«Kamunikat» isnuje ŭžo chutka čverć stahodździa i źjaŭlajecca adnym z najbujniejšych u śviecie zboraŭ krynic na biełaruskaj movie. Razmaŭlajem sa stvaralnikam biblijateki, biełarusam ź Biełastoka Jarasłavam Ivaniukom pra čytackija intaresy biełarusaŭ, adkaz na knižnuju «začystku» ŭnutry Biełarusi, spravu ŭsiaho žyćcia i cikavaje numierałahičnaje supadzieńnie z vydańniem Francyska Skaryny.
— Jak pieražyvała biblijateka «Kamunikat» apošnija burnyja try hady? Ci byli niejkija vyznačnyja padziei, źmieny? Što vam zapomniłasia?
— Tut možna havaryć tolki pra toje, što pa-roznamu vyhladała kolkaść naviedvalnikaŭ. Kali pavialičyłasia emihracyja ź Biełarusi, tady kolkaść naviedvalnikaŭ pavysiłasia. Jana paniziłasia ŭ momant, kali pačałasia vajna va Ukrainie. Takoje my nazirali taksama ŭ 2014 hodzie.
My heta interpretavali takim čynam: kali takija padziei adbyvajucca, to ludziam nie da litaratury, jany bolš cikaviacca padziejami, navinami.
Nu i znakavaja padzieja dla nas jak biblijateki «Kamunikat» — heta lipień minułaha hoda, kali sajt byŭ zabłakavany ŭ Biełarusi. Pieršyja dni błakiroŭki byli źviazanyja ź niejmaviernym pavyšeńniem naviedvalnaści, tamu što tady pra heta napisali ŭsie niezaležnyja ŚMI. Moža, u 10 razoŭ bolš naviedvalnikaŭ za dzień, čym zvyčajna.
Akramia hetaha — my ŭvieś čas napaŭniajem internet-biblijateku «Kamunikat» źmiestam. Za minuły hod my pastavili na sajt bolš za dźvie tysiačy novych publikacyj. Heta i knihi, i aŭdyjoknihi, i pieryjodyka, i h.d.
Skaraciłasia kolkaść zahałoŭkaŭ haziet, jakija my vystaŭlajem. Na hety momant u Biełarusi amal ničoha ŭžo nie vychodzić. «Dziejasłoŭ» prypyniŭ svajo vydańnie, «Litaraturnaja Biełaruś» jašče jość, «Naša słova-pdf» jość — i bajusia, što niašmat bolš možna ŭ Biełarusi vydavać. Inšyja vydańni, taksama jak i vašaje, prypynili vychad i papiarovaj viersii, i pdf-farmatu.
Nu i nam treba było trochi pierastroicca na inšy farmat pracy, tamu što my ad 2021 hoda pačali vydavać papiarovyja knihi. Heta trochi inšaja tema, ale taksama źviazanaja z «Kamunikatam», tamu što kali b «Kamunikat» nie byŭ raspaznavalnaj markaj u Biełarusi, napeŭna, nam takija ludzi, jak Uładzimir Niaklajeŭ, Uładzimir Arłoŭ, Andrej Chadanovič nie prapanavali b svaich knih na vydańnie. Za dva hady my vydali amal 30 knižak na biełaruskaj movie.
— Heta adkaz na toje, što ŭnutry krainy stała niemahčyma šmat čaho vydavać?
— Biezumoŭna, heta adkaz na toje, što adbyvajecca ŭ Biełarusi. Pieršaja kniha — raman Uładzimira Niaklajeva «Hej Ben Hinom» — vyjšła ŭ kancy 2021 hoda. Tady Uładzimir Prakopavič źviarnuŭsia da nas z prapanovaj, ci nie chacieli b my vydać jaho raman, bo ŭ Biełarusi ad hetaha admovilisia ŭsie, navat tady jašče isnujučyja niezaležnyja vydaviectvy. Heta prosta pierastrachoŭka: voś my vydadzim takoha aŭtara, i nas zakryjuć. Nie vydali, ale i tak zakryli amal usich.
Ja tady nie mieŭ sumnieńniaŭ, što hety raman treba vydać. Treba było padumać i pra raspaŭsiud. My zładzili adrazu paśla vydańnia knihi 10 aŭtarskich prezientacyj, my prajechali pa ŭsioj Polščy amal 4 000 kiłamietraŭ, naviedali taksama Vilniu, dzie adbylisia dźvie prezientacyi. I pieršy nakład hetaj knihi faktyčna razyšoŭsia padčas hetych prezientacyj. My vydali druhi, i jaho taksama ŭžo niama, a ludzi ŭsio jašče pytajuć, ci možna nabyć, ci budzie dadruk. Dadruk my ŭžo nie budziem rabić, ale budziem rabić aŭdyjoknihu z hetym ramanam.
— Kolki doŭžyłasia chvala pavyšanaha intaresu, kali sajt zabłakavali i pra heta napisali niezaležnyja ŚMI?
— Heta nie miesiac-dva, navat, moža, i nie tydzień. Potym usio pryjšło da zvyčajnaj normy — pad tysiaču naviedvalnikaŭ kožny dzień. Byvaje pa-roznamu. Mienš naviedvalnikaŭ padčas vakacyj, bo tady ni studenty, ni vučni nie karystajucca. Padčas zaniatkaŭ šmat chto ź biełaruskich studentaŭ, biełaruskich vučniaŭ karystajecca tym, što sabrana na sajcie «Kamunikat». A tam na hety momant bolš za 55 000 roznych biełaruskich publikacyj.
My trymajemsia pryncypu: sabrać u adnym miescy ŭsio, što vydana pa-biełarusku abo pra Biełaruś na inšych movach. Pakul u nas heta atrymlivajecca davoli dobra.
— U vas jość nazirańni, jak źmianialisia čytackija intaresy biełarusaŭ za tyja ž apošnija try-čatyry hady?
— Mnie zdajecca, tut nielha kazać, što niešta asabliva pamianiałasia. Najbolšaje zacikaŭleńnie ŭvieś čas vyklikajuć — moža, heta dziŭna prahučyć — roznyja słoŭniki, encykłapiedyi. Jany ŭ nas u topie. Ale taksama i histaryčnaja litaratura, mastackaja litaratura.
Taksama karystajucca vialikaj papularnaściu knihi z uspaminami, bijahrafičnyja knihi, mastackaja litaratura, jakaja raspaviadaje pra histaryčnyja padziei.
Kali my pačali publikavać aŭdyjoknihi na «Kamunikacie», jany taksama pajšli ŭ top. Siarod ich varta źviarnuć uvahu na piaciknižža Śviatłany Aleksijevič, jakoje my zapisali na biełaruskaj movie ŭ minułym hodzie i apublikavali na bolš čym dziesiaci płatformach z aŭdyjoknihami, a taksama na sajcie «Kamunikatu». Jany taksama, asabliva «U vajny nie žanočy tvar», trapili ŭ lik najbolš papularnych publikacyj minułaha hoda. A taksama «Spoviedź» Łarysy Hienijuš. I sama kniha, jakaja ŭ nas jość dla spampoŭki ŭ roznych farmatach, i aŭdyjokniha karystajucca davoli vialikaj papularnaściu.
— Kolki hadoŭ u sumie isnuje biblijateka?
— Biblijateka ŭźnikła ŭ 2000 hodzie, tak što 24 hady spoŭnicca ŭ hetym hodzie. Mnie vielmi prosta ličyć, kolki času isnuje «Kamunikat», tamu što ŭ hetym hodzie taksama naradziŭsia moj syn Chrystafor.
Ja čałaviek humanitarnaj śfiery, pa adukacyi historyk, a maja žonka — matematyk. Budučy ciažarnaj, jana navučyła mianie rabić prostyja internet-sajty. I pieršym, što ja pieranios u internet, byŭ biuleteń słuchačoŭ Biełaruskaj redakcyi Polskaha radyjo ŭ Varšavie. Tam ja pačynaŭ svaju pracu jak žurnalist u pačatku 90-ch. I akazałasia, što na sajcie biuleteniu słuchačoŭ Biełaruskaj redakcyi Polskaha radyjo, jaki nazyvaŭsia «Kamunikat», najbolšaja zacikaŭlenaść — histaryčnaj rubrykaj. Ja tady zajmaŭsia mienavita hetaj rubrykaj. I zaprapanavaŭ siabram ź Biełaruskaha histaryčnaha tavarystva, jakoje dziejničaje ŭ Biełastoku z 1994 hoda: «Davajcie apublikujem biełaruski histaryčny zbornik». Jany pahadzilisia. «Davajcie apublikujem taksama vašyja knihi». Jany pahadzilisia. I heta niejak tak pajšło-pajechała.
Paźniej było litaraturnaje abjadnańnie «Biełavieža», jakoje taksama isnuje na Biełastoččynie. Ich knihi my pastavili na sajt. Paźniej — Biełaruskaha instytuta navuki i mastactva ź Ńju-Jorku. Pieršapačatkova vyhladała tak, što budziem abmiažoŭvacca tym, što vychodzić za miežami Biełarusi.
Ale paźniej akazałasia, što jość usio bolšaje zacikaŭleńnie tym, što vychodzić u Biełarusi. My pačali naładžvać kantakty ź biełaruskimi piśmieńnikami, historykami, vydaviectvami ŭ samoj Biełarusi. Siem hadoŭ my pracavali jak vałanciory, na hramadskich pačatkach, nie było nijakaha finansavańnia hetaha prajektu. Ale kali sabrałasia dzieści pad 800 publikacyj, ja zrazumieŭ, što ja sam navat nie viedaju, jość hetaja publikacyja ŭžo na sajcie ci nie. Tady zrazumieli, što treba zrabić bolš sučasny miechanizm biblijateki. I z 2007 hoda my karystajemsia padtrymkaj roznych donaraŭ. U minułym hodzie, što taksama istotna, my pamianiali dyzajn, pamianiali ruchavik našaj biblijateki, naprykancy vieraśnia apublikavali novy farmat. Jon bolš zručny, chutčej pracuje.
Aprača knih, časopisaŭ, u nas jość raździeł «Naviny», dzie ŭ asnoŭnym pieraapublikoŭvajem ź inšych krynic roznyja naviny, datyčnyja biełaruskaha knižnaha rynku ci naohuł biełaruskaj kultury.
— Nazva «Kamunikat» datyčna biblijateki maje simvaličny sens?
— Biezumoŭna. Ja navat dumaŭ niejki čas tamu, što, moža, varta było b pamianiać nazvu, kab jana bolš padychodziła da internet-biblijateki. Ale ŭsie, z kim ja razmaŭlaŭ, i ŭ Biełarusi, i tut, na Biełastoččynie, adhavorvali: heta niemetazhodna, tamu što «Kamunikat» mocna pryžyŭsia jak biblijateka. Nazvu prydumaŭ adzin sa słuchačoŭ Biełaruskaj redakcyi Polskaha radyjo, Juraś Ściapanaŭ ź Viciebska — čałaviek, jaki ŭ svoj čas byŭ dosyć viadomym aktyvistam, dziejačam. My abvieścili ŭ redakcyi konkurs na zahałovak biuleteniu, i pieramahła nazva «Kamunikat».
Ciapier ja taksama nie baču patreby heta mianiać.
— Možacie nazvać bibilijateku «Kamunikat» spravaj usiaho žyćcia?
— Peŭna ž, tak. Kali zabłakavali internet-biblijateku «Kamunikat» u Biełarusi, adzin z žurnalistaŭ, jaki sa mnoj razmaŭlaŭ, zapytaŭ na kaniec razmovy: «Jarasłaŭ, skažycie, a navošta vam heta? Čamu vy hetym zajmajeciesia? Mahli b žyć spakojna jak etničny palak». Viedajecie, ja tolki tady zrazumieŭ, što dla mianie heta tak naturalna, što ja nikoli nie zadumvaŭsia, jak inakš. Heta krychu jak u habrejskim aniekdocie: «Moše, vy ščaślivy?» — «A što rabić?» Tak i tut: «Jarasłaŭ, vy zajmajeciesia knihami?» — «A što rabić?»
Niechta vieryć, niechta nie vieryć u numierałohiju, ale vielmi redka knihi vydajucca ź dzionnaj dataj. U biełaruskaj historyi ja viedaju adnu takuju knihu — «Psałtyr» Francyska Skaryny, vydadzieny 6 žniŭnia 1517 hoda. Ja taksama naradziŭsia 6 žniŭnia. Nibyta supadzieńnie, ale, ź inšaha boku, supadzieńniaŭ nie byvaje — moža, tamu i ja zajmajusia ŭžo amal čverć stahodździa biełaruskimi knihami.
Čytajcie taksama:
Łukašenkaŭcy zabłakavali dostup da najbujniejšaj biełaruskaj elektronnaj biblijateki
Zasnavalnik elektronnaj biblijateki Kamunikat.org: Vydajom knihi dla tysiač biełarusaŭ zamiežža
