Arciom Kuźmič. Fota: asabisty albom Arcioma Kuźmiča
«Frantavik viedaje, dzie miaža žyćcia i śmierci»
Arciomu Kuźmiču ciapier 28. Na front jon trapiŭ u 18 hadoŭ. Kaža, u tym uzroście byŭ maralna hatovy na froncie zahinuć. Biez asablivych emocyjaŭ uspryniaŭ ranieńnie. Pa jaho słovach, vajna padobnaja da halivudskaha bajevika, tolki ŭ realnym bai sałdat zabivajuć.
Paśla amputacyi nahi śpiecnazaviec skakaŭ z parašutam, biehaŭ, haniaŭ na matacykle, zajmaŭsia skałałazańniem. Ale, kaniečnie, ranieńnie abmiažoŭvaje pieraadoleńnie nahruzak.
Vosieńniu 2020 hoda Arciom vypadkova naviedaŭ treniroŭku pa džyu-džytsu i zachapiŭsia hetym adzinaborstvam. U im ubačyŭ patencyjał dla reabilitacyi paranienych vajskoŭcaŭ.
«Džyu-džytsu idealna pasuje dla ludziej z amputacyjami. U hetym vidzie sportu nie abaviazkova stajać na dźviuch nahach. Baraćba adbyvajecca ŭ partery. Jaje možna adaptavać pad lubuju invalidnaść», — tłumačyć jon.
Pra adkryćcio spartovaha kłubu Arciom zadumaŭsia jašče da poŭnamaštabnaj ahresii Rasii. Tady była mahčymaść atrymać finansavańnie ad haradskich uładaŭ Kijeva. Płanam pieraškodziła vialikaja vajna. Ideju daviałosia adkłaści.
Treniroŭka frantavikoŭ z amputacyjami ŭ kłubie TMS HUB. Fota: instagram tms.hub.ukr
Arciom treniravaŭsia, udzielničaŭ u spabornictvach. Paśla adnoj ź sioletnich pieramoh uładalniki ŭkrainskaj lihi džyu-džytsu TMS prapanavali jamu viarnucca da svajho prajekta. Na pryvatnaje finansavańnie i była adkrytaja spartovaja prastora dla vajskoŭcaŭ i vieteranaŭ TMS HUB.
Na pieršuju treniroŭku 22 žniŭnia pryjšło 10 čałaviek. Za try miesiacy kolkaść naviednikaŭ značna pavialičyłasia, i adnoj zały akazałasia zamała. Nieŭzabavie adkryjecca jašče adna placoŭka.
«Va Ukrainie dziasiatki tysiač ludziej z amputacyjami, a vajna jašče nie skončyłasia», — zaŭvažaje Arciom.
U kłub prychodziać i frantaviki biez ranieńniaŭ. Z naviednikami pracujuć psichołahi, treniery, śpiecyjalistka pa psichałahičnaj reabilitacyi.
Arciom Kuźmič na treniroŭcy. Fota: asabisty albom Arcioma Kuźmiča
Arciom kaža, što ad posttraŭmatyčnaha razładu całkam vylečycca niemahčyma. U mnohim ad samoha čałavieka zaležyć, ci spravicca jon z takoj niemačču. U kłubie «dajuć vudu, a rybu maje złavić sam frantavik».
Toj, chto pabyvaŭ na vajnie, viedaje, dzie miaža žyćcia i śmierci, dadaje chłopiec. Dla sałdata nie isnuje raniejšaha śvietu, i jamu treba navučycca žyć z novymi adčuvańniami ŭ novaj realnaści.
«Kali b Paźniaka zabiŭ KDB, to jon staŭ by biełaruskim Dudajevym»
Žyćcio zvyčajnaha minskaha padletka, jakim byŭ Arciom Kuźmič, kruta źmianiŭ u 2011 hodzie terakt u mietro. 15-hadovy chłopiec, supastaviŭšy tahačasny valutny kryzis z teraktam, zrabiŭ vysnovu, što jon byŭ vyhadny tym, chto chacieŭ advieści ŭvahu biełarusaŭ ad prablem u ekanomicy.
Heta paŭpłyvała na staŭleńnie junaka da režymu. Jon nie vieryŭ u niehvałtoŭnuju baraćbu. Pra heta dla jaho śviedčyli prykłady źviaržeńnia dyktatarskich režymaŭ u inšych krainach.
«Isnavaŭ tolki siłavy varyjant, pry jakim treba parušać zakon, ryzykavać žyćciom i volaj, — havoryć jon. — U toj čas ja byŭ duža maładym, kab arhanizoŭvać revalucyjnuju jačejku. Vučyŭsia supracivu dastupnymi sposabami. Stvaraŭ siabie sam. U siamji nie było aŭtarytetu, tamu jaho znajšoŭ zvonku».
Arciom dałučyŭsia da fanackaha futbolnaha ruchu, kab «zahartavać duch i vychavać siabie dužym».
Džachar Dudajeŭ. Archiŭnaje fota
Jaho duchoŭnym nastaŭnikam staŭ lidar čačenskaha supracivu Džachar Dudajeŭ. U im ubačyŭ biezdakorny aŭtarytet — bo Dudajeŭ «kinuŭ vyklik tamu, chto šmatkroć macniejšy za jaho».
«Dudajeŭ pradrakaŭ vajnu Rasii suprać Ukrainy jašče ŭ 1990-ch. Jon raźbiraŭsia ŭ hieapalitycy, u im była niepachisnaja viera ŭ pieramohu. Ja zrazumieŭ, što nas 10 miljonaŭ, a čačencaŭ našmat mieniej i jany vystupili suprać Rasii, a čamu hetaha nie možam zrabić i my», — tłumačyć jon.
Prykład Dudajeva nakłaŭsia na tahačasny junačy nastroj Arcioma «zmahacca za svaju Biełaruś». Hałoŭnaj dla chłopca była baraćba za spraviadlivaść.
Maralnaha aŭtarytetu ŭ biełaruskim panteonie hierojaŭ jon nie adšukaŭ.
Zianon Paźniak. Fota: Naša Niva
Na zhadku pra Vasila Bykava i Zianona Paźniaka, jakija papiaredžvali pra nadychod u Biełarusi tatalitaryzmu i rasijskuju vajennuju pahrozu, Kuźmič kaža, što ŭ žyćci Paźniaka nie bačyŭ, ale pry sustrečy pacisnuŭ by jamu ruku za jaho pazicyju.
Ale, ličyć jon, paraŭnoŭvać Dudajeva i Paźniaka niemahčyma.
«Heta vieličyni roznych maštabaŭ, — davodzić były frantavik. — Kali b Paźniak zastaŭsia ŭ Biełarusi i jaho zabiŭ KDB, to jon by staŭ biełaruskim Dudajevym, ale jon źjechaŭ u emihracyju».
«Važnaść nacyjanalnaha zrazumieŭ tolki ŭ 18 hadoŭ»
Arciom Kuźmič naradziŭsia ŭ hod, kali Łukašenka praz refierendum źmianiŭ nacyjanalnuju simvoliku na padkarektavanuju savieckuju dy nadaŭ rasijskaj movie status dziaržaŭnaj.
Važnaść nacyjanalnaha Arciom zrazumieŭ tolki ŭ 18 hadoŭ, pabyŭšy paŭtara miesiaca va Ukrainie. Tam jon zaŭvažyŭ, što ŭkraincaŭ ad biełarusaŭ i rasiejcaŭ adroźnivała ich mova.
Na čužynie chłopiec zadumaŭsia, čamu ŭ Biełarusi biełaruskaje pryhniečanaje.
«Niby biełaruskaja mova i dziaržaŭnaja, ale ŭ žyćci jaje nie čuvać. Biełarusy adroźnivajucca ad rasiejcaŭ chiba tym, što havorać krychu na inšaj rasijskaj movie, ale žorstkaj pryviazki, jak va Ukrainie, da nacyjanalnaha niama», — zhadvaje svaje rozdumy Arciom.
Arciom Kuźmič na pieramožnym pjedestale ź bieł-čyrvona-biełym ściaham. Fota: sacyjalnyja sietki
U stracie nacyjanalnaj identyčnaści jon bačyć karani ciapierašnich biełaruskich prablem.
Sam Arciom pa-biełarusku nie havoryć i tłumačyć heta tym, što vyras u asiarodździ bieź biełaruskaj, a słova «nacyjanalist» u im usprymałasia jak adno z samych strašnych. U škole na biełaruskuju movu i litaraturu advodziłasia pa dźvie hadziny, jakich było niedastatkova, kab stać biełaruskamoŭnym. Ale Arciom ź siabrami chadziŭ na moŭnyja kursy ŭ siadzibu Tavarystva biełaruskaj movy.
Arciom Kuźmič. Fota: asabisty albom Arcioma Kuźmiča
U padletkavym uzroście Arciom palityčnymi padziejami nie cikaviŭsia. Z apazicyjnych palitykaŭ taho času pryhadvaje Mikałaja Statkieviča i Uładzimira Niaklajeva.
«Ja nie chaču prynizić podźvihu biełarusaŭ, jakija sieklisia z Łukašenkam u 1990-ch i pačatku 2000-ch hadoŭ, ale ŭličycie, što ja naradziŭsia ŭ 1995-m i pačaŭ zadumvacca pra žyćcio tolki ŭ 2011-m», — źviartaje ŭvahu jon.
Na jaho pohlad, ukrainski supraciŭ nie paraŭnalny ź biełaruskimi pratestami 2006 i 2010 hadoŭ.
«Na Majdanie ludzi stajali naśmierć. A ŭ Biełarusi pratestoŭcaŭ pabili pałkami i jany raźbiehlisia», — adznačaje śpiecnazaviec.
Pra vyrašalnuju sustreču ź Niaklajevym
Kali ŭ 2014 hodzie Rasija napała na Ukrainu, Arciomu było 18 hadoŭ. Jon sačyŭ za Majdanam i prahnuŭ być siarod udzielnikaŭ Revalucyi Hodnaści.
«Mianie zachapiła, što tam ździajśniajucca podźvihi, adbyvajecca histaryčnaja padzieja na dziesiacihodździ napierad. Pra hierojaŭ Majdanu buduć havaryć i pomnić», — zhadvaje jon.
Chłopiec vypraviŭsia ŭ Kijeŭ, kali ŭ abaroncaŭ Majdanu pačali stralać. U stalicu Ukrainy jon dabiraŭsia praz Rasiju, bo ŭ Minsku ŭ tyja dni bilety nie pradavali.
«Ja spaźniŭsia na dzień. Revalucyja pieramahła. Ułada źmianiłasia. Na Majdanie ŭsio dymiła, ale samoha ruchu ŭžo nie było», — zhadvaje jon.
Uładzimir Niaklajeŭ na Majdanie. 2014 hod. Fota: sacyjalnyja sietki
Va Ukrainie Arciom prabyŭ paŭtara miesiaca. Tam syšoŭsia z fanatami futbolnaha kłuba «Dynama». Ź imi ŭdzielničaŭ u akcyjach Jeŭramajdanu ŭ rehijonach.
Kali situacyja ścišyłasia, Arciom viarnuŭsia ŭ Biełaruś, ssumavaŭšysia pa joj. Chłopiec chacieŭ apavieści ziemlakam pra pieražytaje va Ukrainie, papiaredzić pra nabližeńnie «vialikaj vajny». U Krymu tady ŭžo zjavilisia «zialonyja čałaviečki».
Pra Majdan, zhadvaje jon, suajčyńniki viedali, ale havaryli pra jaho jak pra «pamyłku ŭkraincaŭ», jakaja pryviała da «straty Krymu».
«Biełarusy nie byli suprać Ukrainy, ale kazali, što im nie treba było vy**vacca, bo ŭ ich i tak było ŭsio narmalna. Kali čuŭ toje, to razumieŭ, što naŭrad ci heta masa ludziej zachoča viedać praŭdu pra Majdan», — adznačaje Arciom.
Na jaho dumku, tahačasnyja biełarusy nie byli suprać, kab imi kiravaŭ Łukašenka. Na jaho ŭskładali adkaznaść za svoj los i spadziavalisia, što jon «kiepskich upraŭlencaŭ pastavić na miesca, a jany buduć hladzieć za tym pa televizary».
«Łukašenka ŭsprymaŭsia jak čuvak ź siała, jakoha voziać pa zavodach, na jakich jon raskazvaje što pravilna, a što nie pravilna. Jamu tady daviarali», — ličyć Arciom.
Z dvuch miesiacaŭ, prabytych na radzimie, pałovu Arciom prasiadzieŭ u izalatary na Akreścina. Jaho ŭtrymlivali ŭ niavoli, pakul u Minsku prachodziŭ čempijanat śvietu pa chakiei.
Pabačyŭšy «apatyčnuju» Biełaruś, Arciom zadumaŭ viarnucca va Ukrainu. Kropku ŭ jaho vahańniach pastaviŭ Uładzimir Niaklajeŭ, jakoha budučy biełaruski dobraachvotnik sustreŭ u centry Minska. U palityka jon zapytaŭ, što treba rabić moładzi dla Biełarusi.
«Jon adkazaŭ: kali vy, małady čałaviek, dla hetaj krainy hatovy na ŭsio, to adziny realny front u baraćbie za svabodu Biełarusi — va Ukrainie. Kali my dapamožam ukraincam adstajać terytaryjalnuju cełasnaść, damo pad dych Maskvie, to, apynuŭšysia sam-nasam z Łukašenkam, raźbiaromsia ź im», — pierakazvaje słovy Niaklajeva były śpiecnazaviec.
Zahinułyja pabracimy Arcioma Kuźmiča: Alaksiej Skobla (źleva) i Illa Chrenaŭ. Kałaž z fota: sacyjalnyja sietki
Hutaryŭ ź Niaklajevym tady i adnakłaśnik Kuźmiča — Illa Chrenaŭ. U 2022 hodzie jon zahinie, baroniačy pryharad Kijeva — Buču. Illa bolš viadomy svaim pazyŭnym «Litvin».
«Illi było soramna, što jon nie byŭ na Majdanie. Va Ukrainu my pajechali ŭdvuch. 22 červienia 2014 hoda my ŭžo byli bajcy pałka «Azoŭ» sa zbrojaj u Maryupali», — raskazvaje Arciom.
«Rašyscki Danbas» i «razbureńnie vobrazu zmaharnaj Ukrainy»
U «Azovie» Arciom Kuźmič vajavaŭ paŭtara hoda, a ŭ 2016-m trapiŭ u armiejski śpiecnaz, dzie paznajomiŭsia z Alaksiejem Skoblem. Va Ukrainu Alaksiej pryjechaŭ, pabačyŭšy Arciomava videa, zapisanaje ŭ 2014 hodzie. Skobla zahinie ŭ 2022 hodzie i paśmiarotna atrymaje zvańnie «Hieroj Ukrainy».
Arciom kaža, što zachoŭvaje rukapisy siabra i niekali ich pryadkryje.
Alaksiej nakładaŭ łanhiet na Arciomavu nahu, kali jon padarvaŭsia na minie.
«Ja viedaŭ, na što išoŭ, ad momantu, kali ŭ 2011-m daviedaŭsia pra vybuchi ŭ mietro, tamu byŭ hatovy da taho, što sa mnoju zdaryłasia ŭ 23 hady», — kaža Arciom pra svajo ranieńnie.
Arciom Kuźmič paśla ranieńnia ŭ evakuacyjnaj mašynie. Fota: asabisty albom Arcioma Kuźmiča
Paśla 4 miesiacaŭ lačeńnia kamandavańnie sił śpiecyjalnych apieracyj prapanavała biełarusu pasadu instruktara ŭ vučebnym centry. Na praciahu dvuch hadoŭ jon adbiraŭ i rychtavaŭ bajcoŭ dla armiejskaha śpiecnaza.
Na froncie jamu davodziłasia hutaryć z zachoplenymi ŭ pałon mabilizavanymi bajcami z «DNR» i «ŁNR». Heta było «mužyččo, vymuštravanaje rasijskimi instruktarami».
«Jany nie ličyli siabie mientalna ŭkraincami. Ich pavodziny, zvyčki byli nie ŭkrainskimi. Saviecki Sajuz, Rasija pastarałasia zrabić ź ich rašystaŭ. Heta była praciahłaja histaryčnaja praca», — kaža Arciom.
18-hadovy Arciom Kuźmič u pałku «Azoŭ». Fota: asabisty albom Arcioma Kuźmiča
Paśla bajavych zadańniaŭ Arciom byvaŭ u Kijevie, i ŭbačanaje ŭ stalicy razburała vobraz zmaharnaj Ukrainy. Haradžanie nie byli zakłapočanyja tym, što rabiłasia na ŭschodzie, dzie hinuli sałdaty.
«Kali pieršy raz trapiŭ u Kijeŭ z frontu ŭ 2014 hodzie, to bačyŭ šmat mužčyn pryzyŭnoha ŭzrostu, jakija nie rychtavalisia da vajny. Jany staralisia nie zhadvać pra jaje. Nie zadumvalisia pra toje, što patrebny vializny resurs, kab usio advajavać», — havoryć Arciom.
Pa jaho słovach, ciapier mnohija ŭkraincy, jakija ŭziali zbroju ŭ 2022 hodzie, narakajuć na toje ž samaje.
«Ukraina nie budzie vyzvalać Biełaruś»
Da poŭnamaštabnaj rasijskaj ahresii Arciom Kuźmič byŭ hatovy. Nie ździviŭ jaho i zachod rasijskaha vojska z terytoryi Biełarusi.
Jon pierakanany, što ŭ 2020 hodzie niepradumanyja dziejańni apanientaŭ pazbavili Łukašenku manieŭru i jon vymušany byŭ padparadkavacca Pucinu.
2020 hod. Milicejski śpiecnaz «naziraje» za pratestami. Fota: Naša Niva
Na dumku surazmoŭcy, źmianić u Biełarusi isnujučy režym i damahčysia svabody ŭ 2020 hodzie było niemahčyma, bo hetaha b nie dazvoliŭ pucinski režym.
«Treba vychodzić na boj, kali razumieješ, što hatovy pamierci za svaje ideały, a ad razmachvańnia šarykami i stvareńnia pryhožaj karcinki tołku niama. Moj ščyry pakłon biełarusam, jakija zahinuli ŭ 2020 hodzie. Heta hieroi Biełarusi. Maja pavaha tym, chto siadzić u turmach. Ale zahnanamu ŭ kut Łukašenku daviałosia vykanać patrabavańnie Pucina, jakomu treba było zajści va Ukrainu ź Biełarusi», — nastojvaje Arciom.
Jon nahadvaje, što na rasijskaje ŭvarvańnie ź Biełarusi Ukrainie daviałosia mabilizoŭvać vializny vajskovy resurs dla abarony Kijeva. Akupacyja paŭdniovych rehijonaŭ — nastupstvy «kijeŭskaj kampanii».
Dla Arcioma Kuźmiča Biełaruś užo «častka Rasijskaj Fiederacyi», a va Ukrainie ciapier sabralisia najlepšyja biełarusy. Jon dystancujecca ad suajčyńnikaŭ, jakija «siadziać u Jeŭropie i niečaha čakajuć».
«Dla mianie lidary kštałtu Cichanoŭskaj, jak toj ža Łukašenka — vorahi biełaruskaha narodu. Abstaviny sapraŭdy mohuć pryvieści da taho, što lepiej z krainy ŭciakać. Ale kali pačałasia vajna i z terytoryi Biełarusi adbyłosia podłaje ŭvarvańnie, to zadača lidara zaklikać biełarusaŭ da advajavańnia svajoj ziamli», — davodzić svaju pazicyju Kuźmič.
Śpiecnazaviec pierakanany, što Ukraina nie budzie vyzvalać Biełaruś, navat kali joj udasca vyjści na miežy 1991 hoda.
Arciom Kuźmič. Fota: asabisty albom Arcioma Kuźmiča
Kali toje adbudziecca, sprahnazavać niemahčyma. Jon dapuskaje, što vajna moža raściahnucca na dziasiatki hadoŭ. Za hety čas nieviadoma, što budzie ź Biełaruśsiu.
«Zachod u Biełaruś uzbrojenych padraździaleńniaŭ z Ukrainy ciažka ŭjavić», — miarkuje Arciom.
Dla vyzvaleńnia Biełarusi, ličyć jon, treba 50—100 tysiač vajskoŭcaŭ. Dla 10-miljonnaj krainy heta nie prablema, ale były frantavik sumniavajecca, što biełarusy ŭ emihracyi hatovyja vyzvalać Biełaruś sa zbrojaj u rukach. Tyja, chto hatovyja, užo va Ukrainie. Na jaho dumku, biełaruskaja nacyja adrodzicca z toj tysiačy dobraachvotnikaŭ, jakija va Ukrainie ŭžo vajujuć suprać Rasii.
Kali vam važna toje, što robić «Naša Niva», padtrymajcie nas praz Patreon. Tady my budziem zdolnyja zrabić bolš.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Hladzicie taksama:
U baćkoŭ biełaruskich bajcoŭ bataljona «Azoŭ» prajšli vobšuki
vy što nie čytali, što jon dumaje nakont 20-ha? "źmianić u Biełarusi isnujučy režym i damahčysia svabody ŭ 2020 hodzie było niemahčyma, bo hetaha b nie dazvoliŭ pucinski režym." i heta tak.