Miedyki i jurysty arhanizacyi «Lekary za praŭdu i spraviadlivaść» padrychtavali dakumient «Bačańnie pracy pienitencyjarnaj miedycyny i psichałohii ŭ Biełarusi».
«Tak zdaryłasia, što siońnia ŭvaha hramadskaści da taho, što adbyvajecca za turemnaj ścianoj, pryciahnutaja. Heta daje ŭpeŭnienaść, što buduć surjoznyja źmieny. Dumaju, što tyja cahlinki, jakija my siońnia zakładajem, buduć spryjać refarmavańniu pienitencyjarnaj sistemy», — ličyć Vasil Zavadski, pravaabaronca i były kiraŭnik miedsłužby ŭ Departamiencie vykanańnia pakarańniaŭ MUS.
Prablem u turemnaj miedycynie bahata. Ekśpierty kažuć pra nieabchodnaść stvareńnia adzinaj bazy miedyčnych danych na voli i za kratami — kab były viazień, jaki traplaje da doktara na voli, moh prosta patłumačyć, jakija chvaroby ŭ jaho źjavilisia za kratami, i naadvarot. Taksama varta prapracavać strukturu miedyčnaj i psichałahičnaj dapamohi za kratami, napaŭnieńnie jaje kvalifikavanym štatam i raspracoŭku miedyčnych pratakołaŭ dla vykarystańnia ŭ źniavoleńni.
Jość miedyčnyja haliny, ź jakimi ŭ turmie zusim błaha.
Naprykład, stamatałohija: byłyja viaźni śviedčać, što za kratami składana atrymać jakasnuju stamatałahičnuju dapamohu. Vasil Zavadski raskazvaje, što ŭ PK-14 viaźni sami rabili karonki dla zuboŭ, bo tam jany pracujuć z kalarovymi mietałami i mohuć heta rabić.
Nie raspracavanyja ŭmovy, kab źniavolenyja mahli atrymać naležnuju dapamohu psichołaha ci psichijatra, ładzić prafiłaktyku suicydaŭ. Psichałahičnaja dapamoha treba i paśla vyzvaleńnia. Psichołah Volha Vialička raskazvaje pra krynicy stresu dla viaźnia: niemahčyma razmaŭlać spakojna i biez turemnych paniaćciaŭ, treba kamunikavać ź ludźmi, jakich ty sam nie abiraješ, i pryniać niehałosnyja turemnyja zakony, pryniać štodziennyja prynižeńni ad supracoŭnikaŭ i źniavolenych. Psichałohija hrupy prymušaje čałavieka padparadkavacca i stać častkaj turemnaj supolnaści.
Juryst i były palitviazień Aleh Hrableŭski raspavioŭ pra svoj dośvied karystańnia «psichałahičnaj dapamohaj» u minskim SIZA-1. Pavodle Hrableŭskaha, jon zrazumieŭ, što hutaryŭ ź psichołaham, tolki kali pačuŭ admysłovaje «psichałahičnaje» pytańnie — «ci nie źbiraješsia ty paviesicca».
Jašče adno śviedčańnie było ad Leanida Sudalenki, pravaabaroncy i byłoha palitviaźnia. Leanid maje cukrovy dyjabiet, ale ciaham 2,5 hoda źniavoleńnia ni razu nie mieŭ mahčymaści pamieryć uzrovień cukru ŭ kryvi.
Asobnaja historyja — miedycyna ŭ ŠIZA, PKT i karcarach. Na dumku adnaho z ekśpiertaŭ, taki vid źniavoleńnia — samo pa sabie katavańnie, i jano nie musić isnavać navat jak «zasłužanaje» pakarańnie za niejkija parušeńni za kratami.
Ekśpierty syšlisia na tym, što jak minimum pytańniami zdaroŭja za kratami musić zajmacca Minzdaroŭja, a nie MUS.
Zavadski tłumačyć, što aŭtary dakumienta nie staviać zadaču ŭsio raskrytykavać, staralisia šukać pazityŭ. Naprykład, dla peŭnaj katehoryi viaźniaŭ za kratami miedyčnaja dapamoha bolš dastupnaja, čym na voli, i farmalnyja padychody da mieddapamohi nie adroźnivajucca ad miedycyny na voli.
Jany pryznajuć: na žal, ničoha nie zrobiš z turemnaj miedycynaj, kali sistema zakrytaja. Musić być hramadski nahlad za pienitencyjarnaj sistemaj, ambudsmieny i bolš sproščany dostup u kałonii. Refarmiravańnie sistemy miedycyny i psichałohii ŭ źniavoleńni musić być častkaj refarmavańnia pienitencyjarnaj sistemy, a to i bolš šyrokich hramadskich reformaŭ u Biełarusi.
Advakatka Ludmiła Kazak trojčy zajmałasia spravami, jakija skončylisia vyniasieńniem śmiarotnaha pakarańnia. Sutykałasia z pytańniami i miedyčnaj, i psichałahičnaj dapamohi takim źniavolenym. Pavodle jaje, paśla vyniasieńnia prysudu i da jaho vykanańnia prysudžanyja da śmiarotnaha pakarańnia farmalna majuć tyja ž pravy, čto i inšyja viaźni. Admovaŭ u miedyčnaj dapamozie ci skarh na adkryta niajakasnuju dapamohu advakatka nie zhadvaje, ale časta treba było rabić takuju dapamohu bolš chutka.
Nieabchodnuju miedyčnuju dapamohu takim asudžanym akazvali, chacia i pa minimalnych standartach, tłumačyć Ludmiła. Ale ž ź psichałahičnaj dapamohaj było ciažej. U asudžanych była biassońnica i šmat stresavych pieražyvańniaŭ, im pryznačali antydepresanty, ale tyja nie dapamahali, kazali źniavolenyja.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»
