Skulptura šedu, raskrytaja na ruinach horada Dur-Šarukin. Fota: Irakskaj dziaržaŭnaj rady pa staražytnaściach i kulturnaj spadčynie
Dur-Šarukin budavaŭsia ŭ apošnija hady kiravańnia asiryjskaha cara Sarhana II z 713 pa 707 hady da n. e., jon mieŭ stać novaj stalicaj impieryi. Adnak u adnym ź biaskoncych vajennych pachodaŭ cara zabili, i budaŭnictva jahonaj rezidencyi zamaroziłasia. Jahony syn pieranios stalicu ŭ Ninieviju. A ŭ VII stahodździa da n. e. horad byŭ kančatkova razburany midyjskimi vojskami.
Horad-rezidencyja Sarhana II byŭ abniesieny mahutnaj ścianoj z 8 bramami. Statui šedu (łamasu), hroznych i pahardlivych kryłatych bykoŭ z napyšlivymi čałaviečymi tvarami, stajali na varcie kala bram i mieli mahičnuju zaścierahalnuju funkcyju. Piać noh kryłataj pačvary stvarali iluziju ruchu: u zaležnaści ad stanovišča hledača, toj bačyŭ u anfas, što jana nieruchoma staić, abo ŭ profil, što šedu idzie.
Daśledčyki daŭno viedali pra isnavańnie hetaj skulptury. Jana ŭpieršyniu zhadvajecca ŭ zapisach raskopak XIX stahodździa, kali francuzami byli znojdzieny niekalki anałahičnych skulptur, jakija byli vyviezieny ŭ Jeŭropu. Kamiennyja pačvary z pałaca Sarhana II, kožnaja ź jakich važyć 21 tonu, zachoŭvajucca siońnia ŭ Łuŭry i ŭ Brytanskim muziei.
Brama № 6 u Dur-Šarukinie, dzie była vyjaŭlenaja skulptura šedu.
Ale pra skulpturu, jakaja zastałasia ŭ irakskich piaskach, nijakich źviestak nie było, pakul u 1990 hadach irakskija ŭłady nanoŭ nie adkryli jaje. Kompleks bramy (№ 6 na płanie), jakaja raźmiaščałasia z paŭdniova-zachodniaha boku krepaści, pačali daśledavać jašče ŭ 1992 hodzie. Siarod inšaha, była vyjaŭlenaja vielizarnaja statuja kryłataha byka z čałaviečaj hałavoj. Nieŭzabavie, adnak, z-za niestabilnaj situacyi ŭ krainie raboty daviałosia spynić, a pomniki znoŭ zakapali, kab źbierahčy.
Siońnia Dur-Šarukin iznoŭ kapajuć francuzskija i irakskija archieołahi. Archieołah Paskal Baterlin z Univiersiteta Paryž I Panteon-Sarbona adznačyŭ, što nikoli raniej u žyćci nie adkopvaŭ ničoha takoha vialikaha. Skulptura maje pamiery prykładna 3,8 na 3,9 mietra i važyć kala 18 ton.
Hałava šedu, śpiłavanaja i raźbitaja kantrabandystami, u Nacyjanalnym muziei Iraka. Fota: Wikimedia Commons
Uražvaje i zachavanaść staražytnaj skulptury za adzinym vyklučeńniem — adsutničaje hałava. Jaje śpiłavali kantrabandysty praź niekalki hadoŭ paśla vyjaŭleńnia ŭ 1990-ja hady. Kab vyvieźci jaje z krainy, złodziei raźbili jaje na kavałki. Na ščaście, hałava była vyratavana ad vyvazu z krainy i siońnia jana vystaŭlena ŭ Nacyjanalnym muziei Iraka.
Ułady pierapachavali reštki statui, kab abaranić jaje ad rabavańnia i napadaŭ. U 2010-ch hadach miascovyja žychary dapamahali abaraniać skulpturu ad «Isłamskaj dziaržavy», jakaja biaźlitasna vyniščała lubyja staražytnaści, tym bolš jazyčnickich idałaŭ, da jakich mahła daciahnucca. Pa paviedamleńniach miascovych žycharoŭ, 8 sakavika 2015 hoda isłamskija bajeviki častkova razrabavali, častkova źniščyli ruiny horada.
Skulptury kryłatych bykoŭ z čałaviečymi tvarami, vyviezienyja francuzami z Dur-Šarukina ŭ siaredzinie XIX stahodździa, u ekspazicyi paryžskaha Łuŭra. Fota: Wikimedia Commons
Ciapier, kali skulptura znoŭ raskrytaja, navukoŭcy nie pakidajuć nadziei viarnuć hałavu na spradviečnaje miesca, choć kantrabandystami ŭ svoj čas była mocna paškodžana šyja mifičnaj istoty.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
