Jovica Stanišyč. Fota: Pool via AP
Čarnahorac Jovica Stanišyč i jaho namieśnik, charvat Franka Simatavič (pa mianušcy Frenki) — vysokapastaŭlenyja juhasłaŭskija aficery. Stanišyč uznačalvaŭ Słužbu dziaržaŭnaj biaśpieki Juhasłavii, a Simatavič byŭ jaho namieśnikam i kiravaŭ śpiecpadraździaleńniem, jakoje vykonvała asabistyja ŭkazańni apošniaha prezidenta hetaj krainy, piša Bi-bi-si.
Mižnarodny trybunał pa spravach byłoj Juhasłavii pry AAN (jon pracavaŭ z 1993 pa 2017 hod) damohsia aryštu i vydačy ŭ Haahu Stanišyča i Simataviča jašče ŭ 2003 hodzie. Nastupnyja 10 hadoŭ sud patraciŭ na toje, kab dakazać, što jany abodva datyčnyja da arhanizacyi zachopu haradka Basanski-Šamac sierbskimi ŭzbrojenymi farmavańniami.
Basanski-Šamac (ciapier jon nazyvajecca prosta Šamac, a raźmieščany na terytoryi Bośnii) — haradok z nasielnictvam kala 5 tysiač čałaviek. Da pačatku vajny i raspadu Juhasłavii bolšaść nasielnictva tut składali baśnijcy i sierby.
U krasaviku 1992 hoda miastečka było zachoplena sierbami, tut pačalisia rabavańni, zhvałtavańni, razbureńnie kultavych ustanoŭ. Na terytoryi miastečka źjaviłasia šeść centraŭ utrymańnia pad vartaj dla baśnijcaŭ i charvataŭ. Tam ich źbivali i katavali. Sudu ŭ Haazie taksama było viadoma ab niekalkich pazasudovych pakarańniach śmierciu mirnaha nasielnictva.
U 2013-m hodzie Haahski trybunał pa spravach byłoj Juhasłavii nie pryznaŭ, što Stanišyč i Simatavič udzielničali ŭ raspracoŭcy i padrychtoŭcy hetaha nastupu. Abodva byli apraŭdanyja, u rašeńni suda havaryłasia, što dastatkovych dokazaŭ ich viny nie znajšłosia.
U 2015-m hodzie apielacyjnaja instancyja, kudy źviarnuŭsia bok abvinavačańnia, abskardziła apraŭdalny prysud. Novaje raźbiralnictva praciahvałasia da 2021 hoda.
U 2021-m, kali trybunał pa spravach byłoj Juhasłavii ŭžo pierastaŭ pracavać, a jaho źmianiŭ sud AAN, byŭ abvieščany novy prysud. U im havaryłasia, što Stanišyč i Simatavič byli častkaj uzhodnienaj zmovy, jakuju ŭznačalvaŭ Słabadan Miłošavič, z metaj vyhnańnia charvataŭ i baśnijskich musulman sa svaich ziamiel i stvareńnia tam sierbskaj terytoryi.
Abodva atrymali pa 12 hadoŭ pazbaŭleńnia voli, i ciapier užo jany abskardzili prysud. Adnak u sieradu trybunał AAN pa vajennych złačynstvach nie tolki paćvierdziŭ rašeńnie pieršaj instancyi, ale i pavialičyŭ termin Stanišyču i Simataviču da 15 hadoŭ pazbaŭleńnia voli. Hety prysud kančatkovy i abskardžańniu jon nie padlahaje. Abodvum eks-vysokapastaŭlenym vajskoŭcam ciapier pa 72 hady.
Heta apošniaja vialikaja sprava ab złačynstvach u byłoj Juhasłavii, jakuju razhladaŭ (u roznych jurysdykcyjach) Mižnarodny sud. Usiaho za čas jaho pracy tam prajšło bolš za 140 pracesaŭ ab vajennych złačynstvach. Adnym z abvinavačanych byŭ eks-prezident Juhasłavii Słabadan Miłošavič, jon pamior u 2006-m, nie dažyŭšy da prysudu.
Samaje surovaje pakarańnie ŭ roznyja hady atrymali pieršy prezident Respubliki Sierbskaj (samaabvieščanaje ŭtvareńnie, jakoje bolš nie isnuje, na terytoryi Bośnii) Radavan Karadžyč, načalnik jaho štaba Ratka Mładzič, aficery Stanisłaŭ Halič, Vujadzin Popavič i Zdraŭka Tolimir, a taksama baśnijski vajskoviec Miłan Łukič — pažyćciovaje źniavoleńnie za hienacyd.
