«U dziacinstvie ŭ mianie było ŭsiaho 4-5 vypuskaŭ, jakija lubiŭ pieračytvać»
Źbirać komiksy ja pačaŭ u 2014 hodzie. Pamiataju, jak u navinach pačali pisać, što źjaviŭsia pieršy biełaruski komiks — DreadCore Anamnesis. U toj momant ja padumaŭ: jaki ž jon pieršy, kali ja sam jašče ŭ dzievianostyja čytaŭ ich? U dziacinstvie lubiŭ pieračytvać komiksy, choć u mianie było ŭsiaho 4-5 vypuskaŭ.
Mienavita hetaja nieadpaviednaść u prasoŭvańni svajho praduktu Połackaj studyjaj i stała matyvam adšukać staryja asobniki. Dla siabie ja vyrašyŭ, što biełaruski komiks — heta toj, jaki vydadzieny ŭ Biełarusi ci padrychtavany savieckim/rasijskim vydaviectvam, ale nadrukavany ŭ biełaruskaj drukarni.
Fota z archiva hieroja materyjału
Z taho momantu pačałasia maja historyja kalekcyjanavańnia. Niekalki komiksaŭ valalisia ŭ baćkoŭskaj chacie jašče ź dziacinstva, a pieršym nabytym za hrošy asobnikam staŭ «Dzuraj!».
Znajšoŭ jaho ŭ 2015 hodzie ŭ bukinistyčnaj kramie ŭ centry horada. Potym daviedaŭsia, što heta davoli redki asobnik, tamu adskanavaŭ i padzialiŭsia im na torent-trekiery ź ludźmi, jakija taksama vyšukvali biełaruskija komiksy. Darečy, pa jaho siužecie navat abiacali źniać multfilm, ale tak i nie zrabili hetaha.
Niekatoryja vydańni ŭ vyhladzie skanaŭ zapampoŭvaŭ na torentach, a zatym užo kuplaŭ u papiarovym varyjancie. Prykładna ŭ hety ž čas siabar padaryŭ niekalki komiksaŭ, jakija ŭ jaho valalisia ŭ šafie.
Usie komiksy, što ŭ mianie jość, nabytyja ŭ Minsku. U asnoŭnym na internet-barachołkach. Na rasijskija sajty ja zredku zachodžu, ale nikoli ničoha nie zamaŭlaju. Tolki praviaraju, naprykład, miesca vydańnia komiksa, jaki vyhladaje starym.
Fota z archiva hieroja materyjału
Kab zrazumieć, biełaruski komiks ci nie, treba spačatku znajści stary cikavy asobnik. I potym užo hladzieć aŭkcyjonnyja fota, vyvučać vychodnyja dadzienyja. Kali hetaha niedastatkova, tady ŭ internecie prabivaju komiks pa naźvie i hladžu, dzie jon byŭ vydadzieny.
Naprykład, ja prahledzieŭ uvieś elektronny katałoh Nacyjanalnaj biblijateki Biełarusi pa zapycie «komiks». Atrymałasia adskanavać adzin samastojny vypusk i adnu knihu. Na žal, pierakanaŭsia, što ŭ biblijatecy jość daloka nie ŭsio, što vydavałasia ŭ Biełarusi.
«Chobi nie pavinna rabicca pracaj»
Ja nie imknusia skupić i adšukać usio, što jašče nie bačyŭ, tamu nie prasiedžvaju hadzinami na zamiežnych aŭkcyjonach i ŭ katałohach. Chobi nie pavinna rabicca pracaj. U pieršyja hady kalekcyja papaŭniałasia čaściej, tamu što była nievialikaj. Ciapier heta ŭžo pryjemnaj taŭščyni tečka-chutkasšyvalnik.
Novyja komiksy dastavać robicca ŭsio składaniej. Apošni raz znachodziŭ u minułym hodzie, tamu pracent ad dachodu tracicca na hetaje chobi mizerny.
Sioleta na aŭkcyjonie ŭbačyŭ asobnik, pra jaki nie čuŭ, — praciah komiksa «Krej». Ale ja nie paśpieŭ jaho vykupić, bo pradaviec źniaŭ łot z tarhoŭ.
Fota z archiva hieroja materyjału
Ciapier siaredni košt adnaho vypusku na barachołkach i aŭkcyjonach — kala 25-30 rubloŭ, a minimum za biełaruski komiks 90-ch — 5-10 rubloŭ.
Niekatoryja pradaŭcy vystaŭlajuć i za 100-130 rubloŭ. Adnak hetyja łoty visiać užo niekalki hadoŭ, nichto ich nie biare pa takich cenach.
«Nie kuplaju komiksy pa nieapraŭdanaj canie»
Maksimalnaja suma, jakuju ja addavaŭ za komiks, — 25-30 rubloŭ. Adzin mužčyna vykłaŭ na barachołcy niekalki redkich asobnikaŭ. Patelefanavaŭ, kab pacikavicca canoj, a jon adkazaŭ, što ja mahu prapanavać svaju.
U hetaj situacyi ja ščyra skazaŭ, što takija vypuski inšy čałaviek pradaje pa 90-100 rubloŭ. Na što pradaviec adkazaŭ, što heta nieadekvatnaja cana i za stolki nichto nie kupić. U vyniku my damovilisia adnosna cany ŭ 25 rubloŭ za kožny komiks.
Ja nie sprabuju skupić komiksy pa luboj canie, aby papoŭnić kalekcyju. Kali baču prydatny varyjant, starajusia źviazvacca z pradaŭcom i damaŭlacca. Ale važna nie zacyklivacca na hetym, nie rvać na sabie vałasy, kali vypuściŭ niejki komiks. Heta ŭsiaho tolki knihi, chaj i cikavyja, a ŭ śviecie jość šmat nie mienš važnych rečaŭ.
Fota z archiva hieroja materyjału
Ciapier u mianie ŭ kalekcyi 30 samastojnych vypuskaŭ, jašče niekalki komiksaŭ u časopisach, a taksama paračka ŭ elektronnym vyhladzie, jakija adzdymaŭ i skanavaŭ. Dumaju, što ja vydatkavaŭ na komiksy ad 200 da 300 rubloŭ za 7-8 hadoŭ (z ulikam devalvacyi).
Kali ciapier ich vystaŭlać paasobku na aŭkcyjon pa razumnych cenach, to atrymaŭ by kala tysiačy rubloŭ. Ale rabić ja hetaha nie źbirajusia.
«Samy papularny siužet u našych komiksach — fantastyka na temu asvajeńnia novych śvietaŭ i płaniet»
Praktyčna ŭ kožnaha biełaruskaha komiksa možna znajści niejkuju asablivaść. Naprykład, «Maleńkija złačyncy» — heta sapraŭdny navučalny dapamožnik dla školnikaŭ pa radyjacyjnaj biaśpiecy. Jaho aŭtar — Alaksandr Lucko, darečy, staŭ rektaram Mižnarodnaha instytuta pa radyjoekałohii imia Sacharava.
U komiksie «Čorny łabirynt» niama numaracyi i kadraŭ. Z-za siužetu, jaki skača, časam pačynaje zdavacca, što staronki pierabłytanyja ci niejkich nie chapaje.
Kali ciapier u komiksaŭ, jak mnie zdajecca, ŭstojlivyja drukarskija farmaty, to tady byŭ jašče pošuk formy: maleńkija knižački 13ch20 santymietraŭ, knižki-harmoniki, časopisy pamieram da A4 (ci navat bolš).
Było niekalki sprobaŭ naładzić vydańnie vyklučna komiksavych haziet i časopisaŭ. U Rasii taki farmat pryžyŭsia, a ŭ nas nie.
Samy papularny siužet u našych komiksaŭ minułych hadoŭ — heta fantastyka na temu asvajeńnia novych śvietaŭ i płaniet. Abo ŭvarvańnie pačvaraŭ i inšapłaniecian. Častka komiksaŭ namalavanaja pa matyvach knih i filmaŭ. A niekatoryja vydaŭcy prosta adaptavali zamiežnyja komiksy.
Znaŭcy ŭžo daŭno raspaznali, što ŭ «Navalničnych abłokaŭ» siužet vyrastaje z «Zornych vojnaŭ», a «Zaklon» — adaptavany komiks Uoli Vuda The Curse sa zbornika 1971 hoda.
Fota z archiva hieroja materyjału
Ciapier komiksy — heta knižki dla darosłych, hrafičnyja ramany i historyi ŭ malunkach. A ŭ 90-ch hadach ich drukavali dla samych maleńkich dziaciej abo padletkaŭ, naprykład, vydańni biełaruskaha piśmieńnika Uładzimira Lipskaha.
Abo «Damavičok Bum» — vialikaja (112 staronak farmatu A4) i śmiešnaja historyja, jakaja poŭnaja pryhod. Zroblenaja jana ŭ duchu viadomaha polskaha komiksa «Vykradańnie pryncesy», jaki vydavaŭsia ŭ SSSR.
Fota z archiva hieroja materyjału
Biestselery komiksaŭ u 90-ch hadach
Pra toje, što toj ci inšy biełaruski komiks pakinuŭ śled u žyćci dziaciej 90-ch, ja daviedaŭsia ŭžo ciapier, kali staŭ cikavicca vydańniami tych hadoŭ. U mianie ŭ samoha ŭ dziacinstvie byli niekalki vypuskaŭ, ale pra isnavańnie mnohich ja i nie zdahadvaŭsia.
«Dzie žyli bursoniki» ad aŭtaraŭ Ćviatkova, Karšakievič i Hardziejeva byli praktyčna va ŭsich maich adnakłaśnikaŭ. Hetym ža talenavitym ludziam naležyć davoli papularny zbornik «Płanieta Heja», u jaki ŭvajšli niekalki historyj. Niekatoryja ź ich publikavalisia ŭ časopisie «Biarozka», ale ŭžo na biełaruskaj movie.
Fota z archiva hieroja materyjału
Ale, viadoma, numar adzin u topie biełaruskich komiksaŭ 90-ch — heta «Miki Maŭs» z samalotam na vokładcy. Naohuł jon byŭ padrychtavany maskoŭskim vydaviectvam «Fizkultura i sport» sumiesna z dackaj firmaj Egmont, ale drukavali ŭsie 500 tysiač asobnikaŭ u 1991 hodzie ŭ Minsku, tamu ŭ nas u krainie jon byŭ u mnohich. Cełyja 32 staronki niabačanych raniej historyj.
Moža, mienavita pośpiech hetaha vydańnia pryvioŭ da taho, što ŭ 1992-1993 hadach vypuścili try knihi-komiksy «Miki Maŭs» na biełaruskaj movie.
Fota z archiva hieroja materyjału
U «Čornym łabiryncie» sabrana niekalki historyj. Heta komiks na asnovie amierykanskaha treš-filma žachaŭ C. H. U. D. I voś čytaješ komiks zaraz, kali ŭžo darosły, a jon sapraŭdy strašny! Adznaču i komiks «Pasłancy» — žachlivaja historyja, chaj i nie zusim łahičnaja.
«Navalničnyja abłoki» pa matyvach «Zornych vojnaŭ» namalavanyja ŭ čorna-biełych kolerach. Vyhladaje davoli zmročna i, ja b skazaŭ, sumnavata. Ale akazvajecca, komiks byŭ vielmi papularnym u toj čas.
«Typovy tyraž komiksaŭ 90-ch — 100-200 tysiač asobnikaŭ»
U Rasii na komiksach śpiecyjalizavalisia niekatoryja maskoŭskija vydaviectvy, jakija hadami vypuskali sieryi «Boba», «Tumak», «Halijaf» i inšyja. A ŭ nas u 1990-1991 vyjšła 6 raskładnych knižačak pra Tarzana, a ŭsie astatnija biełaruskija komiksy pradstaŭlenyja jašče mienšaj sieryjaj.
Ja dumaju, kali b byŭ rehularny cykł z adnymi piersanažami — u vydaŭcoŭ byŭ by pastajanny prytok hrošaj.
Typovy nakład tych časoŭ — 100-200 tysiač asobnikaŭ. Z usich biełaruskich komiksaŭ, što mnie viadomyja, najbolšy nakład byŭ u sieryi pra Tarzana: 500 tysiač.
Viadoma, možna doŭha spračacca, nakolki realnymi byli hetyja ličby i jakaja ich častka jechała ŭ kramy, a jakaja ŭ makułaturu. Adnak takija vielizarnyja nakłady byli typovyja dla knih taho času, asabliva pryhod i detektyvaŭ.
Fota z archiva hieroja materyjału
Na žal, vielizarnyja nakłady słaba adbivajucca na mahčymaści ciapier adšukać hetyja komiksy ŭ Biełarusi. Vypuski raźjazdžalisia pa ŭsim byłym SSSR.
Samy redki ź viadomych mnie biełaruskich komiksaŭ — dva vypuski «Vostrava varjataŭ». Jany vyjšli nakładam pa 10 tysiač, i voś dva hady tamu ich vystavili na aŭkcyjon za zusim nievialikuju sumu. Darečy, tolki tady ja pra ich daviedaŭsia i chutka vykupiŭ.
Kali komiksaŭ było mała, jany prosta lažali stosam u šafie. Ciapier ja ich trymaju ŭ kancylarskaj tečcy-chutkasšyvalniku, kožny ŭ asobnym fajliku.
Usie komiksy ŭ mianie jość u elektronnym vyhladzie. Ja viadu elektronny katałoh: nazva, fota vokładki, vydaviectva, nakład, pamiery, kolkaść staronak. Starajusia vyśvietlić, što stała asnovaj dla siužetu (inšy komiks, kniha abo film). Praŭda, heta nie zaŭsiody ŭdajecca.
«Kali chobi prynosić chacia b adnamu čałavieku karyść — sprava siabie apraŭdvaje»
Žonka, jak i ja, lubić papiarovyja knihi, tamu prahladaje sa mnoj kožny novy asobnik. Mama, u jakoj u biblijatecy bolš za tysiaču vydańniaŭ, ličyć, što ja zajmajusia hłupstvam.
Praŭda, paru hadoŭ tamu ja padaryŭ dačce brata adzin komiks ź dzievianostych. Było vidać, jak radavalisia adrazu niekalki čałaviek: plamieńnica i jaje tata. Bo ŭ nas z bratam u dziacinstvie byŭ jakraz taki ž komiks, jaki ciapier prynios pryjemnaje pačućcio nastalhii.
Fota z archiva hieroja materyjału
Nakolki mnie viadoma, supolnaściaŭ pa maich intaresach u Biełarusi niama. Tolki takija ž kalekcyjaniery-adzinočki, jak i ja.
Kaliści ja hutaryŭ z adnym chłopcam, jaki ŭ dziacinstvie vielmi zachaplaŭsia komiksami. I jon raskazaŭ, što na asnovie biełaruskich komiksaŭ z časopisa «Biarozka» jon sa stryječnym bratam (abodvum było hadoŭ pa 8) vyrašyŭ sabrać sapraŭdny kaśmičny błastar, vykarystoŭvajučy rubin ad piarścionka z maminaj skrynački i pavieličalnaje škło ad prajektara dyjafilmaŭ. Varta tolki prapuścić pučok śviatła praz škło i rubin — i jon usio što chočaš raspłavić! Ale pakul chłopcy šukali škło, lampački i batarejki, mama pierachavała škatułku z upryhožvańniami.
Čas ad času ciapier u Biełarusi vypuskajuć (i pa zvyčcy nazyvajuć ich «pieršym biełaruskim komiksam») novyja asobniki. Mnie padaryli zbornik «Lehiendy drymučaha lesu». Heta antałohija z 6-8 historyj, jakija pamiž saboj nie źviazanyja.
Toj ža DreadCore, pra jaki ja zhadvaŭ, vielmi kruta admalavany, u 90-ch tak pryhoža nie atrymlivałasia. U starych komiksach nie prapracoŭvali kožnuju detal, nie zalivali kalarovyja hradyjenty. Ciapier ja b źbiraŭ hetuju sieryju, ale ŭ joj vyjšła ŭsiaho paru vypuskaŭ, i «vielizarny ŭnikalny suśviet», jak jaje rekłamavali, skončyŭsia.
Luboje chobi možna ličyć bieskarysnym marnavańniem času i hrošaj. Ale, na moj pohlad, kali jano nikomu nie škodzić, a choć by adnamu čałavieku prynosić karyść ci radaść — sprava siabie apraŭdvaje.
Dyk jaki ŭsio ž taki biełaruski komiks možna ličyć pieršym?
U časopisie «Biarozka» biełaruskamoŭnyja komiksy vychodzili jašče ŭ 1989-1990 hadach. Kali ž kazać pra asobnaje vydańnie, to pieršym byŭ cykł z 6-ci vypuskaŭ pra Tarzana. Jaho vychad u śviet datujecca 1990 hodam, choć na staronkach možna pračytać «Karšakievič'89».
Adnak jość adno «ale»! Komiks «Dzikaje palavańnie» (pa matyvach apovieści Karatkieviča) aficyjna vyjšaŭ u 1991 hodzie, ale byŭ zdadzieny ŭ nabor jašče 4 maja 1989 hoda, a padpisany ŭ druk u kastryčniku taho ž hoda. Heta značyć, padrychtavany jon byŭ, vierahodna, jašče da «Tarzana», prosta ŭ drukarni zatrymaŭsia.
Takaja ž historyja i z komiksam «Dzie žyli bursoniki». Uvohule, hetyja try komiksy možna ličyć pieršymi samastojnymi biełaruskimi vydańniami.
Fota z archiva hieroja materyjału
Naohuł u 1991 hodzie vyjšła minimum piać biełaruskich komiksaŭ. Byli jašče dva, jakija padrychtavali ŭ Rasii, ale addrukavali ŭ Minsku.
Apošnimi pa dacie vychadu ŭ majoj kalekcyi značacca abodva vypuski «Vostrava varjataŭ» ad pradpryjemstva «Rytar»: padpisanyja ŭ druk jany byli 1 sakavika 1996 hoda.
Mahčyma, i paśla hetaha jašče vychodzili niejkija biełaruskija komiksy, prosta ja ich pakul jašče nie adšukaŭ. Ale na hetym historyja nie zakančvajecca, bo ja ŭsio jašče ŭ pošuku novych asobnikaŭ i spyniacca nie źbirajusia.
Čytajcie taksama:
Na aŭkcyjon vystavili kalekcyju hadzińnikaŭ Viktara Babaryki
Kiraŭnik Bresckaj vobłaści kalekcyjanuje zubroŭ
Bieraściejskuju Bibliju i inšyja biełaruskija kaštoŭnaści raspradaje były ministr?
