Ilustracyjnaje fota «Naša Niva»
— Darja Iharaŭna, što heta za chvaroba i dzie žyvie bakteryja-zabojca?
— Batulizm źjaŭlajecca vostraj charčovaj toksikainfiekcyjaj, jakaja raźvivajecca ŭ vyniku papadańnia ŭ arhanizm čałavieka batułataksinu. Jaho siła nievierahodnaja, jana ŭ 15 000—100 000 razoŭ vyšejšaja, čym u bajavoha atrutnaha hazu zarynu. Taksin dziejničaje jak prafiesijny zabojca, nieprymietna, cicha i biaźlitasna. Jon błakiruje niervova-myšačnuju pieradaču, i śmierć nadychodzić z pryčyny paraliču dychalnych myšcaŭ.
Asnoŭnaj krynicaj infiekcyi źjaŭlajucca žyvioły, pieravažna travajednyja, a taksama ptuški, ryby, u kišečniku jakich Clostridium botulinus nazapašvajucca ŭ vielizarnych kolkaściach i vyłučajucca sa sparažnieńniami ŭ navakolnaje asiarodździe, dzie pieratvarajucca ŭ spory i mohuć zachoŭvacca ŭ takim vyhladzie šmatlikija hady.
Asiemianionaść hleby, vady moža być vielmi značnaj. Z hleby spory ryzykujuć trapić na pradukty charčavańnia, u jakich pry ŭźniknieńni spryjalnych umoŭ, a mienavita biez dostupu pavietra, mohuć prarastać i vyłučać taksin. U straŭnikava-kišačnym trakcie čałavieka pad upłyvam stravavalnych sokaŭ taksin nie tolki nie źniščajecca, ale siła jaho moža ŭzrastać u dziasiatki i sotni razoŭ. Čaściej zaražeńnie adbyvajecca pry ŭžyvańni kansiervaŭ. Pradukcyja taksinu nie źmianiaje arhanaleptyčnych ułaścivaściaŭ praduktaŭ, možna tolki adznačyć lohki pach jołkaha masła.
— Jakija pradukty i zahatoŭki samyja niebiaśpiečnyja?
— U Biełarusi batulizm źviazany pieravažna z užyvańniem marynavanych hryboŭ chatniaha pryhatavańnia, radziej z vendžanymi miasnymi praduktami, kansiervavanaj harodninaj i rybaj. Hryby zaŭsiody bahaty kantaminavanymi sporami C. botulinum z hleby, navat paśla pramyvańnia vadoj.
Raspaŭsiudžana pamyłka, što saleńnie hryboŭ u niehiermietyčna zakarkavanaj tary nie pryvodzić da ŭtvareńnia batułataksinu. Nieabchodna pamiatać, što pry vykarystańni dla saleńnia vialikich šklanych, emaliravanych, polietylenavych jomistaściaŭ u centry hrybnoj masy ŭtvoracca bieskisłarodnyja ŭmovy, spryjalnyja dla bakteryj. Charakterna nieraŭnamiernaje nazapašvańnie taksinu, i mienavita z hetym źviazany vypadki vybaračnaha paškodžańnia batulizmam paśla ŭžyvańnia ahulnaha praduktu.
Časta krynicaj atručvańniaŭ stanoviacca takija nizkakisłotnyja kansiervy, jak bakłažannaja ikra, faršyravany pierac, marynavanyja bakłažany. Ź miasnych praduktaŭ chatniaha pryhatavańnia najbolšuju niebiaśpieku ŭjaŭlajuć syravendžanyja kumpiaki i kaŭbasy.
Heta źviazana z tym, što ŭ chatnich umovach mohuć dapuskacca sanitarnyja i technałahičnyja parušeńni, jakija pryvodziać da zaražeńnia kumpiakoŭ i kaŭbas uzbudžalnikam batulizmu, da jaho razmnažeńnia i taksinaŭtvareńnia. Što datyčycca ryby, to spory C. botulinum pranikajuć u kišečnik ryb z hlejem i zabrudžanaj vadoj, a kali ryba da zasołki zachoŭvałasia ŭ ciaple, spory prarastajuć, i ŭzbudžalniki batulizmu vyłučajuć taksin. Narychtoŭvać rybu možna tolki vytrybušanuju.
— Zachvareć možna tolki paśla ŭžyvańnia kansiervaŭ, ci niebiaśpiečnaj moža być i śviežapryhatavanaja ježa, tyja ž hryby?
— Atručvańnie batułataksinam nie moža być źviazana sa śviežapryhatavanaj ježaj, navat kali jana ŭtrymlivaje termaŭstojlivyja spory, bo tyja nie mohuć prarastać u kišečniku, što nieabchodna dla vyłučeńnia taksinu. Tamu charčovaja forma zachvorvańnia zaŭsiody źjaŭlajecca vynikam užyvańnia ŭ ježu papiarednie sfarmiravanaha taksinu.
Vyklučeńnie — tolki dziciačy batulizm, jon unikalny pa svaich prajavach. U dziaciej da 1 hoda spory batulizmu mohuć prarastać niepasredna ŭ kišečniku. Heta adbyvajecca z-za adnosnaha deficytu ŭ im straŭnikavaj kisłaty, panižanaha ŭzroŭniu narmalnaj mikrafłory i niaśpiełaj imunnaj sistemy. Usio pieraličanaje spryjaje vytvorčaści taksinaŭ, i tamu batulizm u niemaŭlat moža ŭźniknuć u vyniku ŭžyvańnia spor, prysutnych u niepryhatavanych praduktach, takich jak miod.
— Jak prajaŭlajecca chvaroba?
— Najbolš častymi simptomami charčovaha batulizmu źjaŭlajucca dysfahija (parušeńnie hłytańnia, u tym liku śliny) — u 96%, suchaść u rocie — 93%, dypłapija (dvajeńnie ŭ vačach) — 91%, dyzartryja (parušeńnie maŭleńnia) — 84%, drennaje vałodańnie kaniečnaściami — 73%, vostry zapor — 73%, pamutnieńnie zroku — 65%, młosnaść — 64%, zadyška — 60%, vanity — 59%, spazmy ŭ žyvacie — 42%, dyjareja — 19%.
Vidavočna, što častku hetych simptomaŭ niemahčyma pravieryć u niemaŭlat. Tamu dla ich prajavy krychu inšyja. Heta nieefiektyŭnaje smaktańnie, jakoje raptam uźnikła, — 96%, drennaje trymańnie hałavy i ruchi hałavoj — 96%, hipatanija škiletnych myšcaŭ — 93%, słaby płač — 84%, vostry zapor — 83%, letarhija — 71%, słabaść tvaravych myšcaŭ — 69%, razdražnialnaść — 61%, hiparefleksija — 52%, strata ruchalnych navykaŭ — 50%, ciažkaść dychańnia — 43%.
Kliničnyja prajavy chvaroby mohuć nastupać vostra i pastupova, bieź lichamanki, ź simietryčnaściu nieŭrałahičnaj simptamatyki i zachavanaściu prytomnaści. Śmierć moža nastupić na praciahu sutak ad pastupleńnia batułataksinu ŭ arhanizm.
Pry padazreńni na batulizm nieabchodna vyklikać bryhadu chutkaj dapamohi. Pakul jana jedzie, chvoramu možna dać słabicielny srodak, zrabić pramyvańnie straŭnika, ačyščalnuju klizmu, dać enterasarbienty. Dziejničać nieabchodna nieadkładna, bo lačeńnie zaklučajecca va ŭviadzieńni batuliničnaha anataksinu, i ŭvieści jaho nieabchodna jak maha raniej.
Abaraniajciesia!
1. Najlepšy mietad prafiłaktyki charčovaha batulizmu — vykanańnie sanitarna-hihijeničnych normaŭ padčas pryhatavańnia ježy ŭ chatnich umovach. Šerah rečyvaŭ, zadziejničanych pry kansiervavańni, — nitryty, sarbitołavaja kisłata, fienołavyja antyaksidanty, polifasfaty, askarbinavaja kisłata — tarmoziać rost C. botulinum i taksinaŭtvareńnie. Małočnakisłyja bakteryi (Lactobacillus, Pediococcus, Lactococcus) taksama inhibirujuć rost C. botulinum dziakujučy pradukcyi kisłaty.
2. Akramia taho, nie varta ŭžyvać stravy, dabrajakasnaść jakich vyklikaje sumnievy. Treba ŭvažliva ahladać kansiervy pierad užyvańniem. Nadźmutyja banki varta nieadkładna vykidvać. Z chatnimi narychtoŭkami, kali vy nie ŭpeŭnienyja ŭ ich biaśpiecy, treba pastupać hetak ža. Pamiatajcie, što batułataksin nie ŭpłyvaje na koler, smak i pach ježy.
3. Usie narychtavanyja chatnija pradukty pierad užyvańniem nieabchodna nahravać da 85—100° S na praciahu 5 chvilin.
4. Nie varta davać miod dzieciam da 1 hoda. Hrudnoje karmleńnie zapavolvaje raźvićcio dziciačaha batulizmu.
5. Nie varta vyrablać słoičnyja kansiervy ź miasa, ryby, hryboŭ, zielaniny.
6. Kansiervavać harodninu (ahurki, zialony harošak i inš.), jakaja nie źmiaščaje naturalnaj kisłaty, možna tolki z dabaŭleńniem kisłaty.
7. Važna vykonvać čyściniu pry apracoŭcy syraviny, nie vykarystoŭvać dla kansiervavańnia lažałuju, sapsavanuju harodninu i sadavinu.
8. Stroha vykonvajcie praviły apracoŭki słoikaŭ, viečkaŭ i režymaŭ ciepłavoj apracoŭki praduktaŭ u chatnich umovach.
9. Abaviazkova zachoŭvajcie chatnija kansiervy pry tempieratury 3-6° S, adbrakoŭvajcie i źniščajcie padazronyja słoiki.
