Udzielniki mitynhu ŭ honar 60-hodździa padpisańnia Rymskaha dahavora ŭ Bierlinie, 25 sakavika 2017 h. Fota: AP Photo / Markus Schreiber
Chans Kundnani — navukovy supracoŭnik Chatham House, aŭtar knih «Paradoks hiermanskaj mocy» (The Paradox of German Power) i «Jeŭrabiełaść: kultura, impieryja i rasa ŭ jeŭrapiejskim prajekcie».
Aŭtar adznačaje, što jahony baćka byŭ indyjcam, a maci — hałandkaj. Sam jon naradziŭsia i vyras u Vialikabrytanii. U 2009 hodzie Kundnani pačaŭ pracavać u Jeŭrapiejskaj radzie pa mižnarodnych adnosinach (ECFR) i ličyŭ siabie «prajeŭrapiejcam». Z taho času źmianiłasia jaho bačańnie ES. Ciapier Kundnani sprabuje davieści, što «patrebnaja inšaja Jeŭropa, adroznaja ad toj, što my majem ciapier».
Chans Kundnani śćviardžaje, što Jeŭrapiejski sajuz časta razhladajecca jak kasmapalityčnaja admova ad hvałtoŭnaha nacyjanalizmu. Tym nie mienš u idei Jeŭropy doŭhaja i prablematyčnaja historyja: u Siarednija viaki jana była sinonimam chryścijanstva; u sučasnuju epochu jana stała asacyjavacca z «biełaściu» — idejaj Jeŭropy jak rasavaha i kulturnaha prajekta, zasnavanaha na biełaj identyčnaści.
Na dumku aŭtara, naratyvy jeŭrapiejskaj intehracyi padkreślivajuć uroki Druhoj suśvietnaj vajny i Chałakostu, ale nie ŭroki kałanijalnaj historyi. ES — heta nie tolki śviet, ale i siła, i hramadzianskija idei Jeŭropy vyciaśniajucca etničnymi i kulturnymi.
Paśla kryzisu biežancaŭ 2015 hoda «biełaść» stała jašče bolš važnaj dla jeŭrapiejskaj identyčnaści. I heta novy tryvožny pavarot u doŭhim cyvilizacyjnym prajekcie Jeŭropy, ličyć daśledčyk.
Chans Kundnani śćviardžaje, što najlepšy sposab zrazumieć ES — dumać pra jaho z punktu hledžańnia rehijanalizmu, anałahičnaha nacyjanalizmu, a nie kasmapalityzmu, jak heta ŭjaŭlajuć sabie mnohija «prajeŭrapiejcy». Tolki takim čynam možna lepš zrazumieć napružanaść unutry jeŭrapiejskaha prajekta.
Prapanujem vašaj uvazie ŭryvak z knihi «Jeŭrabiełaść: kultura, impieryja i rasa ŭ jeŭrapiejskim prajekcie», jaki publikuje The Gardian.
Kab prasunucca dalej u razumieńni padabienstvaŭ i adroźnieńniaŭ pamiž jeŭrapiejskim nacyjanalizmam i jeŭrapiejskim rehijanalizmam i takim čynam padumać nad tym, što mienavita ŭjaŭlaje saboj supolnaść Jeŭropa, nieabchodna bolš padrabiazna vyvučyć praces farmavańnia identyčnaści ŭ kožnym kankretnym vypadku.
Tak jak sami «prajeŭrapiejcy» vierać u važnaść umacavańnia jeŭrapiejskaj identyčnaści, ich sproby stvaryć «naratyŭ» dla ES časta mifałahizujuć jaho, kab stvaryć «karysnaje minułaje», a nie pahłybić naša razumieńnie hetaha.
U pryvatnaści, isnuje tendencyja dumać ab farmavańni jeŭrapiejskaj identyčnaści na asnovie idealizavanaha i sproščanaha pohladu na jaje historyju. Jeŭropu časta pakazvajuć jak zakrytuju sistemu — inšymi słovami, jak rehijon, jaki maje svaju ŭłasnuju samadastatkovuju historyju, asobnuju ad historyi inšych rehijonaŭ.
Heta zvodzić jeŭrapiejskuju historyju da liniejnaj historyi, jakaja idzie ad Staražytnaj Hrecyi i Ryma praz chryścijanstva, Adradžeńnie, epochu Aśviety i, narešcie, da ES. Taki padychod ściraje hłybokija ŭzajemasuviazi ź inšymi historyjami. Siarod ich jak šmatlikija źniešnija ŭpłyvy na Jeŭropu, asabliva z boku Afryki i Blizkaha Uschodu (prysutnaść nie-Jeŭropy ŭ Jeŭropie), tak i ŭzajemadziejańni jeŭrapiejcaŭ z astatnim śvietam za hieahrafičnymi miežami Jeŭropy (heta značyć prysutnaść Jeŭropy ŭnutry nie-Jeŭropy).
Z punktu hledžańnia farmiravańnia identyčnaści, ujaŭleńnie ab Jeŭropie jak ab zakrytaj sistemie takim čynam zaciamniaje rolu inšych hrup.
Brytanski tearetyk kultury Ściuart Choł piša, što identyčnaść «farmirujecca praz adroźnieńnie: jany takija, jakija jany jość, praz usio toje, čym jany nie źjaŭlajucca, praz toje, čaho im nie chapaje». Heta asabliva pravilna dla Jeŭropy, jakaja «pastajanna ŭ rozny čas roznymi sposabami i ŭ adnosinach da roznych «inšych» sprabavała vyznačyć, čym jana jość — svaju identyčnaść, simvalična markirujučy svajo adroźnieńnie ad «ich».
Jeŭrapiejskaja identyčnaść i bolš šyrokaje ŭjaŭleńnie ab Zachadzie byli sfarmiravanyja «nie tolki ŭnutranymi pracesami, jakija pastupova pieratvarali zachodniejeŭrapiejskija krainy ŭ asablivuju formu hramadstva, ale i dziakujučy jeŭrapiejskamu pačućciu adroźnieńnia ad inšych śvietaŭ».
U hetym sensie jeŭrapiejskaja identyčnaść farmiravałasia anałahična nacyjanalnym identyčnaściam u Jeŭropie — suprać «inšych». I ŭsio ž nacyjanalnyja identyčnaść u Jeŭropie vyznačałasia ŭ značnaj stupieni ŭ procivahu «adna adnoj». Inšymi słovami, ich «inšyja» byli inšymi jeŭrapiejcami.
Naprykład, z XVIII stahodździa i dalej brytanskaść vyznačałasia jak supraćpastaŭleńnie źniešnim voraham i, u pieršuju čarhu, Francyi. «Pieravažnaja bolšaść katalicyzmu ŭ značnaj častcy kantynientalnaj Jeŭropy, asabliva ŭ Francyi i Ispanii, dała niadaŭna vynajdzienaj Brytanii hroznaha «inšaha», suprać jakoha jana mahła z karyściu dla siabie vyznačycca», — piša historyk Linda Koli.
Hetak ža pačynajučy z XIX stahodździa niamiecki nacyjanalizm vyznačaŭsia suprać Francyi. Asabliva paśla 1848 hoda niamieckaja identyčnaść vyznačałasia ŭ terminach niamieckaj idei Kultur, jakaja supraćpastaŭlałasia francuzskaj Sivilisation.
Jeŭrapiejskaja identyčnaść sfarmiravałasia ŭ procivahu šmatlikim niejeŭrapiejskim inšym, adnosnaja važnaść jakich mianiałasia ź ciaham času. U Siaredniavieččy, kali Jeŭropa była ŭ značnaj stupieni sinonimam chryścijanstva, jaŭrei byli jaje asnoŭnym unutranym «inšym», a isłam byŭ jaje asnoŭnym źniešnim «inšym». Pačynajučy z epochi Aśviety i asabliva ŭ kałanijalnuju epochu niabiełyja ludzi va ŭsim śviecie stali hrupaj, jakuju supraćpastaŭlali Jeŭropie.
U XX stahodździ Jeŭropa ŭsio bolš vyznačałasia suprać Rasii i ZŠA i razhladałasia jak kankurujučaja ź imi. Paślavajennaja ideja Jeŭropy, zasiarodžanaj na ES, nie parvała z hetaj historyjaj inšaści tak vyrazna, jak chaciełasia b dumać mnohim «prajeŭrapiejcam».
Prajeŭrapiejcy ličać Jeŭropu niečym adroznym ad nacyi ci navat jaje supraćlehłaściu, ale časta havorać pra jaje hetak ža, jak nacyjanalisty havorać pra nacyju.
Dobry prykład — ideja Jeŭropy jak Schicksalsgemeinschaft, ci «supolnaści losu». Hetaja kancepcyja zvyčajna razhladajecca jak prablematyčnaja pry vykarystańni ŭ nacyjanalnym kantekście, asabliva ŭ Hiermanii. U pryvatnaści, pad joju razumiejecca atavistyčnaje ci dapalityčnaje ŭjaŭleńnie ab nacyi. Tym nie mienš hety termin časta prymianiajecca da ES prajeŭrapiejcami, jakija, vidać, nie bačać u im nijakich prablem, kali jon prymianiajecca na rehijanalnym, a nie na nacyjanalnym uzroŭni.
Naprykład, francuzski fiłosaf Edhar Maren (Edgar Morin) pisaŭ u 1990 hodzie, što jeŭrapiejcy ŭśviadomili svoj ahulny los z 1945 hoda i ciapier «pryjšli da momantu ahulnaści losu».
Tak jak jeŭrapiejcy adčuvajuć usio bolšuju pahrozu, asabliva z pačatkam vajny va Ukrainie, heta jašče bolš umacoŭvaje adčuvańnie ES jak «supolnaści losu».
Kulturny elemient jeŭrapiejskaha rehijanalizmu nie prosta źnik paśla 1945 hoda, jak lubiać dumać mnohija «prajeŭrapiejcy». Chutčej, jon znajšoŭ praciah u bolš tonkaj formie i napoŭniŭ paślavajenny jeŭrapiejski prajekt, jaki nie stvaryŭ novaha, čysta hramadzianskaha rehijanalizmu.
U adroźnieńnie ad jeŭrapiejskaha rehijanalizmu ŭ cełym, mienavita hety kulturny elemient jeŭrapiejskaha rehijanalizmu, asabliva jaho viersiju paśla Druhoj suśvietnaj vajny, zasiarodžanuju na ES, my možam nazvać «jeŭrabiełaściu».
Čytajcie jašče:
