Vadzim Prakopjeŭ: «Kab biełaruskija vajskoŭcy stali na abaronu pratestoŭcaŭ»
Raniej viadomy minski restaratar, a ciapier hramadski dziejač ŭ vyhnańni Vadzim Prakopjeŭ raspačaŭ sustreču ŭ Varšavie ź pieraliku mahčymaściaŭ, jakija straciła biełaruskaja apazicyja «Doŭhaterminovaja stratehija, pavodle jakoj treba čakać, pakul źmienicca śviadomaść ludziej, usie vyvučać biełaruskuju movu, sfarmujecca vysoki ŭzrovień palityčnaj kultury ŭ hramadstvie, a potym raptam adkryjecca «akno mahčymaściaŭ», siabie nie apraŭdvaje. Za hety čas častka ludziej zahinie ŭ turmach, inšyja źjeduć ź Biełarusi, kab nikoli tudy nie viarnucca.
Ci byli karotkija šlachi da pieramohi, jakimi biełarusy nie skarystalisia? Naprykład, kab biełaruskija vajskoŭcy stali na abaronu pratestoŭcaŭ u 2020 hodzie. Ale hetaha nie adbyłosia. Karotkim šlacham možna było b dajści da pieramohi, pakul Maskva była šakavanaja biełaruskimi pratestami, a tutejšyja ŭłady byli ŭ razhublenaści. Adnak i hetym my nie skarystalisia.
Dalej — drama ŭkrainskaj vajny, kali va Ukrainu pamknulisia ludzi, jakija chacieli abjadnacca zvonku, uziać u ruki zbroju i zdabyć pieramohu dla Biełarusi. Ale Ukraina abrała sabie «tancavalnaha partniora» nie z apazicyi.
Byŭ jašče adzin karotki šlach, kali ŭ 2020 hodzie ŭ Vilni apynułasia Śviatłana Cichanoŭskaja, «hałoŭny kozyr» za ŭsie 30 hod supraćstajańnia. Adnak biełaruskaja nacyjanalnaja intelihiencyja i ŭsie apazicyjnyja struktury nie abjadnalisia vakoł jaje. Ci zastalisia jašče karotkija šlachi da našaj pieramohi?»
Adkazvajučy na ŭłasnaje pytańnie, Vadzim Prakopjeŭ pieraličyŭ «vokny mahčymaściaŭ» — sposaby, jakimi možna budzie skarystacca, kali składucca adpaviednyja ŭmovy.
Pieršaje «akno» — heta pieramoŭny praces va Ukrainie, dzie abaviazkova buduć abmiarkoŭvać pytańnie nakont Biełarusi. Vynik niepradkazalny: mahčymy varyjant, što Biełaruś addaduć Kramlu. Druhoje — elektaralnaja kampanija 2025 hoda. Treciaje — fizičnaje zdaroŭje Łukašenki. Kali jaho raptam nie stanie, moža adbycca ŭsio što zaŭhodna. Jak na karyść demakratyi, tak i naadvarot. Čaćviortaje — źjaŭleńnie «novych elit» u Rasii.
Pavodle Prakopjeva, jany «nie buduć padobnyja da Harbačova — heta buduć nie demakraty, a ludažery». Ale ŭ hetych ludažeraŭ jość ułasnaść, i im treba niejak vyjści z-pad trybunała, paviesić usich sabak na Pucina, i im budzie patrebnaja padtrymka Zachadu. Tut znoŭ paŭstanie pytańnie pra Biełaruś. Abo — nie paŭstanie. I da adkryćcia ŭsich hetych imaviernych «voknaŭ mahčymaściaŭ» biełarusam nieabchodna być hatovymi, miarkuje Vadzim Prakopjeŭ.
Dla hetaha treba mieć palityčny «centr siły», zaŭvažny i ŭ Minsku, i ŭ zamiežžy. Patrebnyja sajuźniki, jakich ciapier u Biełarusi niama, ličyć Prakopjeŭ, bo Biełaruś dla ich — heta prydatak Rasii. Jašče patrebnyja niezaležnyja hrošy — nie hranty, vydadzienyja na niejkich umovach, a ŭłasny kapitał. A jašče — prajekt na budučyniu, kankretny i zrazumieły. U Łukašenki takoha prajekta niama. Ale jaho, na dumku Prakopjeva, niama i ŭ apazicyi.
Valeryj Sachaščyk: «My musim być hatovymi ŭziać situacyju ŭ svaje ruki»
Pradstaŭnik Abjadnanaha pierachodnaha kabinieta ŭ pytańniach abarony i nacyjanalnaj biaśpieki Valeryj Sachaščyk padtrymaŭ vysnovu Vadzima Prakopjeva pra toje, što biełaruskaja apazicyja nie prademanstravała kankretnych płanaŭ u tych vypadkach, kali situacyja pachisnułasia — ni ŭ vypadku vidavočnaha niezdaroŭja Alaksandra Łukašenki sioleta ŭ traŭni, ni ŭ vypadku miaciažu Pryhožyna. Tamu, jon ličyć, jość vialikaja niebiaśpieka, što adkryćcio taho samaha «akna mahčymaściaŭ» moža zastacca nie skarystanym.
«My musim być hatovymi ŭziać situacyju ŭ svaje ruki, — padkreśliŭ Valeryj Sachaščyk. —
Ja ŭpeŭnieny, što Kreml maje kankretny płan, padmacavany resursami i srodkami, na taki vypadak. I kiraŭictva Łukašenki taki płan maje. My — nie. Pry hetym ja baču, što ŭ zamiežžy zaraz žyvuć vielmi aktyŭnyja, adukavanyja, zdolnyja biełarusy, patencyjał jakich nie skarystany».
Na dumku Sachaščyka, pamyłka ŭ tym, što čakańnie pieramien biełarusy jak u emihracyi, tak i na radzimie źviazvajuć «z asobami, jakija źjechali ź Biełarusi 30 hod tamu, 20 hod tamu, 3 hady tamu, niachaj jany talenavityja i vydatnyja». Pavodle jahonaha mierkavańnia, pryjšoŭ čas raźličvać na supolny patencyjał biełarusaŭ, jaki musić stać apiryščam.
«Na tym baku, u Biełarusi, taksama niama ŭpeŭnienaści ŭ zaŭtrašnim dni, chacia Łukašenka zapeŭnivaje ŭ zvarotnym. I ŭ siłavikoŭ, i ŭ čynoŭnikaŭ bieźlič pytańniaŭ, i samaje hałoŭnaje — što budzie zaŭtra? Kraina abkładziena sankcyjami, pryznacca ŭ padtrymcy režymu — hańba, vyjechać za miažu niemahčyma. Tamu šmat chto ŭ Biełarusi byŭ by rady źmianić chadu padziejaŭ.
Što pieramieny niepaźbiežnyja — heta razumieje kožny, ale nichto nie daje adkazu, jakija. Ź inšaha boku, biełarusy, jakija vymušana apynulisia ŭ zamiežžy, taksama nie mohuć pachvalicca svaim siońniašnim dabrabytam i ŭpeŭnienaściu ŭ zaŭtrašnim dni.
Takim čynam, situacyja nie zadavalniaje nikoha. Tamu my abaviazanyja vyznačyć pamyłki demakratyčnaha ruchu, nie abražajučy nikoha ź dziejnych struktur, i raspačać pracu pa abjadnańni biełarusaŭ», — skazaŭ Valery Sachaščyk.
Abjadnańnie, na jahonuju dumku, musić mieć kankretnyja mety — stvareńnie novaj dziaržaŭnaj madeli, jakaja ŭ adkazny momant dazvolić rekanstrujavać sistemu kiravańnia, ustalavać instytuty demakratyi, stvaryć nanoŭ sudovuju sistemu i ŭsie inšyja sistemy dziaržaŭnaha funkcyjanavańnia. Heta budzie madel, pabudavanaja na dziaržaŭnym samakiravańni. Adzin z nakirunkaŭ jaje pracy — heta padtrymka i dapamoha biełarusam za miažoj. Padčas budaŭnictva takoj hramadskaj struktury abaviazkova źjaviacca novyja lidary, jakija potym viernucca ŭ Biełaruś i zmohuć kiravać pracesami pieramien.
Andrej Jahoraŭ: «Treba pryznać, što kryzis ułady ŭ Biełarusi zavieršany»
Na dumku palitołaha, śpikiera Kaardynacyjnaj rady Andreja Jahorava, ciapierašniaja situacyja nie vyklikaje aptymizmu:
«Palityčny kryzis u Biełarusi zavieršany. My pavinny heta razumieć i prymać realnaść takoj, jakoj jana jość. Zaraz nie 2020 hod, biełaruskija ŭłady ŭsio ŭziali pad svoj kantrol. Ale heta nie značyć, što ŭ nas bolš niama šancaŭ, što my pavinny zanurycca ŭ pryvatnaje žyćcio, admovicca ad našych maraŭ pra volnuju Biełaruś. My znachodzimsia ŭ situacyi histaryčnaj revalucyi. Jana źviazana z raspadam apošniaj impieryi ŭ Jeŭropie. Hety praces raspačaŭsia z razvału SSSR i praciahvajecca zaraz raspadam u Rasii. Biełaruskaja nacyja ŭ 2020 hodzie zrabiła svoj uniosak u histaryčnuju revalucyju.
I nadalej jana maje šancy damahčysia svajho. Ale kali niama «centra siły», mahčymaści mohuć być stračany».
Pavodle Jahorava, hałoŭnaja zadača ciapier — stvaryć nacyjanalna-vyzvalenčy ruch, jaki budzie abapiracca i na siły ŭnutry Biełarusi, i na biełarusaŭ u zamiežžy.
Druhaja hrupa maje vializny patencyjał, bo heta najbolš aktyŭnyja ludzi, u jakich adabrali radzimu, a nie kupka «biehłych», jak źniavažliva havoryć Łukašenka. Tyja, chto zastaŭsia ŭ Biełarusi i praciahvaje zajmacca biełaruskaj spravaj, taksama vartyja hłybokaj pavahi.
«Mahčyma, toje, pra što my siońnia razmaŭlajem, kamuści padajecca abstrakcyjaj. Ale jość i bolš kankretnyja rečy, i jany źviazanyja z vybarami ŭ Kaardynacyjnuju radu, ź pieršymi sapraŭdnymi demakratyčnymi vybarami, jakija možam arhanizavać my sami. Hetyja vybary patrebnyja dla taho, kab stvaryć lehitymny «centr siły», jaki padtrymlivajuć biełarusy.
Čym bolš budzie ŭdzielnikaŭ hetych vybaraŭ, tym bolšy ŭpłyŭ budzie mieć hety orhan. I my pavinny pakazać alternatyvu tym vybaram, jakija rychtuje režym u praktyčna akupavanaj Biełarusi. Nam patrebnaja Kaardynacyjnaja rada jak orhan, jaki abapirajecca na svabodnyja vybary, kab vystaŭlać svaje zakanadaŭčyja inicyjatyvy, inicyjavać niešta ŭ tych krainach, dzie my apynulisia».
Na dumku śpikiera KR, vybary — heta i placoŭka palityčnaj baraćby pamiž roznymi strukturami i ich lidarami.
Jak vyratavać palitviaźniaŭ i inšyja pytańni
Dalej abmiarkoŭvali techničnyja mahčymaści ŭdziełu ŭ vybarach Kaardynacyjnaj rady. Pavodle Andreja Jahorava, biaśpieka dla žycharoŭ Biełarusi źjaŭlajecca prajarytetam, i ciapier raspracoŭvajucca miechanizmy, jak zrabić udzieł u vybarach maksimalna masavym i jak zrabić tak, kab udzielniki, jakija zastalisia ŭ rodnaj krainie, nie paciarpieli.
Prysutnyja (na sustrečy z ulikam žurnalistaŭ pryjšło kala 60 čałaviek) pytalisia pra toje, ci nie składzie niebiaśpieku ŭ budučyni takaja źjava, jak masavaje nabyćcio majomaści rasijskimi hramadzianami na terytoryi Biełarusi, ci viadziecca niejkaja praca ź biełaruskimi vajskoŭcami i siłavikami, kab jany pierastali być apiryščam Łukašenki, i jak stvaryć u Biełarusi sietku centraŭ dla padpolnaha zmahańnia.
Adkazvajučy na apošniaje pytańnie, śpikiery zaŭvažyli, što amatarstva ŭ hetaj spravie zaŭsiody pryvodzić da samych ciažkich nastupstvaŭ, i tamu zajmacca takoj «samadziejnaściu» nie varta. Što da prapahandysckaj pracy ŭ asiarodku vajskoŭcaŭ i siłavikoŭ, to najpierš nieabchodna, kab jany ŭbačyli realnuju siłu za biełaruskaj nacyjaj, a nie za svaimi kamandzirami i načalnikami, jakija tranślujuć zahady ciapierašniaj ułady.
Hučali pytańni pra toje, što adna z hałoŭnych zadač — heta vyzvaleńnie palitviaźniaŭ, jakija biaźvinna pakutujuć za kratami. Na dumku śpikieraŭ, najchutčejšaje raźviazańnie hetaj prablemy niepasredna źviazanaje z tym, kab kansalidavać ludziej u biełaruskim «centry siły».
Naprykancy sustrečy Vadzim Prakopjeŭ znoŭ padkreśliŭ, što ŭ hetym sensie samyja vialikija nadziei ŭskładajucca na pradstaŭnikoŭ biełaruskich dyjaspar. I vyhladaje całkam mahčymym, kab hetyja ludzi stvaryli toj samy biełaruski «centr siły» — dziejnuju strukturu chacia b sa sta tysiač čałaviek, jakaja budzie ŭpłyvovaj, u tym liku na mižnarodnaj arenie.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»
tolko siebia. sozdali šou i chotiat podniať na niom babła.