Ilustracyjny zdymak. Fota: «Naša Niva»
Vialikaje pytańnie — u jakim stanie budzie naša ekanomika na toj momant
Ciapier biełaruskaja ekanomika bolš aryjentujecca na Uschod.
«Tamu pieršaje vialikaje pytańnie palahaje ŭ tym, kali moža nastupić toj momant, što Biełaruś vyrašyć asacyjavacca ź ES», — adznačaje ekśpiertka BEROC Anastasija Łuzhina.
Na jaje dumku, ad hetaha niepasredna budzie zaležać, u jakim stanie budzie znachodzicca naša ekanomika. Nakolki hłybokaj budzie intehracyja z krainami Uschodu i nakolki mocna akažucca razarvanyja ekanamičnyja suviazi z Zachadam.
«Pierad tym, jak pajści na taki krok, baki analizujuć asnoŭnyja makraekanamičnyja pakazčyki. Važnyja ŭzrovień VUP na dušu nasielnictva, stabilnaść finansavaha rynku, uzrovień biespracoŭja, inflacyi i h. d. Važnym pytańniem zastajecca raźvićcio tak zvanaj «ustojlivaj ekanomiki», — tłumačyć ekanamist.
Ekśpiertka adznačaje, što ŭ Biełarusi, naprykład, niama prablem ź biespracoŭjem, jakija nazirajucca ŭ bałkanskich krainach, jakija daŭno imknucca ŭ ES, ale jość šerah inšych faktaraŭ, jakija mohuć pieraškadžać intehracyi.
Ilustracyjny zdymak. Fota: «Naša Niva»
«U Biełarusi jość prablemy z pakazčykami inflacyi, z pryciahnieńniem pramych zamiežnych inviestycyj. Nieabchodna raźvivać pazabankaŭskija finansavyja instytuty, abmiežavać uzrovień dziaržułasnaści ŭ bankach. Spatrebicca aŭdyt i refarmavańnie dziaržpradpryjemstvaŭ», — kaža Łuzhina.
Nieabchodna razumieć, što ŭ vypadku intehracyi ź ES prysutničajuć dadatkovyja ryzyki. Tamu spačatku nieabchodnyja peŭnyja kroki pa źnižeńni hetych ryzyk i šokaŭ.
Jašče adnym važnym punktam na šlachu intehracyi ekanamist nazyvaje nieabchodnaść harmanizacyi zakanadaŭstva z asnoŭnymi normami ES.
«Dla paśpiachovaj intehracyi nam spatrebicca harmanizacyja źniešniaha handlu ź ES, raźvićcio łahistyčnych šlachoŭ, raźvićcio zakanadaŭstva ŭ halinie abarony pravoŭ inviestaraŭ.
Akramia taho, u vypadku z pahłybleńniem intehracyi ŭ bok ES u niejkaj miery pryjdziecca razryvać adnosiny z toj ža Rasijaj, jakaja na siońnia źjaŭlajecca našym hałoŭnym ekanamičnym partnioram».
Fota: Getty Images
Biełarusi moža być praściej, čym Ukrainie
Niahledziačy na ŭsiu składanaść i najaŭnaść peŭnych ryzyk, Anastasija Łuzhina ličyć, što razvarot ekanomiki ŭ bok Jeŭropy stanie vyhadnym krokam dla Biełarusi jak u siarednieterminovaj, tak i ŭ doŭhaterminovaj pierśpiektyvie.
Naša ekanomika moža pierabudavacca i intehravacca ŭ jeŭrapiejskuju. Praŭda, pry ŭmovie padtrymki z boku ES. Dla hetaha ŭ Jeŭrasajuzie isnujuć śpiecyjalnyja fondy, jakija finansujuć hetyja pracesy.
Anastasija Łuzhina adznačaje, što intehravać Biełaruś u ES praściej, čym naprykład, Ukrainu. Navat kali brać jaje davajenny stan.
«Biełaruś našmat mienšaja za Ukrainu, adpaviedna dla finansavańnia Biełarusi i refarmavańnia jaje ekanomiki spatrebicca našmat mienš srodkaŭ i resursaŭ, čym nieabchodna Ukrainie», — adznačaje ekśpiertka.
Navat kali pry paraŭnańni z Ukrainaj brać jaje davajennyja pakazčyki, to z punktu hledžańnia ekanomiki ŭ Biełarusi majecca bolš faktaraŭ, jakija mohuć chutka zapuścić praces transfarmacyi.
«U nas jość biznes, jaki pracuje, jaki vyžyvaje va ŭmovach strohaha dziaržaŭnaha kantrolu, funkcyjanuje šerah bujnych pradpryjemstvaŭ.
Ilustracyjny zdymak. Fota: «Naša Niva»
Va Ukrainie, naprykład, bolšuju, čym u Biełarusi dolu VUP zajmaje sielskaja haspadarka, a biełaruskaja ekanomika raźvivała pramysłovuju vytvorčaść. Tamu paśpiachovaja pieraaryjentacyja całkam mahčymaja, ale pry ŭmovie restrukturyzacyi i refarmavańnia ekanomiki», — kaža ekśpiertka.
Dostup na bolš jomisty jeŭrapiejski rynak
Łuzhina ličyć, što padpisańnie asacyjacyi ź ES stała b pazityŭnym momantam dla ekanomiki Biełarusi, pakolki jeŭrapiejskija krainy pa ŭzroŭni ekanamičnaha i technałahičnaha raźvićcia znachodziacca značna vyšej, čym ekanomika Rasii i inšych členaŭ JEAES.
«U takim vypadku Biełaruś atrymlivaje dostup na bolš jomisty jeŭrapiejski rynak. Plus adkryvajecca šerah inšych mahčymaściaŭ. Zbližeńnie ź ES moža pazityŭna paŭpłyvać nie tolki na ekspart našych tavaraŭ, ale i na impart technałohij.
Akramia taho heta ŭžo buduć nie adnosiny z adnoj krainaj, a z šeraham dziaržaŭ. Takim čynam hublajecca zaležnaść ad adnoj dziaržavy, jak heta jość ciapier, bo asnoŭnyja bieniefity ad znachodžańnia ŭ JEAES Biełaruś atrymlivaje mienavita ad sajuza z Rasijaj».
Pry hetym ekanamist źviartaje ŭvahu, što kali praces zbližeńnia ź ES i pačniecca, to jon budzie doŭžycca nie adzin hod.
«Nichto adrazu Biełaruś abo jakuju-niebudź inšuju krainu ŭ Jeŭrasajuz nie prymie. Ciapier pravodzicca mnostva pieramoŭ i daśledavańniaŭ pa Małdovie i Ukrainie. Hety praces moža raściahnucca na hady.
A što tyčycca asacyjacyi, to heta nie poŭnaje adkryćcio rynkaŭ i miežaŭ, a tolki zbližeńnie. Heta spraščaje i palahčaje ŭzajemaadnosiny ŭ handli. Daje dostup da jeŭrapiejskaha finansavańnia».
Anastasija Łuzhina ličyć, što kali ŭłady chočuć, kab naša kraina raźvivałasia, to ŭ lubym vypadku pryjdziecca pryjści da dyviersifikacyi źniešnich uzajemasuviaziej i naładžvańni adnosin ź Jeŭropaj.
Ilustracyjny zdymak. Fota: Ofisa Cichanoŭskaj
«My ad hetaha nikudy nie dzieniemsia, hetaje pytańnie kali-niebudź budzie stajać na paradku dnia», — upeŭniena ekśpiertka.
Sajuz z Rasijaj nie budzie davać mahčymaści dla raźvićcia
Daradca Śviatłany Cichanoŭskaj pa ekanamičnych reformach Aleś Alachnovič ličyć, što Novaj Biełarusi nieabchodna budzie imknucca da vychadu sa składu tak zvanaj Sajuznaj dziaržavy, JEAES i inšych intehracyjnych prahram, jakija pryviazvajuć Biełaruś da Rasii.
Pry hetym ekanamist adznačaje, što na biahučy momant ekanomika Biełarusi nadzvyčaj mocna zaležyć ad Rasii. Jon vyłučaje try asnoŭnyja śfiery, dzie zaležnaść ad Rasii asabliva adčuvalnaja:
1) Heta zaležnaść enierhietyčnaja, jakaja tyčycca nie tolki nafty i hazu, ale i ŭsiaho, što źviazana z budaŭnictvam i vykarystańniem AES.
2) Ekanamičnaja. Kala 65% biełaruskaha ekspartu prychodzicca na dolu RF. Aproč hetaha, bolšaja častka z astatnich 35% nakiroŭvajecca praz Rasiju (jaje čyhunku, party i bankaŭskuju sistemu). Tamu dadajecca zaležnaść łahistyčnaja.
3) Zaležnaść finansavaja, pakolki RF źjaŭlajecca apošnim kredytoram dla Biełarusi.
«Takim čynam, kali nastanie pieršy dzień paśla Łukašenki, a Rasija budzie isnavać u tym ža vyhladzie, što i ciapier, to ŭ Maskvy zachavajucca vielmi mocnyja ryčahi ŭpłyvu na Biełaruś i biełaruskuju ekanomiku», — adznačaje ekśpiertka.
Ale heta nie aznačaje, što Biełarusi treba z hetym źmirycca, zachavać status-kvo i dalej zastavacca ŭ adnoj źviazcy z Rasijaj. Alachnovič upeŭnieny, što praciah aryjentacyi na sajuz z Rasijaj nie budzie davać nam mahčymaści dla raźvićcia.
Ilustracyjny zdymak. Fota: Ministerstva abarony Biełarusi
«My žyviom u pryviazcy da krainy, ekanomika jakoj užo bolš za 10 hadoŭ znachodzicca ŭ stanie stahnacyi. Razam ź joj u stahnacyi znachodzicca i biełaruskaja ekanomika.
Kali, naprykład, asnoŭny handlovy partnior Polščy — Hiermanija, a Mieksiki — ZŠA, to heta technałahična i ekanamična raźvityja krainy, čyje ekanomiki rastuć i raźvivajucca.
Łukašenka ž pryviazaŭ nas da ekanomiki, dzie šmat čaho zaležyć ad suviaziaŭ, dzie vysoki ŭzrovień karupcyi, dzie šmat jakija pytańni vyrašajuć nie pa zakonie, a pa paniaćciach. Apošnija dva hady jana naohuł stała taksičnaj. Tamu ŭ doŭhaterminovaj pierśpiektyvie takoje supracoŭnictva zastajecca niepierśpiektyŭnym», — upeŭnieny ekśpiertka.
Uschodniaj Šviejcaryjaj nie być?
Alachnovič adznačaje, što ŭ ščylnaj supracy z Rasijaj, naša ekanomika dobra raźvivałasia tolki ŭ nulavych, kali Łukašenka ŭdała prysmaktaŭsia da Rasii i atrymlivaŭ vysokija enierhietyčnyja hranty. Jak hety pieryjad skončyŭsia, to i raźvićcio spyniłasia. Užo bolš za 10 hadoŭ naša ekanomika faktyčna staić na miescy.
Alternatyvaj znachodžańniu ŭ składzie Sajuznaj dziaržavy i JEAES Aleś Alachnovič nazyvaje intehracyju ź ES.
«Da 2020 hoda niekatoryja ekśpierty ličyli, što dla Biełarusi lepš za ŭsio być Uschodniaj Šviejcaryjaj, jakaja budzie mostam pamiž Uschodam i Zachadam. Krainaj, jakaja budzie atrymlivać bieniefity ad hetaha supracoŭnictva».
Zastavacca ŭ adnolkava dobrych adnosinach ź ES i RF abo mieć niejtralny status — da niadaŭniaha času było samym papularnym zapytam z boku biełarusaŭ. Naprykład, u vieraśni 2020 hoda tak ličyli 63% biełarusaŭ. Zhodna z apošnimi danymi apytańnia Chatham House, ideja zastavacca niejtralnymi choć i zastajecca samaj papularnaj u biełaruskim hramadstvie (46%), raście zapyt na ščylnaje siabroŭstva z RF — 41%. Za bolš ščylnaje supracoŭnictva ź ES vykazalisia 13% apytanych.
Vyniki apytańnia Chatham House
«My bačym, što, na žal, u našym rehijonie zastavacca niejtralnymi — niemahčyma. Tamu ŭ budučym Biełarusi daviadziecca zrabić hieapalityčny vybar: abo zastajomsia ŭ adnym bałocie z Rasijaj, ź jaje taksičnaj ekanomikaj, jakaja nie raźvivajecca, abo adviazvajemsia ad jaje i intehrujemsia z bolš raźvitymi ekanomikami zachodnich krain».
Pry hetym Alachnovič razumieje, što kali ŭ nas budzie novaja ŭłada, jakaja zapuścić pratesy demakratyzacyi i libieralizacyi ekanomiki, to Rasija chutčej za ŭsio pačnie stavić nam pałki ŭ koły. Bo jana nikoli nie vitaje takija pracesy ŭ susiednich krainach.
«Zrabić taki pierachod budzie nie prosta, ale biełaruskaje hramadstva, na maju dumku, saśpieła da taho, što ekanomiku treba kardynalna refarmavać.
Bolš za dziesiacihodździe minuła, a realnyja zarobki i ŭzrovień žyćcia nie źmianiajucca. Paśla rostu nastupaŭ kryzis, potym adbyvaŭsia adnaŭlenčy rost, a zatym znoŭ kryzis. Ludzi ŭžo zrazumieli, što hetaja madel nie efiektyŭnaja, jana nie pracuje», — ličyć ekśpiertka.
Sam praces intehracyi ź ES ekanamist nazyvaje doŭhatryvałym i pryvodzić da prykładu Małdovu i Ukrainu, jakija dniami atrymali statusy kandydataŭ u ES.
U susiedziaŭ šlach u ES zaniaŭ kala 10 hadoŭ
«Małdova pačała praces padrychtoŭki da padpisańnia asacyjacyi ź ES jašče ŭ 2010 hodzie. Dakumient byŭ padpisany ŭ 2014-m i tolki niadaŭna, praz 9 hadoŭ paśla hetaha, kraina atrymała status kandydata ŭ ES.
Tolki z 2024 hoda ŭ Małdovy i Ukrainy pačniecca šmathadovy etap pieramovaŭ, dzie budzie abmiarkoŭvacca, što i jak treba zrabić, jakija treba pravieści reformy, jakaja na heta budzie vyłučana padtrymka z boku ES», — kaža Alachnovič.
U susiednich Polščy, Litvie, Łatvii, Estonii šlach u ES zaniaŭ kala 10 hadoŭ. Uvieś hety čas krainy prachodzili roznyja etapy pa zbližeńni ź ES, rabilisia i abmiarkoŭvalisia reformy i tolki potym prajšli refierendumy ab dałučeńni da ES.
Ilustracyjny zdymak. Fota: «Naša Niva»
«Padobnyja pracesy buduć i ŭ vypadku ź Biełaruśsiu. Tamu, kali režym Łukašenki pierastanie isnavać, u našaj krainy tolki pačnucca hetyja dyskusii: ci my chočam nadalej zahnivać z Rasijaj abo chočam być razam ź Jeŭropaj».
Alachnovič upeŭnieny, što, kali pytańni intehracyi ź ES pačnuć abmiarkoŭvacca, narod budzie hatovy da hetaha. Bo ekanomika budzie znachodzicca jašče ŭ horšym stanie, čym ciapier.
«Ludzi ŭžo ciapier bačać, što karyści ad intehracyi z RF niama. Kab heta zrazumieć — dastatkova pahladzieć na našych susiedziaŭ, Polšču, Litvu, jakija paśla raspadu SSSR abrali inšy šlach raźvićcia i intehravalisia z krainami Jeŭropy, a nie z Rasijaj».
Biełarusy nahami pakazvajuć, dzie lepšy ŭzrovień zarobkaŭ i žyćcia
Aleś Alachnovič nazyvaje hetyja krainy najlepšym prykładam taho, jak mahła za hety čas raźvivacca Biełaruś, bo paśla raspadu SSSR uzrovień žyćcia ŭ Polščy i Biełarusi byŭ adnolkavym, a pa niekatorych kryteryjach Biełaruś apieradžała Polšču.
«Za tryccać hadoŭ siabroŭstva z Rasijaj naša kraina adstała ad raźvitych krain. Minimalny zarobak u Biełarusi ŭ 5 razoŭ mienšy, čym u susiednich krainach ES. Siaredni zarobak mienšy ŭ try razy.
Biełarusy nahami pakazvajuć, dzie lepšy ŭzrovień zarobkaŭ i žyćcia, bo heta dziasiatki tysiač biełarusaŭ źjazdžajuć pa zarobki i na PMŽ u Litvu i Polšču, a nie palaki i litoŭcy pierajazdžajuć u Biełaruś. Heta fakty, jakija niemahčyma asprečyć».
Daradca Cichanoŭskaj pa ekanamičnych reformach kaža, što čuje ad praciŭnikaŭ intehracyi ź ES dovady pra toje, što nibyta Polšča dasiahnuła pośpiechaŭ nie praz pravilnyja ekanamičnyja reformy, a tolki dziakujučy finansavaj padtrymcy z boku Jeŭrasajuza.
«Voś tolki pytańnie ŭ tym, što Biełaruś taksama atrymlivaje finansavańnie zvonku, tolki nie ad ES, a ad Rasii. I kali ŭ miežach ES hrošy raźmiarkoŭvajucca na konkursnaj asnovie i iduć na padtrymku kankretnych prajektaŭ, to ź finansavańniem z boku Rasii takoj prazrystaści niama.
U Biełarusi hrošy, atrymanyja ad RF, častkova asiadajuć u hamancach režymu, častka razbazarvajecca na siłavy błok, na toje, što nie ŭpłyvaje na jakaść žyćcia šarahovych hramadzian i nie spryjaje ekanamičnamu raźvićciu.
U vyniku my majem, što ŭ pracentnych suadnosinach da vałavaha praduktu Biełaruś ad Rasii atrymlivaje bolš dapamohi, čym Polšča ad ES. Ale Polšča pry hetym raźvivajecca, a Biełaruś — nie».
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
«Jeŭrapiejskaja da mozhu kaściej». Niamiecki analityk ličyć, što Biełaruś u budučyni ŭstupić u ES
«Zakryvajučysia ad biełarusaŭ, Zachad mižvoli šturchaje ich da Rasii»
