«Pierada mnoj spyniŭsia bus i vyjšli dva bambizy». Apieratar Cichanoŭskaha, jaki zastaŭsia na voli, raspavioŭ pra pieraśled kamandy 5

Siarhiej Cichanoŭski i Kanstancin Siarohin

Jaho zatrymlivali ź pieršym videaapierataram kamandy Arciomam Sakavym na treci dzień paśla pikieta, ale jon, u adroźnieńnie ad kalehi, zdoleŭ schavacca. Treci apieratar Viarhilij Ušak, jaki ŭ pieršy dzień u kamandzie zafiksavaŭ pravakacyju i zatrymańnie Cichanoŭskaha ŭ Hrodnie, jaho paplečnikaŭ i siabie, paśla dvuch miesiacaŭ SIZA pakinuŭ Biełaruś. «Viasna» parazmaŭlała z Kanstancinam Siarohinym pra pajezdki ź Siarhiejem Cichanoŭskim na aŭtadomie dy ich pieraśled, zatrymańnie na kvatery z Arciomam Sakavym i padpolnaje žyćcio ŭ Biełarusi da 2021 hoda.

«Pačali razumieć, što nam užo niebiaśpiečna jeździć adnym»

Kanstancin Siarohin da 2020 hoda prafiesijna zajmaŭsia videazdymkami — jon atrymaŭ adpaviednuju adukacyju ŭ Akademii mastactvaŭ u Minsku. Mienavita praź videavytvorčaść jon paznajomiŭsia ź Siarhiejem Cichanoŭskim.

«U pačatku 2020 hoda ja zdymaŭ videabłoh adnaho biznesoŭca ŭ Viciebsku, jaki sutyknuŭsia z karupcyjaj u sudach. Jany zaprasili Siarhieja Cichanoŭskaha na žyvy efir. Tak ja paznajomiŭsia z kamandaj «Krainy dla žyćcia», u jakoj tady byŭ tolki sam Siarhiej i apieratar Arciom Sakaŭ. U toj čas jany ŭžo jeździli pa Biełarusi i brali intervju ŭ biełarusaŭ, jakija vykazvalisia na kamieru, što im nie padabajecca ŭ krainie».

Chłopiec dałučyŭsia da Siarhieja i Arcioma ŭ pačatku vybarčaj kampanii viasnoj — tady jany zapisali sieryju intervju z pretendentami ŭ kandydaty ŭ prezidenty.

«My naładžvali śviatło i efir. U nas była šmatkamiernaja zdymka. Potym ja pačaŭ jeździć z kamandaj pa ŭsioj Biełarusi na aŭtadomie. Ale, pa sutnaści, my paśpieli tak pajeździć tolki kala troch miesiacaŭ».

Siarohin adznačaje, što pierš za ŭsio jon syšoŭsia z kamandaj «Kraina dla žyćcia» ŭ palityčnych pohladach. Svaju apieratarskuju pracu jon vykonvaŭ na vałanciorskich pačatkach.

«Mnie było heta cikava. Ja taksama padtrymlivaŭ palityku źmieny ŭłady. Ja vieryŭ, što sapraŭdy niešta moža źmianicca ŭ krainie. I ja chacieŭ u hetym paŭdzielničać i dapamahčy niejak. Hetaja viera ŭva mnie žyła navat paśla vybaraŭ. Ale nadzieja stała źnikać, kali pačali žorstka łamać usich. Źbićcio, sinija cieły… Tady stała zrazumieła, što nijakich źmienaŭ nie budzie. Ja da apošniaha staraŭsia nie źjazdžać z krainy. Kolki moh — stolki tam i znachodziŭsia».

Pry hetym Kanstancin adznačaje, što tyja try miesiacy pracy ŭ kamandzie «Kraina dla žyćcia» ŭ 2020 hodzie zaŭsiody supravadžalisia pieraśledami i zapałochvańniami:

Arciom Sakaŭ, Kanstancin Siarohin i Uładzimir Niaronski. Skrynšot ź videa kanała «Słuck dla žyćcia»

«Kožnuju ranicu, kali ja stelefanoŭvaŭsia z žonkaj, ja kazaŭ frazu: «Ksiuša, mnie zdajecca, siońnia nas prymuć».

Heta ŭžo stała tradycyjaj. I ź Siarhiejem my taksama tak žartavali. I kali my jechali na niejkija vialikija sustrečy z padpisantami, to my ŭžo viedali, što pa darozie nas buduć sustrakać orhany. Nas pastajanna supravadžali supracoŭniki milicyi i vialikaja kolkaść roznych aŭtamabilaŭ. Adrazu heta było nie tak aktyŭna. Supracoŭniki na pačatku staralisia niejak chavacca i vieści svaju dziejnaść pa sačeńni za nami bolš utojliva. Ale čym dalej — tym bolš usio było vidavočna i adkryta.

U niejki momant my pačali ŭščylnuju padychodzić da hetych šerych mašyn, u jakich byli supracoŭniki śpiecsłužbaŭ, i zdymać na kamieru ich tvary. Ja pamiataju, jak padyšoŭ tak da adnaho, staŭ zdymać jaho, a jon zrabiŭ vyhlad, što razmaŭlaje pa telefonie, choć na telefonie byli karcinki mieniu.

Ja jamu hrukaju ŭ akno, my na adlehłaści 30-40 santymietraŭ, a jon robić vyhlad, što mianie nie bačyć. Heta vyhladała tak pa-durnomu.

Pa Biełarusi na aŭtadomie my pačynali jeździć utroch, a kali naš ruch staŭ papularnym, da nas dałučalisia padpisanty i hledačy. Dy i ŭ niejki momant my pačali razumieć, što nam užo niebiaśpiečna jeździć adnym. Voś, naprykład, Saša Aranovič [u dalejšym asudžany da šaści hadoŭ kałonii]. Heta prosty chłopiec-kiroŭca. Jaho tady kštałtu z pracy zvolnili ci niešta takoje, i jon skazaŭ: «A ja z vami budu jeździć!» I jon adrazu na svaim aŭtamabili biez techahladu ŭsiudy jeździŭ. Jaho stolki razoŭ štrafavali za hety techahlad, što my prosta vyrašyli pakinuć hetuju mašynu. Tak kamanda pastajanna rasła. I ŭ tym liku praz toje, što było prosta strašna jeździć adnym».

«Ludzi, što davali nam intervju, taksama pačali traplać pad represii»

Kanstancin zhadvaje, u kamandzie pastajanna abmiarkoŭvali toje, što hieroi ich videa taksama traplajuć pad pieraśled:

«Pamiataju, jak adbirali ziamlu ŭ fiermiera, zvolnili nastaŭnika i miedyka, jaki byŭ niezadavoleny sistemaj i raspavioŭ pra heta nam. Ludzi, jakija davali nam intervju, taksama pačali traplać pad represii. Pry hetym našy hieroi zaŭsiody sustrakali nas vielmi dušeŭna i ciopła: staralisia nakarmić, abahreć, navat u łaźniu prapanoŭvali schadzić.

U hetaj składanaj pracy takija momanty dapamahali trochi vydychnuć i pierazaradzicca. Ja ciapier, nakolki heta mahčyma, saču za hierojami našych rolikaŭ. Voś, naprykład, za błohieram Alaksandram Kabanavym, jaki zdoleŭ źjechać potym…».

«Pamiataju, niejak havaryŭ ź Siarhiejem Cichanoŭskim, pryblizna ŭ krasaviku, što voś my jeździm stolki i niezrazumieła, kolki času nam zastałosia chadzić na voli, tamu prapanavaŭ, kab my źjeździli dadomu i praviali čas sa svaimi blizkimi. My chacieli zajechać na adzin dzień, ale ŭ vyniku Siarhiej zastaŭsia na dva ci try dni z rodnymi», — ź ciepłynioj pryhadvaje Kanstancin.

Kanstancin Siarohin zdymaje, jak Siarhiej Cichanoŭski biare intervju

Chłopiec adznačaje, što na toj momant — viasna 2020 hoda — nie było razmovaŭ i navat nie ŭźnikała dumak pra toje, kab nie daviarać kamuści ŭ kamandzie, abo pra toje, što chtości ź ich moža supracoŭničać z orhanami:

«Pytańniaŭ da ludziej, jakija siakuć ź plača praŭdu, nie było. Davier byŭ da tych ludziej, jakija byli z nami pastajanna i byli aktyŭnyja. Pamiataju, jak my paznajomilisia ź Dźmitryjem Furmanavym i jaho dziaŭčynaj — da ich samich była ŭžo cikavaść z boku orhanaŭ, ale my ŭ ich jašče videa zdymali.

Mnie padajecca, kali stała vielmi šmat padpisantaŭ, jakija jeździli z nami, siarod ich mahli być tyja, chto tak ci inakš byŭ źviazany z orhanami. Ale da vybaraŭ, na moj pohlad, usio ž imknulisia prytrymlivacca pravavoha pola i nie vychodzić za jaho».

«Supracoŭniki syšli na prateście, ale sačeńnie za nami praciahnułasia»

Siarhiej Cichanoŭski z kamandaj 5 maja 2020 hoda pryznačyŭ sustreču z padpisantami ŭ Mahilovie. Prykładna za paŭtary hadziny da sustrečy aŭtadom błohiera čarhovy raz spynili, adnak samoha Cichanoŭskaha ŭ im nie znajšli. Tam byli Alaksandr Aranovič, Arciom Sakaŭ, Uładzimir Niaronski i Kanstancin Siarohin, jaki na toj momant byŭ za rulom mašyny. Supracoŭnik pyrsnuŭ apošniamu ŭ tvar piarcovym bałončykam i chacieŭ zatrymać, ale jaho adbili pratestoŭcy. Pierad tym, jak kiraŭnictva supracoŭnikaŭ (Kanstancin miarkuje, što heta byŭ KDB) dało kamandu syści, adzin ź ich zajaviŭ Kanstancinu, što «ŭziaŭ jaho na ałovak».

«U nas tady atrymałasia syści. Paśla hetaha my pajechali da «Maci-328», dzie i zastalisia načavać. Tam my sustrelisia z błohierami Siarhiejem Piatruchinym, Uładzimiram Cyhanovičam i Alaksandram Kabanavym. Adtul ja źjechaŭ kala siami ranicy, a litaralna praz paŭtary-dźvie hadziny da chłopcaŭ pryjechali.

Atrymlivajecca, paśla hetaha strymu ŭ Mahilovie supracoŭniki syšli kankretna na prateście, ale sačeńnie za nami praciahnułasia. Jany viedali, dzie my znachodzimsia, i ranicaj pryjšli pa nas. Tady i razhramili aŭtadom z AMAPam, i jaho zabraŭ haspadar. Ja ŭžo nie pamiataju, što tady z chłopcami było, ale, pa-mojmu, ich zatrymali».

Na nastupny dzień zatrymali jutub-błohiera Siarhieja Cichanoŭskaha na abjaznoj darozie kala Mahilova. Kanstancina zatrymali 8 maja 2020 hoda:

«Ja stajaŭ na śviatłafory, pierada mnoj spyniŭsia bus, ź jakoha vyjšli dva bambizy. Ja tady navat im nie supraciŭlaŭsia, bo mianie prosta b pierałamali. U RAUS mianie zavieźli na padłozie busa. Tam mianie supracoŭniki ŭ formie chaki źbili i dali padpisać pratakoł.

Ja paprasiŭ pačytać, ale atrymaŭ zzadu pa rebrach i nyrkach kalenam tak, što mačyŭsia dva miesiacy kryvioju. Paśla hetaha dastavili ŭ IČU Mahilova, dzie ja paskardziŭsia na zdaroŭje. Da mianie pryjechała chutkaja. U mianie byŭ taki stan, było vidać, što mianie «pašturchali». Akramia hetaha, u mianie zapadozryli COVID-19. Znoŭ ža, mnie pašancavała, i mianie zabrali ŭ lakarniu».

Supracoŭnik Kastryčnickaha RAUS skłaŭ pratakoł pa artykule 23.4 KaAP (niepadparadkavańnie zakonnym patrabavańniam supracoŭnika milicyi) za toje, što Kanstancina kala sotni mahiloŭcaŭ zdoleli adbić u milicyjantaŭ u Mahilovie.

Z 9 pa 13 maja Siarohin pravioŭ u Mahiloŭskaj «łaŭsanaŭskaj» lakarni № 1. Kanstancin lažaŭ u špitali pad pilnym kantrolem kanvoju. Paśla vypiski supracoŭniki adrazu ž pavieźli jaho ŭ sud, dzie za 15 chvilin pryznačyli troje sutak.

«Usio, chłopcy, pracuje AMAP»

29 maja 2020 hoda Kanstancin z kamandaj taksama byŭ na płoščy ŭ Hrodnie, dzie byŭ pikiet Śviatłany Cichanoŭskaj pa zbory podpisaŭ. Adnak jamu z Arciomam Sakavym adrazu ŭdałosia paźbiehnuć zatrymańnia.

«Nu i tady atrymaŭsia cikavy źbieh abstavinaŭ. Kali adbyłasia pravakacyja z žančynaj i milicyjantam, jaki pavaliŭsia, i pačalisia zatrymańni, my z Arciomam adyšli na druhi bok vulicy ŭ kramu za vadzičkaj. Kali my viartalisia, to ŭbačyli Siarhieja, jaki kryknuŭ: «Usio, chłopcy, pracuje AMAP». U hety čas ja prosta šturchnuŭ Arcioma za kusty, tamu što ŭsich pačali krucić.

Było vielmi šmat milicyi vakoł i było vielmi žorstka. U nas atrymałasia schavacca za kustami, i my vypali z hetaj usioj mituśni. Potym my chutka zaskočyli ŭ vypadkovuju haradskuju maršrutku. Za nami zabieh niejki mužčyna ŭ cyvilnym — my adrazu z Arciomam zrazumieli, što heta čałaviek sa struktury. My kiroŭcu skazali: «Davaj-davaj pajechali!»

Vielmi nie pašancavała chłopcu — Viarhiliju Ušaku, — jakoha zatrymali ŭ pieršy dzień u našaj kamandzie. Jon taksama chacieŭ być apierataram z nami, ale ŭsio tak skłałasia… U nas byli strymy z kamiery na kanał «Kraina dla žyćcia» i na kanał «Belarus12Stop» praz telefon — na vypadak, kali nas pačnuć zatrymlivać, kab heta było možna ŭbačyć u žyvym efiry. Tak jano i adbyłosia. Ja ź im paśpieŭ tolki pavitacca. Pamiataju, u jaho byli čaraviki vializnaha pamieru i jon trochi niedarečna vyhladaŭ, tamu zapomniŭ jaho.

«My adzinyja z našaj kamandy, chto zastaŭsia na voli»

Tak my źjechali na maršrutcy z toj płoščy.

Ale nam treba było jašče syści ad hetaha supracoŭnika ŭ maršrutcy. My zrabili vyhlad, što prapuścili naš prypynak, i paprasili spynicca na abočynie. Tak hety supracoŭnik źjechaŭ dalej.

My vyciahnuli simki i praz dvary dabiralisia na kvateru znajomaj Arcioma. My išli tudy niekalki hadzin. Ale my prachodzili praz zapraŭku, na jakoj byli kamiery videanazirańnia. Tak, napeŭna, jany vyličyli naša miescaznachodžańnie. Na pieršym paviersie našaha padjezda taksama visieła kamiera. Praź niekatory čas supracoŭniki ŭžo viedali, u jakim domie Hrodna my znachodzimsia, ale nie viedali, u jakoj mienavita kvatery. Vychadnyja my adsiedzielisia na hetaj kvatery.

U internecie my pračytali, što ŭsich zatrymali, i zrazumieli, što my adzinyja z našaj kamandy, chto zastaŭsia na voli. Z saboj u nas byli niejkija vinčestary i vybarčyja śpisy z podpisami ludziej. My viedali, što vakoł doma dziažurać supracoŭniki — uvieś dom prahladaŭsia. Jany chadzili zvanili pa kvaterach, ale my nie adkryli. Ja prapanoŭvaŭ prosta pa-tupomu vyjści i pabiehčy, ale nas tak by adrazu zatrymali».

Kanstancin Siarohin zdymaje Siarhieja Cichanoŭskaha ŭ Hrodnie. Skrynšot z žyvoj tranślacyi «Radyjo Svaboda»

Kanstancin zhadvaje, što ŭ niadzielu ŭviečary 31 maja supracoŭniki pryjšli ŭ kvateru z haspadarom, jaki adčyniŭ dźviery svaim klučom. Jaho z Arciomam Sakavym zatrymali.

«My z Arciomam viedali, što za nami pryjduć, tamu ŭžo stajali apranutyja, sabrali z saboj zubnuju ščotku i pierakus. Supracoŭniki troški ačmureli ad hetaha. Nas adrazu vyvieli z kvatery i pavieźli ŭ pastarunak [Kanstancin nie zapomniŭ, u jaki mienavita RAUS jaho dastavili].

U adździaleńni nas z Arciomam padzialili. Mianie pratrymali noč. Ja zrazumieŭ u toj momant: ci ciapier ja budu dziejničać, ci pajedu dalej, tak by mović. Ja dosyć ahresiŭna pačaŭ pytacca ŭ ich, čamu ja zatrymany, što mnie stavicca ŭ vinu, čamu nie składajuć pratakoł i h. d. Adnaho supracoŭnika tak davioŭ, što jon ledź nie pačaŭ za svaju tabielnuju zbroju chapacca. U adzin momant jon skazaŭ: «Zaraz pryjdu» — i vyjšaŭ z kabinieta. Zamiest jaho pryjšoŭ inšy supracoŭnik — klerk papiarovy, jaki pierakładaŭ dakumienty i siadzieŭ u kampjutary. Ja pačaŭ jaho tym ža šlacham «nakołvać», ale tam ja ŭžo patrabavaŭ, kab mianie adviali da načalnika.

U vyniku mianie adviali da niejkaha načalnika. Ja dumaju, što za košt taho, što mianie pieradavali ad supracoŭnika da supracoŭnika, praz što nastupny navat nie viedaŭ, chto ja taki i čamu zatrymany, i ich metaj byli vybarčyja śpisy, to jany nie viedali, što sa mnoj rabić. Mianie prosta trymali, a ja pačaŭ patrabavać adpuścić mianie. Potym ja dadaŭ, što kali jany ciapier nie składuć pratakoł ci nie skažuć, za što ja zatrymany, to ja prosta ŭstanu i pajdu. Kali ja realna ŭźniaŭsia, to vy b bačyli tvar hetaha supracoŭnika. I ŭ mianie niejak tak atrymałasia, što jany mianie realna adpuścili. Maje dziejańni niejak usio ž taki spracavali.

Kali ja ranicaj sychodziŭ, to ŭbačyŭ Arcioma apošni raz na voli — jon siadzieŭ na druhim paviersie. Jak tolki ja vyjšaŭ z učastka, to rastvaryŭsia kulaj. Ja byŭ biez hrošaj, telefona i dakumientaŭ. Ja ŭhavaryŭ maršrutčyka zavieźci mianie ŭ Minsk. Paśla hetaha dastatkova doŭha chavaŭsia.

Mnie zdajecca, što metaj byli śpisy, tamu mnie heta syhrała na ruku taksama. Ale, kali ščyra, to ja dahetul nie razumieju, jak ja adtul vybraŭsia. Heta niejki siur. Napeŭna, mianie boh ubiaroh».

«Mianie adrazu b zatrymali ŭ čas pierasiačeńnia miažy»

Paśla hetaha, jak raspaviadaje Kanstancin, jaho šukaŭ učastkovy i prasiŭ pryjści dla dačy pakazańniaŭ pa nieviadomaj spravie. Da kastryčnika 2021 hoda Kanstancin zastavaŭsia ŭ Biełarusi, pry hetym staraŭsia jašče zdymać videa dla biełaruskich vykanaŭcaŭ, pra palitviaźniaŭ:

«Ja zrazumieŭ, što heta zvanočak, tamu pamianiaŭ telefon i kvateru. Potym pačali prychodzić da majoj cieščy: to vyklikali mianie dla dačy niejkich pakazańniaŭ, to sutki dasiedžvać. Ale ŭ hety čas ja paśpieŭ źniać film «Biełarus» pra tady jašče palitviaźnia Alaksieja Kudzina.

Kali ŭ Mahilovie mianie adbivaŭ natoŭp pratestoŭcaŭ, to supracoŭnik skazaŭ: «Siarohin, ja ciabie zapomniŭ i «ŭziaŭ na ałovak», papłacišsia za heta». Heta była naŭprostavaja pahroza. Jon nie nazvaŭsia, ale ja razumieŭ, što heta kamitetčyk [supracoŭnik KDB].

I heta mnie potym sapraŭdy adhuknułasia, bo jany majuć karani va ŭsich halinach sistemy. U majho dziciaci byli prablemy sa zdaroŭjem. U baraŭlanskim špitali jamu chacieli zrabić chimijaterapiju biez dyjahnazu. Skazali, što chočuć pahladzieć, jak budzie siabie pavodzić vyjaŭlenaja puchlina. Pry hetym pahražali pazbaŭleńniem baćkoŭskich pravoŭ, kali my admovimsia ad apieracyi, choć heta było našym pravam. Tym bolš, jany chacieli zrabić heta biez aficyjna pastaŭlenaha dyjahnazu. Ja zrazumieŭ, što heta ŭsio nie prosta tak. Heta ŭsio składana, ale mnie nie davali mahčymaści lekavać dzicia.

Byŭ čas, kali ja ŭ chłopcaŭ u vioscy žyŭ čatyry miesiacy. Navat byŭ vypadak, kali ja byŭ u cieščy ŭ hłuchoj vioscy, dzie navat darohi nie čyściać, pryjechała patrulnaja mašyna. Mabyć, pa sihnale telefona ŭbačyli. Ja tady ŭciok u les. Jany spytali ŭ žonki, dzie šukać mianie, ale jana adkazała, što ja nibyta źjechaŭ u Minsk i pakinuŭ telefon.

Voś tady ja ŭžo zrazumieŭ, što ŭ mianie vialikija prablemy z orhanami. Ale apošniaj kroplaj stała toje, što byŭ pačaty praces pa pazbaŭleńni baćkoŭskich pravoŭ z-za admovy ad apieracyi biez dyjahnazu.

Kanstancin sa svaim synam

Vyrašyŭ, što treba vybiracca ź Biełarusi ź siamjoj. My doŭha šukali, jak vyjechać, tamu što aficyjna heta niemahčyma było zrabić — mianie adrazu b zatrymali pry pierasiačeńni miažy. My znajšli čałavieka, jaki dapamoh nam pierabracca va Ukrainu ŭ kastryčniku 2021 hoda. Praz tydzień paśla hetaha ciešču pačali naviedvać supracoŭniki i šukać mianie. Paśla vyjezdu da mianie paŭstali niejkija pytańni ŭ padatkovaj, choć da hetaha ŭsio było dobra. I da hetaha času praciahvajucca zvanki, vizity ludziej u cyvilnym, niejkija pozvy. Ja navat nie viedaju, jakaja struktura i ź jakoj nahody mianie vyklikaje».

Ciapier Kanstancin Siarohin znachodzicca ź siamjoj u adnoj ź biaśpiečnych krain Jeŭrapiejskaha sajuza.

Nashaniva.com