Fota: Zhaodi Liao et al / Nature Communications
Kłanavańnie prymataŭ dahetul vyklikaje šmat pytańniaŭ. Šmat u kaho heta vyklikaje tryvohu, bo nabližaje dzień, kali chtości pačnie masava kłanavać ludziej. Dla inšych heta žadanaja źjava. Tak, mnohija daśledčyki-miedyki paličyli b hienietyčnuju standartyzacyju, jakuju prynosić kłanavańnie, karysnaj, asabliva kali b jaje možna było prymianić da dvuch vidaŭ małp — makak-krabajedaŭ i makak-rezusaŭ, jakija źjaŭlajucca asnovaj miedyčnych daśledavańniaŭ na prymatach, nie ŭličvajučy čałavieka.
Asabliva niekatorych daśledčykaŭ cikavić masavy vyrab małpaŭ z «klinična cikavymi» hienietyčnymi madyfikacyjami. Takoje kłanavańnie — meta Suń Ciana ź Instytuta nieŭrałohii Kitajskaj akademii navuk u Šanchai. U 2018 hodzie doktar Sun trapiŭ u zahałoŭki navin, kali zdoleŭ vyraścić dźviuch kłanavanych makak-krabajedaŭ. U nastupnym hodzie jon i jaho hrupa paŭtaryli toj ža truk ź piaćciu hiennamadyfikavanymi makakami-krabajedami. Ciapier ža jany ŭpieršyniu zdoleli kłanavać makaku-rezusa: paviedamlajecca, što ŭ ich instytucie znachodzicca zdarovy dvuchhadovy (ale nie madyfikavany hienietyčna) samiec.
Kłanavańnie tut aznačaje ŭziaćcie kletki ź cieła žyvioły, vymańnie jaje jadra i ŭstaŭku ŭ nieapłodnienuju jajcakletku taho ž vidu, u jakoj było vydalena ŭłasnaje jadro, kab vyzvalić miesca. U vyniku atrymlivajecca zihota, jakaja zachoŭvajecca da taho času, pakul nie stanie błastacystaj, paśla čaho jana impłantujecca ŭ matku samki hetaha vidu. Kali ŭdača ŭśmichniecca namahańniam, to praź niekalki miesiacaŭ vynikam stanie zdarovaje dziciania, hienietyčna identyčnaje žyviolinie, jakaja achviaravała kletku svajho cieła.
Tranśfier jadra ŭ samatyčnyja kletki (jak aficyjna nazyvajuć hetuju technałohiju) pačaŭsia sa znakamitaj aviečki Doli, jakaja ŭ 1996 hodzie stała pieršym sysunom, kłanavanym z darosłaj asobiny hetym mietadam. Ale ŭzrovień pośpiechu hetaj technałohii nizki. Dla bolšaści vidaŭ tolki 1-3% impłantataŭ dajuć žyćciazdolnuju novanarodžanuju asobinu. Navat dla bujnoj rahataj žyvioły, dzie kaeficyjenty lepšyja, pośpiech adbyvajecca tolki ŭ 5-20% vypadkaŭ. Na hety momant hrošy na kłanavańni zarablajuć tolki kampanii, jakija kłanujuć chatnich žyvioł i koniej, raspaviadaje The Economist.
Kali navukoŭcy chočuć zrabić kłanavańnie žyvioł navukova karysnaj technałohijaj, im spatrebiacca lepšyja technałohii kłanavańnia, nad jakimi i pracuje ciapier doktar Sun. Atrymany vynik pakul jašče daloki da vykarystańnia ŭ pramysłovych maštabach, ale ŭžo źjaŭlajecca dobrym vynikam dla dalejšaha vyvučeńnia novych technik kłanavańnia.
Čytajcie taksama:
Kłanavańnie lubimych kocikaŭ i sabačak paśla ich śmierci robicca masavaj źjavaj u ZŠA
Kab raspłacicca z doŭham, Šry-Łanka pieradaść Kitaju 100 tysiač makak. Ale dla čaho?
