Aŭtary prajekta adznačajuć, što ŭzajemasuviaź pamiž rašeńniem biełarusaŭ dałučycca da Uzbrojenych sił Ukrainy (USU) i traŭmatyčnym asabistym dośviedam udziełu ŭ biełaruskich pratestach prasočvałasia ŭ asobnych intervju, jakija ŭ rozny čas davali biełarusy-dobraachvotniki.
Jany zhadvajuć historyju šasnaccacihadovaha Cimura Mickieviča, jaki 12 žniŭnia 2020-ha byŭ zatrymany siłavikami i padčas dopytu źbity da takoj stupieni, što lekaram daviałosia ŭvodzić chłopca ŭ štučnuju komu. Paźniej Cimur staŭ abvinavačvanym pa kryminalnaj spravie. Maci chłopca pamierła, a jon prapaŭ z balnicy. Tolki praź niekalki miesiacaŭ stała viadoma, što Cimur zjechaŭ z krainy. U vyniku chłopiec staŭ dobraachvotnikam pałka imia Kastusia Kalinoŭskaha (PKK).
Aŭtary prajekta z dapamohaj kryzisnaha psichołaha skłali šerah pytańniaŭ, na jakija paprasili adkazać biełaruskich dobraachvotnikaŭ. Pavodle słoŭ aŭtara, adkazy byli nakiravanyja na toje, kab raskryć apytvanych praź ich staŭleńnie da padziej da i paśla žniŭnia 2020 hoda, zrazumieć matyŭ palityčnaj aktyŭnaści ci nieaktyŭnaści, a taksama daviedacca, jak jany bačać najbližejšuju budučyniu.
Usiaho intervju było achoplena 15 čałaviek, ź ich adna žančyna. Tolki dvoje mieli niejki armiejski dośvied da traplańnia ŭ PKK.
Intervju pravodziŭ psichaterapieŭt Dziamjan Papoŭ. Jon i kryzisny psichołah patłumačyli vyniki apytańnia ŭ bolš šyrokim kantekście biełaruskaha hramadstva. My pryvodzim tolki asnoŭnyja momanty. Z usim materyjałam možna paznajomicca pa spasyłcy.
Uciahnutaść u aktyvizm da pačatku pratestaŭ 2020-ha
Siaredni ŭzrost surazmoŭcaŭ skłaŭ 30 hadoŭ. Vosiem ź ich naradzilisia nie raniej za 1993 hod i ŭsio žyćcio pražyli pry režymie Łukašenki. Pry hetym bolšaja častka surazmoŭcaŭ (9 z 15-ci) byli palityčna aktyŭnyja jašče da 2020 hoda: čaćviora — pieryjadyčna, piaciora — pastajanna.
Aŭtary źviartajuć uvahu, što dvoje dobraachvotnikaŭ praz svoj uzrost nie pahružalisia ŭ toje, što adbyvałasia da 2020-ha. A jašče dvoje adznačyli, što adčuvali rasčaravańnie ŭ aktyviźmie.
Niezaležna ad udziełu ŭ palityčnaj aktyŭnaści, jak pakazvaje apytańnie, amal usie ŭdzielniki da 2020-ha hoda mieli sfarmavanuju pazicyju ŭ dačynieńni da žyćcia krainy.
Što tyčycca vybaraŭ 2020-ha, to troje surazmoŭcaŭ pryhadali, što nie vieryli, što jany buduć vyhladać niejak inakš, čym usie papiarednija. 12 apytanych zhadžajucca z tym, što ŭsio, što adbyvałasia, ich mocna ŭraziła.
Padziei žniŭnia 2020-ha
Pa słovach aŭtaraŭ, z 15-ci surazmoŭcaŭ 8 prajšli praź źbivańnie i katavańni. Praktyčna ŭsie bačyli, jak zatrymlivajuć i źbivajuć inšych. Adzin z surazmoŭcaŭ acharaktaryzavaŭ heta jak «dadatkovyja punkty hnievu». Dvoje adznačyli, što pavarotnym punktam va ŭśviedamleńni taho, što adbyvajecca, dla ich stali navat nie vybary, a COVID-19 i pavodziny ŭładaŭ u suviazi ź im.
Usie apytanyja havaryli pra «niemahčymaść tak žyć dalej», žadańnie adnavić spraviadlivaść, zakonnaść. U ich raspoviedach prahladvajecca pačućcio salidarnaści z zatrymanymi rodnymi i siabrami, nieznajomymi skalečanymi ludźmi.
Na pohlad psichaterapieŭta Dziamjana Papova, katavańni i žorstkaje abychodžańnie z zatrymanymi ŭ pieršyja dni pratestaŭ žniŭnia 2020 hoda stali pačatkam surjoznaj traŭmatyzacyi hramadstva.
Jak śćviardžaje psichaterapieŭt, u samoj traŭmie ničoha drennaha niama, jana navat moža stać resursam i punktam rostu. Pytańnie tolki ŭ tym, ci zmoža čałaviek ź joj spravicca i pakinuć u minułym.
Kali ž u čałavieka nie atrymlivajecca pieraadoleć traŭmu, to dalej jana moža pačać upłyvać na jaho i ŭsio jaho žyćcio. U tym liku mohuć raźvicca chvaravityja stany. Adno z samych častych rasstrojstvaŭ paśla padobnych padziej — posttraŭmatyčnaje stresavaje rasstrojstva (dalej PTSR).
Pavodle słoŭ Dziamjana Papova, PTSR raźvivajecca ŭ tych, chto doŭhi čas znachodzicca ŭ situacyi biezdapamožnaści, tady z bolšaj imaviernaściu buduć nastupstvy.
Pavodle słoŭ kryzisnaha psichołaha, ź jakim aŭtary pracavali ŭ miežach prajekta, padčas adnaŭleńnia važnym i acalalnym moža być pošuk u tym ciažkim momancie hnievu ci niejkaha inšaha pačućcia, jakoje b pakazvała na ŭnutrany supraciŭ.
Adnaŭleńnie paśla takich ciažkich padziej moža zaniać šmat času. Pieršy hod moža być tolki pieršaj častkaj pražyvańnia, u jakoj čałaviek moža prachodzić usie stadyi pieražyvańniaŭ.
Žyćcio paśla pratestaŭ
Z 15-ci apytanych dobraachvotnikaŭ 10 raspaviali pra toje, što praz represii i pahrozy aryštaŭ im daviałosia źjechać ź Biełarusi: šaściora ź ich žyli va Ukrainie, a čaćviora — u inšych krainach.
Mnohija znachodzilisia ŭ ciažkim emacyjnym stanie, nie znachodzili padtrymki i sensu žyćcia. Dvoje raspaviadajuć pra toje, što rychtavalisia da budučych hvałtoŭnych dziejańniaŭ — partyzanskich ci pratesnych. Tolki adzin čałaviek z samaha pačatku adkryta zaklikaŭ da bolš aktyŭnych dziejańniaŭ.
Niekatoryja z dobraachvotnikaŭ adznačyli, što žyćcio ŭ emihracyi im davałasia ciažka, dvoje zhadali, što im było składana zrazumieć, jak budavać svajo žyćcio dalej.
Jak adznačaje psichołah, emihracyja, asabliva vymušanaja, — vialiki stres, jaki ŭpłyvaje na mientalnaje zdaroŭje čałavieka. A kali jon nakładvajecca na nie całkam pražytyja papiarednija traŭmy, to stan moža pahoršać.
Da taho ž, niahledziačy na adjezd z krainy, mnohija praciahvali zastavacca ŭ kantekście biełaruskich navin, jakija poŭnilisia zhadkami pra novyja zatrymańni, hvałt, sacyjalnyja i ekanamičnyja prablemy. U vyniku čałaviek zachrasaŭ u minułym i ciapierašnim, zabyŭšysia, što, niahledziačy na žach, jaki adbyŭsia, važna praciahvać žyć.
Vajna va Ukrainie i rašeńnie vajavać
Aŭtary prajekta adznačajuć, što try surazmoŭcy ŭspryniali pačatak poŭnamaštabnaj vajny jak mahčymaść spravicca z pačućciom biezdapamožnaści i znajści sens i dziejazdolnaść. Čaćviora zahadzia byli hatovyja vajavać. Jašče čaćviora adznačyli, što nie chacieli stracić svoj druhi dom — Ukrainu. Adzin apytany adznačyŭ, što bačyć u vajnie šaniec pieramohi dla Ukrainy i Biełarusi. Jašče adzin zhadaŭ, što adčuŭ žach ad usiaho, što adbyvajecca.
Pavodle słoŭ apytanych, matyŭ stać dobraachvotnikami ŭ piaciarych ź ich byŭ pradyktavany atrymańniem dziejazdolnaści i žadańniem pierastać być achviaraj, i jašče piaciora zajavili pra mahčymaść atrymać bajavy dośvied. Adzin z surazmoŭcaŭ adznačyŭ, što jaho rašeńnie było pradyktavana pomstaj. Hety čałaviek padčas padziej 9—12 žniŭnia trapiŭ pad vielmi ciažkija katavańni z boku siłavikoŭ.
Aŭtary zaŭvažajuć, što ŭžo amal try hady režym sprabuje pasadzić za kraty ŭsich i za ŭsio, u nadziei, što heta dapamoža jamu zastacca pry ŭładzie. U biełarusaŭ i biełarusak u pramym i pieranosnym sensie źviazanyja ruki, tamu što ni adzin ź niehvałtoŭnych ryčahoŭ cisku nie pracuje ci pracuje nie tak efiektyŭna, jak nam by chaciełasia.
Chutčej za ŭsio, tamu bolšaja častka surazmoŭcaŭ kazała pra ŭstupleńnie ŭ šerahi dobraachvotnikaŭ jak pra mahčymaść pramoha supraćstajańnia absalutnamu złu.
Ujaŭleńnie pra budučyniu
Hetaje pytańnie, pa słovach aŭtaraŭ, zadumvałasia adnačasova jak dyjahnastyčnaje i terapieŭtyčnaje. U pieršym vypadku jano dazvalaje ŭbačyć, nakolki čałaviek moža hladzieć u budučyniu. A jaho terapieŭtyčnaja funkcyja zaklučajecca ŭ tym, što navat kali čałaviek nie moža znajści adkazu, to varta nahadać jamu, što heta mahčyma i budučynia jość, niahledziačy na ŭvieś žach taho, što adbyvajecca.
Bolšaść dobraachvotnikaŭ adznačyli, što im składana budavać płany. Tamu jany raspaviadali pra abstraktnyja rečy: vykazvali mierkavańni ab praciahłaści vajny, kazali pra vyzvaleńnie Ukrainy i potym Biełarusi, ale ž nie kazali asabista pra siabie. Tolki troje pryznalisia ŭ tym, što paśla zakančeńnia vajny žadajuć «žyć svaim žyćciom».
Aŭtary zaŭvažajuć, što isnuje vialikaja imaviernaść taho, što častka surazmoŭcaŭ vyrašyła nie dzialicca asabistymi płanami i ŭjaŭleńniami pra budučyniu.
Mierkavańnie kryzisnaha psichołaha
Kryzisny psichołah, jaki ŭdzielničaŭ u prajekcie, adznačaje, što nielha adnaznačna adkazać, ci pajšli b siońniašnija dobraachvotniki na vajnu, kali b nie padziei ŭ Biełarusi. Ale ŭ lubym vypadku, jany dakładna kinuli kamień na šali «iści na vajnu».
Śpiecyjalist adznačaje, što padziei pakul nie skončylisia i treba dačakacca punkta biaśpieki. Hetym ludziam u budučyni buduć patrebnyja prahramy dapamohi, reabilitacyja, terapija i pošuk śfier, praź jakija dobraachvotniki mahli b siabie realizavać, ubačyć, što jany zapatrabavanyja, što jany važnyja i paśpiachovyja. Važna pieraadoleć traŭmu, pakinuć jaje ŭ minułym i pačać žyć dalej.
Mierkavańnie psichaterapieŭta
Psichaterapieŭt Dziamjan Papoŭ adznačyŭ, što na prykładzie apytanych biełaruskich dobraachvotnikaŭ vielmi dobra bačna, što adno z asnoŭnych adčuvańniaŭ paśla vybaraŭ 2020 hoda — heta pačućcio biezdapamožnaści. I tamu vajna im zdajecca vyjściem — heta pra atrymańnie dziejazdolnaści.
Pavodle słoŭ śpiecyjalista, hvałt sparadžaje hvałt, tamu što z hvałtam možna spravicca zazvyčaj tolki hvałtam. Ale traŭma moža być i punktam rostu, i heta pracuje jak dla adnaho čałavieka, tak i dla hramadstva ŭ cełym.
Čytajcie jašče:
Novaje apytańnie pakazała, kolki biełarusaŭ padtrymlivaje vajnu i raźmiaščeńnie jadziernaj zbroi
Studentka praanalizavała, jak pratesty paŭpłyvali na seksualnaje žyćcio biełarusaŭ
