Fota: flickr.com
Jamais vu sustrakajecca našmat radziej, čym svoj viadomy antypod. Pad hetym francuzskim vyrazam majuć na ŭvazie adčuvańnie, kali niešta, što vy vielmi dobra viedajecie, padajecca nieznajomym. Naprykład, vy sustrakajeciesia z kaleham, ź jakim pracujecie šmat hadoŭ, abo musicie napisać słova, jakoje da taho pisali ŭžo bahata razoŭ. U vypadku z jamais vu vy zrazumiejecie, što vy bačyli raniej hetaha čałavieka ci hetaje słova, ale ŭ toj ža čas jany vam padaducca zusim novymi i nieznajomymi. Takoje adčuvańnie zvyčajna doŭžycca niekalki siekund ci chvilin, moža być niepryjemnym i pałochać.
Voś što pišuć pra jamais vu karystalniki sacsietki Reddit:
«Ja adčuŭ jamais vu, kali CAŁKAM praihnaravaŭ dvuchpaviarchovy dom na maim šlachu na trenierskija zaniatki. Kožny dzień ja karystajusia adnym i tym ža maršrutam, i rablu heta ŭžo bolš za hod. Za hety čas dom pačali budavać, skončyli, a ciapier ź nieviadomych mnie pryčyn znosiać. A ja navat nie pamiataju, kab bačyŭ hety dom. Zaŭvažyŭ jaho tolki 4-5 tydniaŭ tamu, kali hulaŭ razam ź siabram. Heta było dziŭnaje adčuvańnie».
«Heta našmat bolš pužaje, čym déjà vu. Ty prosta tusuješsia ź siabrami, i tut usio vakoł ciabie raptam robicca nieznajomym. Ja ŭsio jašče pamiataju ich imiony, ich charaktar, ale jany padajucca vielmi addalenymi ad mianie. Paśla jamais vu ja adčuvaju siabie razhublenym, i heta mianie tryvožyć».
«Heta moža być prykmietaj (razam ź inšymi simptomami) skronievaj epilepsii. Nie kažu, što ŭsie, chto takoje pieražyvaŭ, majuć epilepsiju — ale heta było važnaj pryčynaj, čamu ja naviedaŭ nieŭrołaha, jaki paźniej mnie jaje dyjahnastavaŭ. Zamiest adčuvańnia, što ja ŭžo niešta rabiŭ u nieznajomym miescy, padčas jamais vu ja znachodžusia ŭ vielmi znajomym miescy, ale niazdolny ničoha paznać. Naprykład, vulica, pa jakoj ja štodzień jeździŭ na pracu… Ja viedaŭ, što jedu na pracu, ale nie moh zrazumieć dakładna, dzie ja ci dzie mnie pavaročvać».
Jość jašče i treci vyraz, padobny da déjà vu i jamais vu. Heta presque vu, ci, jak my bolš zvyklisia kazać, «na končyku jazyka» — situacyja, kali čałaviek nie moža zhadać dobra viadomaje słova, ale pry hetym zhadvaje častku infarmacyi pra jaho.
Časam jamais vu možna spravakavać z dapamohaj šmatlikich paŭtareńniaŭ adnaho materyjału. Ujavicie, što vy rychtujeciesia da ekzamienu pa zamiežnaj movie i paŭtarajecie, jak pišacca toje ci inšaje składanaje słova. Na ekzamienie vy pišacie słova tak, jak ličycie patrebnym, i pry hetym šmat sumniavajeciesia, byccam bačycie jaho ŭpieršyniu. Heta i jość jamais vu.
Možna vyklikać taki fienomien u łabaratornych umovach. Naprykład, možna paprasić hrupu ludziej 30 razoŭ za chvilinu napisać słova «dreva» ci inšaje dobra znajomaje ludziam słova. U takim vypadku bolšaść udzielnikaŭ hrupy adčujuć jamais vu — na niejkim etapie słova padasca im nieznajomym.
Navukoŭcy mała viedajuć pra hetuju źjavu.
Adna z teoryj, adkul uziałosia jamais vu, źviazanaja ź pierahruzkaj śviadomaści infarmacyjaj, ažno pakul taja nie stracić sens. Inšaja mahčymaja pryčyna — časovaje parušeńnie ŭ pracy niervovych šlachoŭ, jakija źviazvajuć uspryniaćcie infarmacyi i pamiać. Abo reč moža być u stresie ci stomlenaści.
A voś francuzski kahnityŭny niejrapsichołah Krys Mulen, adzin z hałoŭnych ekśpiertaŭ pa hetaj źjavie, ličyć, što reč moža być u pracy skronievaj doli hałaŭnoha mozha. Hetaja vialikaja častka mozha, jakaja znachodzicca za vušami, i jana hraje važnuju rolu ŭ tym liku ŭ pracy pamiaci.
Masavaja kultura nie prajšła mima hetaj źjavy — naprykład, suśvietna viadomy paŭdniovakarejski hurt BTS vypuściŭ pieśniu Jamais vu. A paśla vychadu stužki «Matryca: Uvaskrašeńnie», apošniaha na siońnia filma sa znakamitaj franšyzy, pačalisia dyskusii, ci nie źjaŭlajucca déjà vu i jamais vu prykmietami «zbojaŭ u matrycy». Narešcie, Šnobieleŭskuju premiju — 2023 u halinie litaratury prysudzili za daśledavańnie adčuvańniaŭ, što majuć miesca ŭ ludziej, jakija šmat razoŭ paŭtarajuć słova «šmat» — i heta jakraz jamais vu.
Ci turbavacca, kali ŭ hetym tekście vy paznali siabie? Nie, kali tolki jamais vu nie ŭpłyvaje niehatyŭna na vaša žyćcio. Zdolnaść pieražyvać taki dośvied — dobry znak, i varta chvalavacca, tolki kali jamais vu robiacca častaj źjavaj ci ich supravadžajuć inšyja simptomy. U bolš surjoznych vypadkach jamais vu moža śviedčyć pra mientalnyja chvaroby, a taksama pra razłady ŭ pracy mozha (naprykład, pra mihreń ci demiencyju).
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Šeść sposabaŭ abaranić siabie ad demiencyi
Kluč da prafiłaktyki Alchiejmiera moža być u zdarovym charčavańni — navukoŭcy
Čamu samy prosty vybar časta ŭhaniaje nas u stupar? Hetamu jość i tłumačeńnie, i rašeńnie
