacca jašče ŭ 1980-ja hady.
U čas śledstva było vyśvietlena, što dach spartzały abrynuŭsia, bo na Mahiloŭskim zavodzie mietałakanstrukcyj była niajakasna zvaranaja mietaličnaja fierma.
Zdavałasia b, što koła vinavatych nie vyjdzie pa-za miežy hetaha pradpryjemstva, bo bolš nichto nie moh adkazvać za drennuju zavodskuju zvarku. Ale «asabisty kantrol» Łukašenki aznačaŭ, što sudzilišča budzie pakazalnym.
Likvidacyja nastupstvaŭ u Krasnapolskaj škole. Fota: MNS Biełarusi
26 krasavika 2005 hoda Mahiloŭski abłasny sud nazvaŭ vaśmiarych vinavatych, jakija byli asudžanyja da roznych terminaŭ — ad čatyroch da šaści hadoŭ. Heta majstar zborna-zvaračnaha cecha Kažanova, inžynier pa nahladzie Kazłoŭ, prarab pierasoŭnaj miechanizavanaj kałony № 112 Lavonaŭ, načalnik Krasnapolskaha PMK Hančaroŭ, a taksama ižynier UKB rajvykankama Stalaroŭ, načalnik UKB Udot i hałoŭny inžynier prajekta instytuta «Mahiloŭhramadzianprajekt» Ivančankoŭ.
Paciarpiełyja navučency ŭ balnicy. Fota: Anłajnier
Navat u svajakoŭ zahinułych uźnikli pytańni da hetaha śpisu vinavatych. Nichto nie razumieŭ, jak adkaznaść mohuć nieści ludzi, jakija nie mieli dačynieńnia da drenna zvaranaj fiermy, jak, naprykład, načalnik UKB Udot. Zamiest Lavonava manciravaŭ fiermu jahony źmienščyk, jaki da taho času ŭžo pamior, a tamu nie moh być pryciahnuty da sudu, Kažanova była ŭ momant zvarki fiermy na balničnym, Kazłoŭ ažyćciaŭlaŭ nahlad nie za zvarkaj, a za padjomnym abstalavańniem.
Likvidacyja nastupstvaŭ u Krasnapolskaj škole. Fota: MNS Biełarusi
Viadoma, mnohija chacieli b uniknuć ad adkaznaści i mahli skažać fakty, tamu nielha daviarać kožnaj historyi abvinavačanych, ale pakazalnaja ŭ hetym płanie była historyja hałoŭnaha inžyniera Aleha Ivančankova.
Jaho abvinavacili ŭ chałatnym nahladzie za budaŭnictvam škoły. Ale reč była ŭ tym, chto jamu hety abjekt dastaŭsia ŭ «spadčynu» ad inšaha hałoŭnaha inžyniera, jaki źjechaŭ žyć u Hiermaniju. U toj momant fiermy byli ŭžo daŭno pastaŭleny.
U 1998 hodzie, kali Ivančankoŭ pryniaŭ abjekt, na im zastavałasia zrabić tolki ŭnutranyja inžyniernyja sietki, adździełku i dobraŭparadkavańnie. Kanstrukcyi byli ŭźviedzieny zadoŭha da taho, pry papiaredniku.
Spartyŭnaja zała praź dziru ŭ ścianie, prałamanuju fiermaj. Fota: MNS Biełarusi
U NDPTIB Ministerstva architektury i budaŭnictva była praviedziena prafiesijnaja ekśpiertyza, vynikam jakoj stała vysnova, što viny Ivančankova ŭ abvalvańni dachu niama.
Pavodle ŭspaminaŭ kaleh Ivančankova, jany źbirali podpisy pad zvarotam, u jakim tłumačyli, što inžynier nie mieŭ dačynieńnia da ŭźviedzienych kanstrukcyj, bo pryniaŭ abjekt našmat paźniej i pierapraviarać jakaść pracy svajho papiarednika nie było nijakich padstaŭ. Faktyčna na jaho miescy moh akazacca luby inšy inžynier, jakomu b kiraŭnictva instytuta skinuła davieści hety abjekt.
Krasnapolskaja škoła paśla abvalvańnia dachu. Fota: MNS Biełarusi
Ni zaklučeńnie akademikaŭ, ni zvaroty kaleh nijak nie paŭpłyvali na vyrak suda — jak pryhadvajuć apošnija, im prosta skazali «nie leźcie, heta palityčnaja sprava, jaho ŭsio roŭna pasadziać». I pasadzili.
Pa artykule 428 Kryminalnaha kodeksa («Słužbovaja chałatnaść, jakaja pryviała pa nieaściarožnaści da śmierci čałavieka») abvinavačanyja atrymali roznyja terminy — ad 4 da 6 hadoŭ. Traich asudžanych, jak likvidataraŭ avaryi na Čarnobylskaj AES, davoli chutka vypuścili pa amnistyi, astatnim prybrali pa hodzie.
Paźniej baćki traich zahinułych i 20 paciarpiełych dziaciej padali ŭ sud iski na kampiensacyju maralnaj škody. Siemji zahinułych patrabavali 100 młn rubloŭ, abo pa tahačasnym kursie — 46 tys. dalaraŭ, paciarpiełych — ad 10 młn da 20 młn. rubloŭ. Vypłacili ŭ dziesiać razoŭ mienš, hrošy spahnali z pradpryjemstvaŭ, dzie pracavali asudžanyja.
Užo da nastupnaha pieršaha vieraśnia škołu adnavili, školniki viarnulisia za party. U pamiać pra trahiedyju byŭ pastaŭleny admysłovy stend, paśla hetaha da jaje staralisia bolš publična nie źviartacca.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
