U zborniku ese «Mir ci vajna» Michaił Šyškin razvažaje pra minułaje, sučasnaść i budučyniu Rasii. Fota: Éditions Noir sur Blanc
Kniha vyjšła ŭ łazanskim vydaviectvie Éditions Noir sur Blanc na francuzskaj movie, ale ŭ pierakładzie nie z ruskaj, a ź niamieckaj.
Sam piśmieńnik viadomy tym, što ŭ 2013 hodzie admoviŭsia pradstaŭlać Rasiju na mižnarodnym knižnym kirmašy ZŠA BookExpo America pa palityčnych matyvach. U 2014 hodzie jon asudziŭ zachop Rasijaj Kryma, a ŭ 2022 hodzie adznačyŭ, što biaździejnaść jeŭrapiejskich palitykaŭ paśla zachopu Kryma zrabiła mahčymym šyrokamaštabnaje ŭvarvańnie Rasii va Ukrainu.
Admietna, što francuzskaje vydańnie knihi «Mir ci vajna» — pierakład z aryhinału, jaki byŭ napisany i vydadzieny na niamieckaj movie. Na pytańnie «Našaj haziety», jakaja vychodzić u Šviejcaryi na pa-rusku, čamu hetaja kniha napisanaja pa-niamiecku i ci źbirajecca piśmieńnik u dalejšym viarnucca da ruskaj movy, Šyškin adkazaŭ:
«Pa-rusku, viadoma, pišu. Hetaja kniha vyjšła pa-niamiecku, bo ja napisaŭ jaje dla niamieckaha i ŭvohule zachodniaha čytača. Ciapier jana vychodzić na ŭsich movach, uklučajučy japonskuju».
Jak adznačaje šviejcarskaje vydańnie, zbornik — karotki kurs historyi Rasii z akcentam na najnoŭšy jaje pieryjad, kurs biezumoŭna karysny dla zamiežnikaŭ, jakija ščyra sprabujuć zrazumieć siońniašnija padziei.
Recenziju na knihu źmiaściła francuzskaja hazieta Le Monde. Vydańnie adznačaje, što piśmieńnik nastojvaje na tym, što Rasija pavinna zhareć, a razam ź joj stahodździ chłuśni i pryniaćcia chłuśni, źnievažeńnia pierad abliččam chłuśni. U ruinach, mahčyma, pračniecca inšaja, pachavanaja Rasija, jaje stary impuls, złamany impieryjaj, kamunizmam i ich padvojnym spadkajemcam Pucinym.
U hetym, jak adznačaje vydańnie, usia siła hetaj vialikaj knihi hnievu, skiravanaha na toje, kab zachavać adkrytaj mahčymaść abo maru ab adradžeńni. Jakraz tuju, svabodnuju Rasiju, Michaił Šyškin viedaŭ.
Zhadvajučy hibiel troch maładych ludziej u žniŭni 1991 hoda padčas putču, piśmieńnik adznačaje:
«My byli ŭpeŭnienyja, što heta budzie apošniaja kroŭ, jakaja praljecca ŭ našaj krainie. Na žal, heta była tolki pieršaja kroŭ novaj Rasii».
Le Monde pieradaje dumki Šyškina ab tym, što paśla pieramohi ŭ Rasii demakratyi jana chutka była parušanaja, a kraina zahłybiłasia ŭ karupcyju. Pry hetym, jak zhadvaje piśmieńnik, nie było ni Niurbierha savieckaha tatalitaryzmu, ni čystki siarod karnikaŭ.
Pucin i jaho ludzi, jakija pryjšli da ŭłady ŭ kancy hetaha zhublenaha dziesiacihodździa, byli byłymi savieckimi kadrami, tolki ŭ novym adzieńni. Impieryjalistyčny pryhniot i padman znoŭ zaniali svajo miesca ŭ centry ruskaha žyćcia.
«Budaŭnictvam novaj demakratyčnaj Rasii kiravali byłyja partyjnyja rabotniki i supracoŭniki KDB, jakija, vidavočna, budavali tolki toje, što ŭmieli budavać»,
— adznačaje aŭtar u svaim intervju Le Monde.
Piśmieńnik taksama źviartaje ŭvahu na toje, što zachodnija demakratyi ŭ pačatku 1990-ch adyhrali važnuju rolu va ŭmacavańni novaj kryminalnaj dyktatury ŭ Rasii. Na jaho dumku, jany mahli b dapamahčy rasijskaj demakratyi, jakaja tolki zaradžałasia, mahli pakazać joj, jak pracuje viaršenstva zakona: jość zakony, i toj, chto ich parušaje, siadaje ŭ turmu.
«Ruski narod paniaćcia nie mieŭ, što takoje viaršenstva prava. U toj samy čas jon byŭ adkryty dla zachodnich demakratyčnych idej. Heta mahło spracavać. Ale hetaha nie zdaryłasia. Ja pracavaŭ u tyja hady pierakładčykam u Šviejcaryi i bačyŭ, jak jurysty i bankiry radavalisia vializnym brudnym hrašam, jakija prychodziać z Rasii. Zachad pakazaŭ, što kali sprava dachodzić da vialikich hrošaj, viaršenstva zakona źnikaje»,
— vykazvaje svoj pohlad piśmieńnik.
Absalutnuju bolšaść uklučanych u zbornik ese aŭtar napisaŭ u 2019 hodzie. Z novaha, napisanaha ŭ 2023 hodzie, tolki try teksty: pradmova, paślasłoŭje i razvažańnie pra Tomasa Mana, vialikaha niamieckaha piśmieńnika, jaki ŭ 1933 hodzie, paśla prychodu da ŭłady nacysckaha ŭrada, pierajechaŭ u Ciurych. Niamała ruskich aŭtaraŭ, jakija vymušana pakinuli ŭ apošni čas Rasiju, sprabujuć pastavić siabie siońnia na jaho miesca.
Jak adznačaje «Naša hazieta», pierad pohladam zamiežnaha čytača paŭstaje kraina, usia historyja, usio raźvićcio jakoj zasnavanaje na hvałcie. Michaił Šyškin apisvaje krainu, na čale jakoj zaŭsiody akazvajucca cyniki i parazity, jakija razvažajuć jak zvyčajnyja bandyty; dzie hramadzianie ź dziacinstva pryvučajucca da chłuśni jak da sposabu vyžyvańnia; dzie pačućcio niepaŭnavartasnaści, niedaskanałaści nieparyŭna źviazanaje ŭ ludziach z hanarystaściu i pychaj, ź nievytłumačalnaj vieraj u zahadkavaść ułasnaj dušy, u abranaść ruskaha naroda i admysłovuju misiju Rasii. Michaił Šyškin apisvaje palicejskuju, mafijoznuju dziaržavu, dzie karupcyja — norma, dzie armija — škoła rabstva, a chvalonaje «ciarpieńnie ruskaha naroda» — tolki vyraz jaho lokajskaj sutnaści.
Ton knizie zadajecca ŭžo samym pieršym radkom. «Baluča być ruskim» — z hetych słoŭ pačynajecca pradmova aŭtara.
«U ahladnaj budučyni Rasija budzie asacyjavacca ŭžo nie sa svajoj muzykaj ci litaraturaj, ale z bombami, što padajuć na dziaciej, sa strašnymi vobrazami Bučy».
«Źvierstvy ździejśnili ad imia majho naroda, majoj krainy, ad majho imia. Ale ž isnuje i inšaja Rasija. I voś hetaja Rasija napoŭnienaja bolem i smutkam. Ad imia majoj Rasii, ad imia majho naroda ja chaču paprasić prabačeńnia va ŭkraincaŭ. Ale ja viedaju, što toje, što tam adbyłosia, prabačeńniu nie padlahaje», — piša Michaił Šyškin.
U intervju Le Monde piśmieńnik adznačyŭ:
«Usio žyćcio ja adčuvaŭ pad nahami ćviorduju hlebu — ruskuju kulturu. Z momantu ŭvarvańnia va Ukrainu pad nahami ničoha niama. Rasija stała krainaj zabojcaŭ, maja mova stała movaju zabojcaŭ. Ci moža Rasija, jakaja viadzie hetuju haniebnuju vajnu, być majoj krainaj? Ja chaču viarnuć hodnaść svajoj movie i svajoj kultury. Heta moža pryjści tolki praz poŭnaje paražeńnie pucinskaha režymu i poŭnuju pieramohu Ukrainy. I my musim zrabić dla hetaha ŭsio, što ŭ našych siłach».
U intervju piśmieńnik vykazvaje ŭpeŭnienaść u tym, što ŭ Rasii naśpiavaje novaja smuta. Vajna skončycca pieramohaj ukraincaŭ, a Pucin rana ci pozna źniknie. Uvieś śviet dapamoža Ukrainie adnavić toje, što razburyli rasijskija sałdaty. A na miažy z Rasijaj budzie pabudavanaja vialikaja ściana.
Toje, što budzie adbyvacca za hetaj ścianoj, nie vyklikaje ŭ Šyškina aptymizmu.
«U Rasii budzie baraćba za ŭładu, i chaos vykliča novuju chvalu hvałtu. Raspad impieryi praciahniecca. Ad jaje adkolecca Čačnia i inšyja respubliki».
Piśmieńnik zadaje pytańnie: ci jość u hetych novych dziaržaŭ i ŭ samoj Rasii šaniec stać demakratyjaj? I adkazvaje na jaho stanoŭča, pry hetym udakładniajučy:
«Tolki jość adna ŭmova: pavinna być pryznanaja kalektyŭnaja vinavataść u hetaj ahresii. Nam patrebnaje nacyjanalnaje pakajańnie. Vajennyja złačyncy pavinny być pakaranyja».
Adnak, na dumku Šyškina, šmat zaležyć ad taho, chto ŭznačalić hety praces, chto pasadzić u turmy tych, chto zabivaŭ ukraincaŭ i padtrymlivaŭ vajnu, chto budzie arhanizoŭvać svabodnyja vybary. U pieršym vypadku moža stać tak, što pakarańniem złačyncaŭ buduć zajmacca sami vajennyja złačyncy. A arhanizoŭvać vybary buduć tyja ž zapužanyja ludzi, jakija ich falsifikavali.
«Kim zamianić sotni tysiač palicejskich, sudździaŭ i dziaržsłužačych usich uzroŭniaŭ? Kim zamianić nasielnictva hihanckaj krainy? Vielmi imavierna, što da ŭłady pryjdzie novy Pucin, i Zachad praciahnie jamu ruku, bo jon paabiacaje ŭziać pad kantrol jadziernuju zbroju. I historyja Rasii znoŭ ukusić siabie za chvost»,
— papiaredžvaje Šyškin.
Čytajcie jašče:
«Usie chłusiać». U čym korań pucinskaj ideałohii?
Tomas Viencłava: Kazać, što impieryjalizm i ahresija ŭ ruskich u hienach abo «ŭ kulturnym kodzie» — heta rasizm
Rasijanie vycierpiać biednaść i niesvabodu, ale nie paražeńnie ŭ vajnie — Frydman
