Fota: asabisty archiŭ
«U Japonii paznajomiłasia ź biełarusami z pratesnaha ruchu»
Vyvučać biełaruskuju movu Jefrasińnia (jana prosić nie paznačać jaje japonskaje imia) pačała ŭ 2020-m. Ale suviaź ź Biełaruśsiu ŭ žančyny zaviazałasia značna raniej.
«Ja ŭ 90-ch udzielničała ŭ dabračynnaj dziejnaści pa dapamozie biełaruskim dzieciam, jakija paciarpieli ad Čarnobylskaj trahiedyi. Ciapier zachoŭvaju siabroŭstva z adnoj dziaŭčynaj z toj hrupy, pierapisvajusia navat ź jaje dačkoj», — raskazvaje jana.
Jefrasińnia vyvučaje relihijnuju dziejnaść, pytańni moŭ (u tym liku liturhičnych) u Ruskaj pravasłaŭnaj carkvie, a taksama va ŭschodniesłavianskich krainach.
U 2005 hodzie jana atrymała ź Minska «Pravasłaŭny malitvasłoŭ», jaki byŭ pierakładzieny z carkoŭnasłavianskaj movy na biełaruskuju.
«Raniej u 1990-ch u RPC była tendencyja pierakładu carkoŭnasłavianskaj movy na sučasnuju ruskuju. Tady mnie stała cikava, jakaja situacyja z hetym u Biełarusi i va Ukrainie. U apošniaj krainie ŭžyvali, viadoma, ukrainskuju.
Ja źviazałasia ź Minskaj duchoŭnaj sieminaryjaj, kab daviedacca, jak u Biełarusi.
Fota: asabisty archiŭ
Tady jany pravodzili apytańnie siarod viernikaŭ, jakuju movu tyja ličać rodnaj. Biełaruskaja nie zajmała pieršaje miesca, navat ličyłasia niejkaj viaskovaj movaj. U znajomych, siabroŭ pytałasia, na jakoj movie jany havorać. Niekatoryja navat stavilisia tady niejak admoŭna da biełaruskaj. Mnie było škada, što tak. I voś tady ja pačała čytać pa-biełarusku», — tłumačyć jana.
Z časam Jefrasińnia zaŭvažyła, što ŭ biełarusaŭ pastupova stała źjaŭlacca cikavaść da rodnaj movy.
«A ŭ 2020 hodzie ŭžo šmat chto na joj pačaŭ havaryć, — kaža žančyna. — U Japonii paznajomiłasia ź biełarusami z pratesnaha ruchu. Ja sama aktyŭna ŭdzielničała ŭ miascovych maršach. Dyk voś jany spačatku nie vielmi ŭdała razmaŭlali pa-biełarusku, ale adna dziaŭčyna ŭziała na siabie inicyjatyvu prasoŭvać movu, my stvaryli čat — «Biełaruskaja hutarnia». Tam biełarusy, jakija žyvuć u Japonii ŭ roznych haradach, kamunikujuć tolki na biełaruskaj. Jašče dałučajucca pary biełarusaŭ z Karei i Tajvania. My źbirajemsia raz na tydzień na «hutarniu» anłajn. Časam abmiarkoŭvajem litaraturu, kino, śviatkujem Kalady, časam ładzim majstar-kłasy pa znajomstvie ź biełaruskaj tradycyjaj, zaprašajem haściej z-za miežaŭ Japonii, ź Biełarusi i inšych krain. U hetaj supołcy ja adna japonka, usprymajuć mianie jak rodnuju.
Ja jašče saromiejusia niešta pisać na biełaruskaj, u asnoŭnym čytaju paviedamleńni. Mnie pakul składana pačać razmaŭlać na biełaruskaj».
Upadabanaje słova ŭ biełaruskaj movie ŭ Jefrasińni «chata». Žančyna zaŭvažyła, što biełarusy ź ciepłynioj užyvajuć jaho ŭ hutarcy.
«U ruskaj movie hetaje słova taksama jość, ale jano nosić zusim inšaje značeńnie — viaskovaja, niejkaja napaŭrazburanaja chata», — raskazvaje jana.
«Padarožničała pa Biełarusi, sustrakałasia sa staravierami»
U Biełarusi Jefrasińnia była niekalki razoŭ. Apošni — u sakaviku 2020-ha.
Fota: asabisty archiŭ
«Jašče ŭ 2019-m niekalki razoŭ pytałasia ŭ ludziej, jakaja palityčnaja situacyja ŭ krainie, sami biełarusy niejak nie byli zacikaŭleny ŭ joj, a niekatoryja stavilisia navat vielmi abyjakava. Mnie było niajomka ŭ biełarusaŭ pytacca pra palityku.
Da pandemii kavidu ja davoli časta byvała ŭ Rasii, Ukrainie i Biełarusi, chacia b u adnoj z krain amal štohod. I naohuł uvieś čas padtrymlivaju znosiny z kalehami i siabrami z hetych krain. Pa maim ułasnym nazirańni, ukraincy, naprykład, zaŭsiody vielmi lubili razmaŭlać pra palityku, rasijanie taksama, ale prykładna paśla 2000 hoda jany stali «cišejšyja», mienš abirali hetuju temu dla razmovy».
Jefrasińnia była ŭ Homieli, «zonie adčužeńnia», Babrujsku, Barysavie, Połacku, Brasłavie, Šarkaŭščynie, Vietcy, Čačersku, Asipovičach, Brasłavie.
Adna ź jaje navukovych tem — staraabradnictva ŭ Biełarusi.
«U nas vialikija śpiecyjalisty pa hetaj temie ŭ Jeŭropie, ZŠA, ale nikoli nichto nie zajmaŭsia vyvučeńniem hetaha ŭ Biełarusi. I voś ja padarožničała pa Biełarusi, sustrakałasia sa staravierami.
Darečy, była ŭ Vilni i Koŭnie, kab naviedać staravieraŭ, pamiatnyja miaściny biełaruskaha dypłamata Vosipa Haškieviča i japonskaha dypłamata Suhichara Ciune», — raskazvaje jana.
Žančyna imkniecca raspaŭsiudžvać infarmacyju pra Biełaruś siarod svaich studentaŭ.
«Raskazvaju im, jak adroźnivajucca rasijanie, biełarusy, ukraincy. A heta kultura, mientalitet, charaktar i inšaje. Navat pakazvaju na zaniatkach try roznyja kirylicy, raskazvaju, čym jany adroźnivajucca, dakranajusia i da palityki. U Japonii, viadoma, paviedamlajuć naviny pra Ukrainu. Pra Biełaruś našmat mienš, kažuć «prezident Łukašenka». Našy biełaruski z hetaj nahody sumujuć», — kaža jana.
Vyvučać rasiejskuju movu Jefrasińnia pačała jašče studentkaj. Tady pry pastupleńni treba było abrać druhuju zamiežnuju movu. Pieršaja ŭ žančyny — anhlijskaja.
«Abrała rasiejskuju, tamu što siarod usich astatnich moŭ jana była dla mianie samaj nieznajomaj. Heta jašče było jakraz paśla Čarnobylskaj avaryi.
Dla mianie Saviecki Sajuz byŭ zahadkavaj krainaj, ničoha praktyčna pra jaho nie viedała. A jon ža amal byŭ susiedam Japonii, znachodzimsia pobač praz mora. Tady ŭźnikła cikavaść da hetaj krainy».
Jefrasińnia pryznajecca, što padčas navučańnia rasiejskaj movie jany była samaj drennaj studentkaj. Joj składana davałasia novaja mova.
«Było tolki dva zaniatki na tydzień, mnie padałosia hetaha mała, tamu paśla pastupiła ŭ aśpiranturu i stała bolš surjozna zajmacca movaj, zacikaviłasia pravasłaŭnaj carkvoj», — raskazvaje jana.
«Japonskaja pravasłaŭnaja carkva aŭtanomnaja»
Try hady tamu Jefrasińnia pryniała pravasłaŭje. Tamu jana ciapier nosić takoje imia. Uziała jana jaho ŭ honar Jeŭfrasińni Połackaj.
«Da hetaha była pratestantkaj, — raskazvaje jana. — Ale kab stać pravasłaŭnaj, treba pierachryścicca. Ličyła heta dziŭnym, tamu doŭha dumała, ci varta heta rabić, chadziła prosta ŭ pravasłaŭnuju carkvu.
Čytała žycije Jeŭfrasińni Połackaj, jana zajmałasia aśvietaj. Ja voś taksama vykładčyca, zajmajusia pierakładami, aśvietaj, tamu ad jaje ja chacieła paprasić siłu, umieńnie. Choć jana dla mianie zanadta vialiki vobraz.
Mnie spadabalisia ŭ pravasłaŭnaj carkvie śpievy, praz vučeńnie viera pranikła ŭ mianie. Viadoma, składana ŭsio vučeńnie ŭsprymać adrazu całkam. I ja navat nie ŭpeŭnienaja, što ciapier jaho razumieju. Darečy, liču, što vyvučyć jakuju-niebudź movu taksama niemahčyma, heta viečnaja praca».
Dla siamji Jefrasińni było naturalna, što jana pryniała pravasłaŭje.
«Doŭha zajmałasia jaho vyvučeńniem, — kaža jana. — Viadoma, siarod maich siabroŭ jość ludzi zusim nie relihijnyja, jany vielmi roznyja, ale ŭsio roŭna jany absalutna narmalna da hetaha pastavilisia».
Knihi, jakija čytaje Jefrasińnia. Fota: asabisty archiŭ
Jefrasińnia — redkaje imia ŭ Japonii. Tam japonki, jakija stali pravasłaŭnymi, čaściej nosiać inšyja imiony — Maryja, Hanna, Volha, Alena.
«Japonskaja pravasłaŭnaja carkva adrazu paśla pačatku vajny vykazała svaju pazicyju, što my suprać vajny, suprać hvałtu. Viadoma, što Japoniju paznajomili z pravasłaŭjem rasiejskija misijaniery. Kaniečnie, ciažka paźbiehnuć upłyvu Rasiei, Maskoŭskaha patryjarchatu. Chacia japonskaja pravasłaŭnaja carkva aŭtanomnaja.
Naš prychod nievialiki, ale šmatnacyjanalny. My zaŭsiody molimsia za ŭkraincaŭ i nie tolki, kožnuju niadzielu ŭ majoj parafii padčas liturhii zhadvajuć usich zahinułych, jakija pakutujuć, niezaležna ad nacyjanalnaści.
Pamiataju, u nas adnojčy byŭ hość z Rasiei, jon niejak aburalna reahavaŭ na słova «Ukraina» ŭ malitvie, ale na nas heta nijak nie paŭpłyvała», — raskazvaje Jefrasińnia.
«Na Vialikdzień Jevanhielle čytaju na biełaruskaj movie»
Žančyna ličyć, što dla taho, kab čałaviek nie bajaŭsia havaryć na novaj movie ŭ asiarodździ, jamu treba davać volnuju prastoru dla hetaha. Jana pavinna być kamfortnaj i ŭtulnaj.
«Treba pamiatać, što zaŭsiody buduć tyja, chto choča vučyć inšaha, — kaža jana. — Niejak pra heta išła razmova z maimi siabrami z Rasiei. U japonskaj movie jość vyraz — «złamać pajaśnicu razmovy».
Pajaśnica — samaja važnaja častka cieła, tamu hety vyraz aznačaje pieraškodzić razmovie, kali surazmoŭcy nie chočuć praciahvać jaje. Treba nie pieraškadžać, «nie łamać», tamu što heta źnizić matyvacyju sprabavać razmaŭlać na novaj movie. Musić, pa-rusku možna skazać «zhubić nitku hutarki».
Ale, naprykład, biełarusy, jakija jość u našym čacie, naadvarot, chočuć, kab ich vypraŭlali, kali jany robiać pamyłki. I dziaŭčyna, jakaja dobra viedaje movu, heta robić vielmi spakojna i pavažliva. Tamu jany chutka ŭspomnili biełaruskuju, stali jaje vykarystoŭvać».
Jefrasińnia taksama padzialiłasia knihami, jakija čytaje na biełaruskaj movie.
«Pačała znajomicca z «Karotkaj historyjaj Biełarusi», knihu rekamiendavali ŭ našym čacie, moŭnymi padručnikami karystajusia.
Na Vialikdzień zaŭsiody čytajem častki Jevanhiella pavodle Jana na roznych movach, ja ŭžo dva hady zapar rablu heta na biełaruskaj. Kali ŭ nas byvajuć hości z Ukrainy, jany ličać, što čytaju pa-ŭkrainsku. Padobnyja movy. Ukrainskuju ja ciapier paśla pačatku vajny taksama pačała vyvučać», — dzielicca jana.
«Maru pajechać u volnuju Ukrainu i volnuju Biełaruś»
Pa słovach žančyny, jana nie adzinaja japonka ŭ Japonii, jakaja vyvučaje biełaruskuju movu. Jość śpiecyjalistka, jakaja vykładaje jaje studentam.
«Chacia asobnaj kafiedry biełaruskaj movy ŭ nas, u Japonii, niama. Ale jość japoncy, jakija chočuć jaje vučyć.
Paśla pačatku vajny va Ukrainie my, viadoma, bajalisia, što popyt na vyvučeńnie ruskaj movy raptam stanie mienšym. Ale vyjaviłasia, što ŭ niekatorych VNU stała navat bolš abituryjentaŭ, jakija chočuć vyvučać jaje, kab atrymać mahčymaść znajomicca sa słavianskimi movami dla dostupu da navin, dla lepšaha razumieńnia hetych narodaŭ, ich historyi. Ludzi zachacieli daviedvacca pra ŭsio heta niepasredna.
Akramia vajny va Ukrainie, u Biełarusi praciahvajecca baraćba ź nielehitymnym i despatyčnym režymam. Jakraz pra heta ja raskazvaju tut pry mahčymaści, asabliva padkreślivajučy kreatyŭnaść biełaruskaha naroda. Apublikavany moj vialiki artykuł pra mastactva ŭ pratesnych ruchach Biełarusi z 2020-ha, paru razoŭ vypuskali vystupleńni anłajn na hetuju temu. Kožny raz aŭdytoryja ŭ zachapleńni ad unikalnaści hetaha niabačanaha i dziŭnaha naroda, prajaŭlaje žadańnie daviedacca pra jaho, kulturu, u tym liku i movu», — raskazvaje jana.
U svaim horadzie Jefrasińnia ciapier dapamahaje biežancam z Ukrainy ź pierakładam u balnicy.
«Adna pacyjentka, chvoraja na surjoznuju chvarobu, nazyvaje mianie Soniejka-Jeŭfrasińniuška. Heta tak pryjemna, kranalna, a ja prosta rablu toje, što mahu.
Maru pajechać u volnuju Ukrainu i volnuju Biełaruś, dzie žyvuć maje lubimyja siabry. I kab tam ludzi havaryli na svajoj rodnaj movie. Mnie vielmi chočacca, kab biełarusy nie stracili mary pra volnuju Biełaruś», — padsumoŭvaje jana.
Čytajcie taksama:
Biełaruska, jakaja vyjšła zamuž u Japoniju za ajna: «Brać vodpusk tut ličycca nieprystojnym»
Bieraściejskuju Bibliju i inšyja biełaruskija kaštoŭnaści raspradaje były ministr?
