«Pačvarnaje i chitraje vynachodnictva režymu»
Viačasłaŭ maje kandydackuju stupień. Jon bolš za dva dziasiatki hadoŭ pracuje ŭ IT-halinie.
U niavolu trapiŭ u 2021 hodzie, kali ŭźniałasia pieršaja chvala masavych zatrymańniaŭ za krytyku režymu ŭ internecie. U jaho kamientarach uhledzieli «abrazu Łukašenki», «abrazu pradstaŭnika ŭłady» i «raspalvańnie sacyjalnaj varažniečy».
Viačasłaŭ kaža, što dopisy byli reakcyjaj na toje, što dziejałasia ŭ krainie. Jon aburaŭsia abychodžańniem z palitviaźniami.
«U narmalnaj dziaržavie ja b takoha nie pisaŭ, bo nie było b nahody, — davodzić navukoviec. — Ale kali b tam navat vyjšaŭ z płakatam da rezidencyi prezidenta, to mianie prosta adahnali b ci zaviali ŭ pastarunak i maksimum dali štraf».
Pavodle jaho, pakarańni za dopisy ŭ čatach i sacyjalnych sietkach — pačvarnaje i chitraje vynachodnictva režymu, kab zachavać svaju ŭładu.
Dla narmalnaha čałavieka takija nou-chau nieadekvatnyja, bo abmiažoŭvajuć kanstytucyjnaje prava na svabodu vykazvańniaŭ. U biełaruskich ža realijach takaja vydumka dziejničaje dla pieraśledu niazhodnych.
«Niekatoryja turemščyki škadujuć, što nie mohuć prystrelić nas»
Viačasłaŭ kaža, što tolki ŭ adnoj kałonii, dzie jon adbyvaŭ pakarańnie, siadziać niekalki dziasiatkaŭ ajcišnikaŭ, ź jakich možna sfarmavać IT-rotu. Akramia prahramistaŭ, tam niavolicca niamała inžynieraŭ i inšych vysokakvalifikavanych śpiecyjalistaŭ.
«Raniej na zonie zeki pad čyfir raskazvali pra svaje kryminalnyja spravy, a ciapier intelektualny ŭzrovień źniavolenych pavysiŭsia. Tam možna pačuć intelektualnyja razmovy», — zhadvaje jon.
Byłyja zasłuhi Viačasłava ŭ navucy nie davali bonusaŭ u źniavoleńni. Na ŭsich palityčnych pisali raparty ab spahnańniach ci kidali ŭ ŠIZA ci PKT. Presinhavali palitviaźniaŭ chvalami, jakija nakatvali bieśsistemna.
Fota: AP Photo / Alexander Zemlianichenko Jr
Viačasłaŭ dapuskaje, što turemščyki vykonvali zahady načalstva.
Adnojčy jon upiknuŭ supracoŭnikaŭ, što «na ich Stalina niama». Jany ździvilisia.
Viačasłaŭ patłumačyŭ, što navat u HUŁAHU ŭ paślavajennyja časy bieražliva stavilisia da kvalifikavanych śpiecyjalistaŭ. Jany pracavali ŭ «šaraškach» — navukova-daśledčych instytutach zakrytaha typu (stvaralisia śpiecadździełam MUS SSSR, praź ich prajšli znanyja navukoŭcy i kanstruktary).
«Navat u stalinskich kataŭ chapała rozumu, kab vykarystoŭvać ich dla vyrašeńnia roznych technałahičnych prablemaŭ. A ŭ biełaruskich turmach takija śpiecyjalisty zajmajucca niekvalifikavanaj pracaj», — zhadvaje hutarku z turemščykami były palitviazień.
Na jaho zaŭvahu turemščyki prapanavali źviarnucca z takoj prapanovaju da Natalli Kačanavaj, jakaja adkazvaje za pracu sa zvarotami hramadzian.
U asiarodździ turemščykaŭ Stalin pavažanaja asoba, praciahvaje Viačasłaŭ. U kabinietach niekatorych načalnikaŭ visić partret Fieliksa Dziaržynskaha, i jany hanaracca hetym.
«Pa vačach niekatorych bačna, što jany škadujuć, što nie mohuć prystrelić nas na miescy», — adznačaje jon.
Pa jaho słovach, siarod turemščykaŭ niašmat pryncypovych sadystaŭ, pieravažajuć bieschrybietnyja ludzi.
Adzin z načalnikaŭ davodziŭ, što jamu paabiacali kvateru, tamu los aryštantaŭ jaho nie chvaluje, bo, pracujučy na zavodzie, jon nie zarobić na žytło.
«Nie dumaju, što ŭ turmy prychodziać tolki tyja, chto z katoŭ skuru ździraŭ, ale biaruć tudy tych, kaho lohka možna vymuštravać i ŭ hałavu ŭlić usio, što chočaš. Naprykład, što NATA napała na Rasiju ci sprabavała zrabić pieravarot u Biełarusi. Ludziam z pustoj hałavoj možna nalić luby kampot. Budzie novaja ŭłada — jany stanuć płanktonam pry joj. Im usio roŭna», — ličyć Viačasłaŭ.
Byłoha palitviaźnia tym nie mienš uražvaje, jak turemščyki stali takimi, bo ŭ škołach vučyli adno i toje ž, ale ŭ žyćci pavodziny ludziej nastolki roznyja.
«Naprykład, taho ž Dastajeŭskaha prachodzili, jaki pa svaim časie byŭ ekstremistam. Jaho navat pryhavaryli byli da pakarańnia śmierciu i admianili jaho ŭ apošni momant. Možna kazać, što asudzili za tyja ž kamientary, kali brać ciapierašni čas. Jon byŭ u hurtku ludziej, jakija maryli pra svabodu dla tahačasnaj Rasii. Ci biełaruskija narodnyja paety, piśmieńniki. Kaho ź ich nie vaźmi, to bečebešnik. Ale, na žal, škoła nie dała im takoha razumieńnia i ciapier dla ich hieroj nie Kastuś Kalinoŭski, a Muraŭjoŭ-viešalnik», — dzivicca Viačasłaŭ.
«Vybar — ci karovam chvasty krucić u kałhasie, ci pracavać u miescy pazbaŭleńnia voli»
Viačasłaŭ kaža, što jamu dasyłali šmat knih, i jon ich študziravaŭ. Byvała, što achoŭniki cikavilisia, čym jon zajmajecca.
Niekatoryja maładziejšyja kantralory vypytvali, jakuju movu prahramavańnia treba vučyć najlepiej. Kazali, što chacieli b z pracy ŭ turmie sychodzić u IT-halinu.
Pytańni achoŭnikaŭ palitviaźnia ździŭlali. Dla jaho praca ŭ turmie była vialikaj admiecinaj taho, što maładyja ludzi nie znajšli sabie hodnaha zaniatku, akramia jak achoŭvać źniavolenych i što z čałaviekam niešta nie toje, bo jon staŭ katam.
«Moža, svajoj pracaju jany byli rasčaravanyja, a moža, hrošaj chacieli bolš», — zaŭvažaje Viačasłaŭ.
Siarod kantraloraŭ šmat moładzi. U blizkim asiarodździ niavolnikaŭ abmiarkoŭvali taki fienomien.
Pieravažała mierkavańnie, što heta chłopcy z rajcentraŭ, ź niapoŭnych siemjaŭ, siroty, u jakich byŭ vybar, ci karovam chvasty krucić u kałhasie, ci na zavodzie pracavać za mizerny zarobak, ci pajści pracavać u miescy pazbaŭleńnia voli i, ničoha asablivaha tam nie robiačy, mieć svaju tysiaču rubloŭ.
«Chadzić pa kalidory, hrukać u dźviery i praviarać niavolnikaŭ. Chiba heta praca?» — rytaryčna pytajecca Viačasłaŭ.
«U kožnaha źniavolenaha navukoŭca ŭ kałonii svaja biblijateka»
Viačasłaŭ kaža, što intelihientny čałaviek paznajecca ŭ niavoli pa pachodcy, tvary, maniery havaryć i vykazvańni dumak.
Niavolniki jaho intelektualnaha ŭzroŭniu abmieńvalisia knižkami, bo amal u kožnaha była svaja biblijateka, sabranaja z vydańniaŭ, dasłanych z voli. Časta intaresy palitviaźniaŭ pierakryžoŭvalisia i pra ich možna było parazmaŭlać u kłubie ci na pracy.
Źniavolenyja navukoŭcy abmiarkoŭvali naviny z halin, u jakich byli zaniatyja na voli. Pra ich daviedvalisia ź listoŭ rodnych ci ŭ telefanavańniach.
«Abmiarkoŭvali ChatGPT, niejrasietki, daśledavańni mozha. Heta było cikava ludziam z vyšejšaj adukacyjaj», — adznačaje jon.
Viačasłaŭ pryhadvaje, jak supracoŭnik kałonii sabraŭ hurtok sa źniavolenych z vyšejšaj adukacyjaj. U im praviali niekalki sustreč, dzie ŭdzielniki dyskutavali, abmiarkoŭvali naviny navuki. Hladzieli filmy.
Ale svaju inicyjatyvu turemščyk nie ŭzhadniŭ z načalstvam i atrymaŭ pa šapcy.
«A nas razahnali. Skončyłasia ŭsio dobra, nikoha nie pasadzili ŭ ŠIZA», — zhadvaje były palitviazień.
Pamiž saboju havaryli aryštanty i pra nieabchodnaść stvareńnia admysłovaha fondu, jaki b dapamahaŭ uładkoŭvać navukoŭcaŭ z krainaŭ, dzie panujuć dyktatarskija režymy. Heta dało b mahčymaść pazbaŭlać despatyi budučyni.
«Heta b spryjała pieramozie cyvilizacyi nad varjatami, — ličyć Viačasłaŭ. — Treba zabrać u ich navuku i technałohii. Idejnych łukašystaŭ siarod navukoŭcaŭ niaznačny adsotak. Dumaju, u Rasii taksama bolšaść razumnych ludziej suprać vajny».
Sacyjałahičnaje daśledavańnie ŭ kamiery: tolki adzin padtrymaŭ Rasiju
Pra poŭnamaštabnuju ahresiju Rasii suprać Ukrainy Viačasłaŭ daviedaŭsia z vypusku navinaŭ pa telebačańni. Vajna stała šokam dla jaho i sukamiernikaŭ.
Jon kaža, što na nastupny dzień prynieśli «davajenny numar» haziety «SB. Biełaruś siehodnia». Jana dachodziła da aryštantaŭ z tydniovym spaźnieńniem. Numar byŭ pryśviečany abviaržeńniu taho, što Rasija choča napaści na Ukrainu.
«U haziecie Łukašenka, Pucin i ich słužki ŭ adzin hołas zajaŭlali, što nijakaj vajny nie budzie. Maŭlaŭ, ruskija pieršyja nie pačynajuć vajny. Tak vyjšła, što hazieta ź minułaha času vykryvała chłuśniu tych zajavaŭ. My bačyli pa televizary inšuju karcinku: vajnu», — padkreślivaje Viačasłaŭ.
U jaho kamiery było 14 niavolnikaŭ i tolki jon adzin palityčny.
Navukoviec pravioŭ apytańnie siarod sukamiernikaŭ, jakoje pakazała, što tolki adzin ź ich byŭ za Rasiju. Jon prychilna staviŭsia da «ruskaha śvietu», jamu padabałasia bić žančyn. Zrešty, jaho i pasadzili za niavypłatu alimientaŭ i źbićcio žonki.
Pa słovach Viačasłava, nieŭzabavie paśla pačatku vajny palitviaźniam pierastali prychodzić listy ad siabroŭ.
«Jak abrubiła, — zhadvaje jon. — Kali my pytali, što zdaryłasia, to adkazvali, što nam nichto nie choča pisać, bo my nikomu nie patrebnyja».
Pra Minsk i ciapierašniaje žyćcio
Paśla vyzvaleńnia Viačasłaŭ źviarnuŭ uvahu, što ŭ Minsku na vakzale i kramach paboleła vajennych. Horad staŭ panurym i raniejšaj ažyŭlenaści nie adčuvałasia.
Fota: Contributor Getty Images
Naviedanaja im Zybickaja akazałasia biaźludnaj.
«Ludzi majho intelektualnaha ŭzroŭniu, ź jakimi ja kamunikavaŭ, pieražyvajuć z taho, što nadyšli zmročnyja časy. Zastałasia čarnata. Aptymizmu nie vidać. Šmat ludziej zjechała. U 2020 hodzie navat ujavić było składana, što stolki ludziej zjedzie za dva hady. Tyja ž, chto zastaŭsia, prosta nie mohuć zjechać», — havoryć były palitviazień.
Dla Viačasłava stała niespadziavankaj, što jon staŭ nievyjaznym. Jamu nie nazvali pryčyny takoha rašeńnia, choć jon namahaŭsia vyśvietlić.
Da źniavoleńnia Viačasłaŭ pracavaŭ u bujnoj technałahičnaj karparacyi, pradstaŭnictva jakoj pakinuła Biełaruś paśla pačatku vajny, evakujavaŭšy svaich supracoŭnikaŭ. Viačasłavu było harantavanaje ŭ kampanii pracoŭnaje miesca.
«Pracavać tam — vialiki honar dla luboha navukoŭca, — zaznačaje jon. — Jość mahčymaść zajmacca sučasnymi technałohijami i navukaj. U Biełarusi kampanij takoha ŭzroŭniu na siońnia nie zastałosia. I mianie čakali ŭ kampanii mary. Ale, akazałasia, što pakidać krainu mnie zabaroniena».
U milicyi byłomu palitviaźniu nakazali, kab jon znajšoŭ sabie zaniatak, inačaj strašyli pakarańniem. Niejak dali nakiravańnie ŭ słužbu zaniataści, dzie jaho sustreła «ciotka z načosam».
«Ja joj skazaŭ, što praca mnie nie patrebnaja i pracavać na hetuju dziaržavu nie źbirajusia. Jana pacikaviłasia, za što siadzieŭ, i kali pačuła, što pa palityčnych artykułach, to adkazała, što na dziaržaŭnyja pradpryjemstvy mianie nie voźmuć. Na načalnickija pasady taksama, i moža prapanavać tolki nizkakvalifikavanuju pracu», — raskazvaje Viačasłaŭ.
U daviedcy supracoŭnica napisała, što były aryštant admoviŭsia pracaŭładkoŭvacca. Papierčynu Viačasłaŭ u milicyju nie panios, a zdoleŭ pakinuć radzimu.
Viačasłaŭ chutka maje vyjści na pracu ŭ kampanii, jakaja čakała jaho dva hady, kab «ruchać cyvilizacyju napierad». Jaho zarobak składzie bolš za 100 tysiač dalaraŭ na hod.
Były palitviazień zalečvaje artroz plečavych sustavaŭ, jaki jamu «padaryli» u ŠIZA.
Viartacca ŭ Biełaruś, pakul tam nie źmienicca ŭłada, Viačasłaŭ nie źbirajecca i razhladaje emihracyju jak «kvitok u adzin kaniec». Na jaho dumku, pieramieny ŭ Biełarusi adbuducca, ale kali toje budzie, prahnazavać nie biarecca.
«Emihranty z raniejšych chvalaŭ taksama dumali, što na niekalki hadoŭ zjazdžajuć, ale vyjšła tak, što nazaŭždy. Aptymizmu ŭ mianie niama, choć chočacca vieryć u lepšaje, — padsumoŭvaje jon. — Žyćcio nie takoje doŭhaje, jak histaryčnyja pierśpiektyvy. Ale ž ciapier i internet jość, i śviet adkryty jak nikoli, tamu abrynańnie režymu pavinna adbycca chutčej, čym raspad Savieckaha Sajuza».
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Hladzicie taksama:
Siłaviki prymusili zatrymanaha minčuka «pryznacca» va ŭdziele ŭ stačcy
