«Vyrašyli pahladzieć na pracesy ŭ Biełarusi vačyma amapaŭca, kadebešnikaŭ, čynoŭnika i jabaćki»
Naša Niva: Jak by vy apisali «Pracesy» mahčymamu hledaču?
Andrej Kašpierski: Heta sieryjał-antałohija, pradziusaram jakoha vystupiŭ «Biełsat». Jon składajecca z čatyroch epizodaŭ roznaha žanru, kožny ź jakich samadastatkovy i cełasny. Ale kali pa paradku prahledzieć usie čatyry epizody, možna skłaści dla siabie ahulny siužet. Va ŭsich naviełach dziejańnie raźvivajecca ŭ Biełarusi 2024 hoda, ale jany raskazvajuć pra siońniašniuju Biełaruś i ciapierašnija biełaruskija prablemy. Robiać heta šlacham fantastyčnych dapuščeńniaŭ, ale nie technałahičnych, jak u «Čornym lusterku», a z sacyjalnym uchiłam.
Paraiŭ by naš sieryjał tym, kamu padabajucca antałohii: naprykład, «Čornaje lusterka», «Luboŭ, śmierć i robaty», «Zmrokavaja zona» ci «Dzikija historyi». U pieršym siezonie my vyrašyli daśledavać bok zła, pahladzieć na pracesy ŭ Biełarusi vačyma amapaŭca, kadebešnikaŭ, čynoŭnika i jabaćki, pasprabavać krytyčna pastavicca da taho, jak jany ŭsprymajuć realnaść.
U troch z čatyroch navieł my nie spačuvajem piersanažam, a prosta raskazvajem praź ich historyju. U čaćviortaj naviele hierainia — jabaćka, i jaje historyja — samaja ciažkaja i nieiraničnaja, tam my sprabujem zajści hłybiej u jaje śviet. Heta historyja žančyny, jakaja nie moža sazvanicca z synam, jana dumaje, što jon na vučeńniach. Narešcie jon zvonić maci, ale zamiest jaho hołasu žančyna čuje tolki vystrały, kryki i vybuchi, i potym nie moža da jaho dazvanicca. Jana sprabuje skazać svaim kaleham, siabram i znajomym, što jaje syn, napeŭna, zahinuŭ na vajnie, ale ŭsie joj kažuć, što jana načytałasia svaich telehramaŭ i nijakaj vajny niama. My nie mahli nie zahłybicca ŭ rečaisnaść takoha piersanaža i nie supieražyvać joj.
Andrej u ofisie «Čynčynčeneł»
Naša pieršaja navieła, «Pieratrymka», była pakazanaja 23 i 27 vieraśnia ŭ Ościnie (štat Techas, ZŠA. — NN) i 27 vieraśnia ŭ Bierlinie. My płanujem novyja pakazy i «Pieratrymki», i inšych navieł, ale źbirajemsia rabić heta na kinafiestyvalach, a tam pakul nie dazvolili heta razhałošvać. U Ościnie na fiestyvali Fantastic Fest my atrymali Honorable Mention u katehoryi koratkamietražnaha kino, a heta pryraŭnoŭvajuć da druhoha miesca.
NN: Jak ludzi, chto znachodzicca tak daloka ad Biełarusi, uspryniali «Pracesy»?
AK: My trojčy pakazali ŭ ZŠA «Pieratrymku», i ja viedaju vodhuki tolki z dvuch pakazaŭ. Tyja amierykanskija hledačy, jakija padzialilisia svaimi ŭražańniami, uspryniali naš film jak vyklučna žanravy, z fantastyčnymi dapuščeńniami, elemientami čornaj kamiedyi i trylera. Jany nie sčytvali kantekst, hetym hledačam jon i nie byŭ patrebny.
Biełaruski hladač usprymaje historyju «Pracesaŭ» našmat bolš baluča, jamu jość što doŭha abmiarkoŭvać paśla prahladu. 27 vieraśnia, na pakazie ŭ Bierlinie, my ź biełaruskimi hledačami hadzinu abmiarkoŭvali 20-chvilinnuju «Pieratrymku». Tam byli i ŭkraincy, palaki, niemcy, i adna anhłamoŭnaja hladačka.
NN: To-bok dla amierykancaŭ biełaruskaje žyćcio — heta nakštałt «Zombiłenda» ci «Parazitaŭ», niešta nierealnaje?
AK: Tak, «Parazity» ž taksama ŭsprymalisia pa-inšamu za miežami Paŭdniovaj Karei. Ludzi nie sčytvali bahata elemientaŭ sacyjalnaj satyry, ahulnaja historyja była bolš važnaj, jak i ŭ našym vypadku. Kali ty nie ŭ kantekście biełaruskich padziej, možna zrazumieć siužet «Pieratrymki» i atrymać estetyčnaje zadavalnieńnie.
Mnie samomu cikava, nakolki ŭciahnutaja reakcyja zamiežnych hledačoŭ. A što da sensaŭ, mnie zdajecca, što ŭ lubym filmie, jaki možna i chočacca hladzieć bolš za adzin raz, schavana šmat padtekstaŭ, jakija hladač nie sčytvaje padčas pieršaha prahladu, navat u błakbastarach.
NN: Jak heta — stvarać sieryjał? Jość roźnica sa zdymkami inšych kinapraduktaŭ?
AK: U našym vypadku — nie, my stavilisia da zdymak «Pracesaŭ» jak da zdymak kino i źniali, pa sutnaści, čatyry roznyja filmy. Heta z-za taho, što my źniali nie liniejny, haryzantalny sieryjał, dzie biez prahladu pieršaj sieryi nie zrazumieješ apošniuju, «Pracesy» možna hladzieć u lubym paradku.
My staralisia zrabić karcinku maksimalna kiniematahrafičnaj, a nie sieryjalnaj. Chaciełasia zrabić tak, kab naš sieryjał nie straciŭ aktualnaść praz tydzień paśla vychadu, a moh by zastacca na niejki čas i ŭ infapoli, i ŭ kinamastactvie.
«My zanadta doŭha byli pad upłyvam čyrvona-zialonaj estetyki, jakaja viercicca vakoł słova «patryjatyzm», i biessensoŭnaści šeraj masy ludziej vakoł Łukašenki»
NN: Patryjatyzm — heta dobra?
AK: Vielmi skieptyčna staŭlusia da takich paniaćciaŭ i da patryjatyčnaj adukacyi, navat baluča. U starejšych kłasach ja staŭ prezidentam školnaj respubliki, mnie prosta prapanavali abracca ŭ prezidenty, i ja vyrašyŭ heta pa prykole zrabić. Moj baćka namalavaŭ naścienhazietu, ja źniaŭ pra siabie karotkamietražny kamiedyjny film, bo ŭžo tady rabiŭ videa.
Mianie abrali, ale praz peŭny čas vyklikali ŭ nastaŭnickuju. Tam siadzieŭ mužčyna ŭ dziŭnym kaściumie, i jon spytaŭ, ci ja Andrej Kašpierski. Adkazaŭ, što tak. Tady jon zapytaŭ: «Vy ž viedajecie, što ŭ nas u krainie moža być tolki adziny prezident?»
Kali ja staŭ prezidentam školnaj respubliki, usie mianie ŭhavorvali ŭstupić u BRSM, ale ja pratestavaŭ i nikoli tam nie ličyŭsia. Ja ŭ cełym byŭ schilny da pratestaŭ i ŭ škole, i va ŭniviersitecie, i vakołpatryjatyčnyja historyi mianie chutčej raźjušvali, čym śmiašyli. Niezdarma ja staŭ režysioram i suaŭtaram prajekta «Čynčynčeneł», dzie vyśmiejvajecca słova «patryjatyzm».
NN: Prablema ŭ biełaruskim razumieńni patryjatyzmu?
AK: Vierahodna. My zanadta doŭha byli pad upłyvam čyrvona-zialonaj estetyki, jakaja viercicca vakoł słova «patryjatyzm», i biessensoŭnaści šeraj masy ludziej vakoł Łukašenki, jakija ničoha nie robiać i tolki słuchajuć, jak jon na ich honić. Nam ź dziacinstva ŭnušali, što patryjatyzm — heta žudasna, ale farmalna jaho treba lubić. Heta jak kali ŭ škole nas vadzili hladzieć biełaruskija śpiektakli ci filmy i hetak advaročvali ad biełaruskaha mastactva, bo ŭsio heta było pradziaržaŭnym, dla mianie źmiarćviełym, i słova «patryjatyzm» dla mianie ciapier takoje ž. Ale, viadoma, niama ničoha drennaha ŭ tym, kab lubić svaju krainu.
NN: Čym ciapier žyvie «Čynčynčeneł»?
AK: Rychtujem dva novyja prajekty. Pa-pieršaje, pracujem nad sieryjałam «Čynčyny na kołach» — u im my demanstrujem prapahandysckija mify pra inšyja krainy. U pieršym vypusku, «Čynčyny biaruć Bierlin», čynoŭniki vylatajuć u Bierlin, kab pakazać, jak tam brudna, nudna, strašna i hučna, jak šmat prastytutak, prastytutaŭ i narkamanaŭ. Užo ŭ hetym miesiacy možna budzie pahladzieć na našym jutub-kanale pieršy epizod, a dalej my płanujem roliki pra Paryž, Amsterdam i Varšavu.
Pa-druhoje, pačynajem vytvorčaść prajekta «Čynčyny ŭ mundzirach», jon našmat bolš ciažki i aktualny. U hetym prajekcie čynoŭniki pieraapranucca, kab prademanstravać, jak jany sabie ŭjaŭlajuć vajnu i jak, na ich pohlad, treba vajavać.
NN: Ci dahetul lohka znachodzić, pra što raskazvać na «Čynčynčenele»?
AK: Kožny raz sprabujem pahladzieć na našych piersanažaŭ z novych bakoŭ. Razumiejem, što hetyja piersanažy ŭsprymajucca sastarełymi, byccam jany pieražytak 2020-ha i nie mohuć vyjści z hetaha stanu, ale sprabujem raskazvać pra ich novyja historyi. Paśla pačatku vajny stała našmat składaniej heta rabić.
U 2021-m my z kamandaj prajekta pierajechali va Ukrainu, kab źniać vialiki sieryjał z šaści epizodaŭ «Tut byŭ Lenin». Heta historyja pra našych dvaich čynoŭnikaŭ, jakija pryjazdžajuć sa stalicy ŭ pravincyjny Ščučynščynsk z typovaj pravierkaj. Jany zaŭvažajuć, što na hałoŭnaj płoščy haradka, płoščy Lenina, źnik pomnik Leninu, i zastajucca ŭ haradku, kab rasśledavać hetaje strašnaje złačynstva.
My ź Mišam napisali samy vialiki na toj čas scenar u našych prafiesijnych žyćciach i płanavali jaho realizavać na jakasnym uzroŭni. Źniali 35% materyjału, addali hetamu sieryjału ŭvieś svoj čas i ŭsio pastavili na kon, ale pačałasia vajna i my nie zmahli skončyć prajekt.
U toj čas było ciažka dumać, što kamuści ŭvohule moža być cikava niešta hladzieć u jutubie, tym bolš satyryčnaje. Nam spatrebiłasia šmat času na adnaŭleńnie, a taksama na toje, kab siabie ŭpeŭnić. Pieračytali scenar i zrazumieli, što tam zakładziena šmat aktualnych elemientaŭ: naprykład, čynoŭniki prychodziać da vysnovy, što ŭ horadzie niejkaja zmova, bo nichto nie viedaje, kali źnik Lenin i jak jon uvohule vyhladaŭ na pastamiencie. Čynoŭniki pa siužecie vyrašajuć źniščyć hety haradok jadziernaj zbrojaj, i heta my napisali za paŭhoda da pačatku vajny!
Chočam viarnucca da hetaha prajekta, ale zdymać jaho ŭ Jeŭropie našmat składaniej. Tamu robim inšyja ambicyjnyja rečy, ale jakija bolš datyčacca jutuba, bo «Tut byŭ Lenin» — chutčej stryminhavy prajekt.
NN: Jak «čynčyny» źmianilisia za hetyja try hady?
AK: Mnie zdajecca, ich hałoŭnaja asablivaść u tym, što jany nie źmianiajucca, heta byccam šeraja bietonnaja masa, jak i čynoŭniki z atačeńnia Łukašenki, bo čynoŭniki ŭ sistemie nijak nie mohuć raźvivacca. Kali ŭ 2020-m ja tolki pačynaŭ abmiarkoŭvać hety prajekt ź Mišam, prapanoŭvaŭ u tym liku zrabić čynoŭnikaŭ bolš čałaviečnymi: naprykład, jany mahli b chacieć stać prezidentami i kankuryravać praz heta.
Ale Zuj skazaŭ, što takoha być nie moža. Heta nieisnujučyja piersanažy, prosta Siarhiej Mikałajevič i Mikałaj Siarhiejevič, jany padtakvajuć adzin adnamu i, chacia časam i supiarečać adzin adnamu, nikoli nie kanfliktujuć. I chaču adznačyć, što «Čynčynčeneł» i «Pracesy» — prajekty z roznymi kamandami, bo časam nas błytajuć.
«Źniaŭ by «Terminatara-3» tak, jak ja jaho sabie ŭjaŭlaju»
NN: Biełaruskaja rečaisnaść — heta jaki dla vas žanr filma?
AK: Nie abmiažoŭvaŭsia b adnym žanram, ale ciapier mnie było b vielmi cikava źniać chorar. Heta dapamahaje raskazać pra važnyja psichałahičnyja i sacyjalnyja pradmiety praź jarkuju žanravuju abałonku, zrazumiełuju ludziam va ŭsim śviecie. Chorar — pieršaje, što prychodzić u hałavu, kali dumaješ pra padziei ŭ Biełarusi.
Filmy žachaŭ ličać tannym žanram i z punktu hledžańnia vytvorčaści, i praz staŭleńnie hledačoŭ da jaho. Ale za apošnija hady vyjšła šmat intelektualnych choraraŭ, i žanr pieravynajšaŭ siabie: naprykład, heta «Soncastajańnie», «Bo baicca», «Babaduk», «Viedźma», «Pahavary sa mnoj».
NN: Kali dać vam biaźmiežnyja ŭmovy — lubyja hrošy, akcioraŭ, lubyja łakacyi dla zdymak, što b vy pažadali źniać?
AK: Mo źniaŭ by «Terminatara-3» tak, jak ja jaho sabie ŭjaŭlaju. Ja vialiki fanat pieršych dvuch filmaŭ franšyzy, zadumaŭsia pra režysuru ŭ šeść hadoŭ, kali pahladzieŭ «Terminatara-2». A potym pahladzieŭ «Terminatara-3», ale ad inšaha režysiora, i vielmi rasčaravaŭsia. Jak luby chardkorny fanat franšyzy pra Terminatara, chacieŭ by raskazać hetuju historyju pa-svojmu.
Rekvizit da adnaho z epizodaŭ «Pracesaŭ». Kamanda zrabiła kardonnuju «masoŭku», bo taja i tańniejšaja za žyvych akcioraŭ, i dobra adpaviadaje duchu łukašenkaŭskaj Biełarusi
Nasamreč, nie chacieŭ by ahromnistych biudžetaŭ. Chočacca ruchacca ŭ svaim tempie, tym bolš što abmiežavańni dajuć mahčymaść ekśpierymientavać z kinavobrazami. Kali b u nas byli hrošy, my b nie nadrukavali kardonnuju masoŭku, a naniali b akcioraŭ. Ale zrazumieli, što viesialej i bolš praŭdziva budzie vykarystać kardonnuju masoŭku, jana lepš pakaža našu epochu, usrataść, jakaja tranślujecca praz prapahandu. U ich taksama niama hrošaj na masoŭku, usio kardonnaje. Uziać toj film, jaki ciapier «bje rekordy» pa prahladach u biełaruskich kinateatrach — heta ž chłuśnia.
NN: Jak uvohule staviciesia da historyi vakoł filma «Na inšym bierazie»?
AK: I raniej byvali takija historyi, kali biełaruśfilmaŭskija stužki «bili ŭsie rekordy prahladaŭ» — ale heta, kaniešnie, niapraŭda. Upieršyniu ŭ hetym upeŭniŭsia, kali pajšoŭ sa svaim kłasam na premjeru biełaruskaha filma «Daściš fantaściš». Kali pačuŭ, što tak nazyvajecca niejki film, tym bolš biełaruski, ja žachnuŭsia. Nas tudy zaviali ŭsioj škołaj, i nikoha inšaha tam nie było.
Tam było paru cikavych akcioraŭ, ale ŭsio, što traplaje na «Biełaruśfilm», pieratvarajecca ŭ kardon. Prachodziŭ na studyi adpracoŭku i viedaju, što vialikaja rekanstrukcyja, jakaja tam była hadoŭ dziesiać tamu, pieratvaryła studyju ŭ vialikuju kardonnuju skryniu, tam bahata kardonnych ścien. Heta strašnaje vidovišča, macniej, čym «Źziańnie» Kubryka.
I kali zdymać za vialikija hrošy chorar, jon musić być pra «Biełaruśfilm», pra toje, jak tam pamirajuć u ekzistencyjalnym sensie ludzi i jak tam pamirajuć filmy, heta budzie strašna.
Ź inšaha boku, upeŭnieny ŭ drennaj jakaści ich prapahandy, i, moža, heta i dobra. Jość prapahandysckija filmy ŭ styli «Top Hana», zroblenyja maksimalna jakasna, jakija prapaviedujuć militaryzm. Tam na ciabie hladzić cudoŭny Tom Kruz, da jakoha ty chočaš być padobnym i zabivać nieznajomych tabie ludziej, heta strašniej. A kali tabie sprabujuć upichnuć kino ad «Biełaruśfilma», ni adzin hladač na heta nie kupicca.
NN: Sto hadoŭ tamu va Ukrainie zdymaŭ kino lehiendarny režysior Dziha Viertaŭ — taksama prapahanda, adnak hienijalnaja.
AK: Napeŭna, ale nie staŭ by jaho paraŭnoŭvać z «Biełaruśfilmam». Ich ciapierašnija pracy — heta pył u paraŭnańni z tym, što mahli zdymać u stalinski pieryjad ci ŭ hitleraŭski. Filmy Leni Ryfienštal taksama ličać hienijalnymi, adnak heta ŭsio roŭna žudasnaja prapahanda. I ŭ hetym vypadku strašna, što Leni Ryfienštal źniała prafiesijnaje kino, jakoje zakranaje niešta ŭnutry i zapalvaje emocyi.
«My pakazali naš film žonkam kitajskich ministraŭ, i ŭsim spadabałasia»
NN: Čym vam samomu zapomniŭsia «Biełaruśfilm», dzie vy pracavali?
AK: Ja vučyŭsia na biudžecie ŭ Akademii mastactvaŭ, pastupiŭ na biaspłatnaje i musiŭ adpracavać na «Biełaruśfilmie». Nie chacieŭ hetaha rabić, bo šmat čuŭ pra studyju. Za miesiac da pačatku adpracoŭki my z adnahrupnicaj trapili na prajekt «Biełaruśfilma» pad nazvaj «Žyćcio paśla žyćcia». Jaho zdymaŭ Dźmitryj Astrachan, rasijski režysior, jaki vielmi časta zdymaŭ u Biełarusi.
Heta byŭ žudasny film. Tam my paznajomilisia ź niebłahimi ludźmi — supracoŭnikami studyi, ale chutka stała zrazumieła, što ŭsie jany byccam stamilisia ad žyćcia, ad čarady adnatypnych nizkaprobnych prajektaŭ, u ich była zabitaja nadzieja na niešta novaje i cikavaje ŭ svaim prafiesijnym žyćci. Tamu heta byŭ naš pieršy i apošni prajekt na studyi.
Nas sprabavali zaciahnuć u poŭnamietražny prajekt pra Minsk, ale heta było zanadta śmiešna, kab stavicca da jaho surjozna. Nam abiacali biaźmiežnuju svabodu rabić jaki zaŭhodna film, tolki paprasili: «Było b dobra, kali b vy zdymali hety film letam i niedzie kala stancyj mietro «Maskoŭskaja» ci «Park Čaluskincaŭ», la ŭvachoda ŭ park. I kali ŭ vas jość siabry — maładyja akciory, možna zdymać kino pra ich».
Im heta było treba, kab źniać jak maha bolš tanny film z napaŭbiaspłatnymi akciorami ŭ łakacyjach, jakija ničoha nie kaštujuć. Prapanavali zdymać letam, kab nie płacić za aciapleńnie, i ŭ rajonie studyi, kab nie nasić daloka techniku. A jašče dziaržava całkam finansuje kinaprajekty debiutantaŭ, tamu jany chacieli nas skarystać u hetym sensie.
Nam kazali, maŭlaŭ, sprabujem iści ŭ nahu z časam, zdymać dobryja moładzievyja filmy nakštałt «1+1», ci voś jašče jość «Kryminalnaje čytvo». Režysior, jaki tady razam sa mnoj sustrakaŭsia z dyrektaram studyi, abradavaŭsia i skazaŭ, što ŭ jaho jość dobraja kryminalnaja historyja, na što pačuŭ: «Tolki biez kryminału».
Potym my spytali, jak budzie ładzicca prakat našych stužak. Vielmi nie chaciełasia, kab našy filmy pakazali paru razoŭ u minskich kinateatrach, sahnali tudy školnikaŭ i sałdacikaŭ i bolš nikoli nie pakazvali. Na heta dyrektar studyi zajaŭlaje nam z uśmieškaj i honaram: «Viedajecie, a my letaś pakazali naš film žonkam kitajskich ministraŭ, i ŭsim spadabałasia, tamu i vaš film my tak pakažam». Supierpłan pa dystrybucyi filmaŭ! U vyniku my chutka źlilisia z «Biełaruśfilma».
NN: Pisać, stvarać — dla vas heta leki?
AK: Tak. Dziŭna, nakolki lohka i pryjemna robicca na dušy, kali ty možaš tak zmahacca z rečaisnaściu, sa svajoj chandroj i depresijaj, kali ty vydumlaješ historyi, u jakich moža zdarycca ŭsio što zaŭhodna, i praz heta zmahaješsia z navinami vakoł nas. Z maim suaŭtaram scenaroŭ Michasiom Zujem my pišam piać dzion na tydzień, i pakul što nie stamilisia.
Płanujecca, što sieryjał «Pracesy» vyjdzie praź niekalki miesiacaŭ na kanale «Biełsat» i na jutubie.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Dyrektar «Biełaruśfilma» nazvaŭ premjery 2024 hoda
Film «Zialonaja miaža»: što chacieła pakazać Ahnieška Chołand i što atrymałasia
niekali byli prezidenty bankaŭ i t.p. i kaniečnie prezident Akademii navuk. ale adnojčy sioj-toj rašyŭ, što prezident moža być tolki adzin, i zabaraniŭ inšym tak nazyvacca. žestačajše. tak navat prezident Akademii navuk staŭ nie prezident, a predsiadaciel. a predsiadaciel saŭchoza staŭ adziny prezident
heta napaminaju dla tych, chto ŭsio jašče dumaje, što jon pasadu prezidenta kamuści pieradaść. nie pieradaść - heta fietyš dla jaho