Skvier imia Hiercena ŭ Mahilovie. Fota: Jandeks.Karty
Skvier zakładzieny ŭ 1829 hodzie pa zahadzie mahiloŭskaha hubiernatara Michaiła Muraŭjova na miescy byłoha Blizkaha vała, jaki atačaŭ Stary horad i mieŭ u hetaj častcy dźvie bramy — Karaleŭskuju i Vietranuju. U kancy XVIII — pačatku XIX stahodździa vał užo straciŭ abarončaje značeńnie i značna zaminaŭ rostu i raźvićciu horada. Skvier pa imieni zasnavalnika nazyvaŭsia Muraŭjoŭskim. Paśla na pasadzie vilenskaha hienierał-hubiernatara Muraŭjoŭ prasłaviŭsia nadzvyčaj žorstkim zadušeńniem vyzvolnaha paŭstańnia 1863—1864 hadoŭ, za što atrymaŭ mianušku «Viešalnik».
Blizki vał (źleva) u kancy XVIII stahodździa. Malunak Mikałaja Lvova. Krynica: Wikimedia Commons
U 1886—1888 hadach na adnym kancy skviera, jaki pa sutnaści byŭ bulvaram, pabudavali budynak haradskoha teatra, jaki zachavaŭsia dahetul.
Paśla balšavickaha pieravarotu ŭ 1917 hodzie imia Muraŭjova z nazvy skviera prybrali, jon staŭ nazyvacca Dniaproŭskim. A ŭžo ŭ 1919 hodzie skvieru prysvojena imia ruskaha publicysta-revalucyjaniera siaredziny XIX stahodździa Alaksandra Hiercena. Hiercen naležaŭ da krajnie levych palitykaŭ svajho času i krytykavaŭ manarchičny ład rasijskaj dziaržavy, vystupajučy za sacyjalistyčnyja pieraŭtvareńni, tamu balšaviki prymali jaho za svajho papiarednika.
Skvier na pačatku XX stahodździa. Krynica: Wikimedia Commons
Pad hetaj nazvaj skvier praisnavaŭ bolš za stahodździe, choć siarod mahiloŭcaŭ jana nie vielmi viadomaja: zvyčajna jaho zhadvajuć u źviazcy z teatram, za jakim skvier raźmieščany. Harvykankam, vidać, vyrašyŭ zamacavać aficyjna «narodnuju» nazvu, miakka «dekamunizavaŭšy» histaryčny skvier.
Heta nie pieršaja prapanova pierajmienavać skvier. U 2018 hodzie mahiloŭskija aktyvisty da 750-hodździa horada skłali pietycyju, u jakoj źviartali ŭvahu na poŭnaje źniščeńnie haradskoj tapanimiki za savieckim časam i prapanoŭvali ŭvieści ŭ abarot zabytyja histaryčnyja taponimy, daŭšy novyja nazvy haradskim skvieram. U svajoj prapanovie aktyvisty spasyłalisia na pazityŭny dośvied Minska. Skvier Hiercena musiŭ stać Farnym skvieram pa histaryčnaj naźvie vulicy Bołdzina, na jakuju jon vychodzić, i katalickim kaściole, jaki raźmieščany pobač u dvarach.
Mahiloŭskija haradskija ŭłady tady admovili pa ŭsich prapanovach ab źmienie savieckich nazvaŭ, a novyja nazvy dla jašče bieznazoŭnych zialonych zon pakłali ŭ šufladu. Na hety momant nivodnaja z prapanavanych nazvaŭ nie była aficyjna prysvojenaja.
Fantan u skviery imia Hiercena da pačatku rekanstrukcyi. Na zadnim fonie budynak dramatyčnaha teatra, u honar jakoha płanujuć pierajmienavać skvier. Fota: Wikimedia Commons
Ale ŭžo ŭ 2019 hodzie hramadzianskaja supolnaść naniesła ideołaham udar u adkaz. Inicyjatyva praŭładnych hramadskich arhanizacyj nibyta «pa šmatlikich prośbach vieteranaŭ» pierajmienavać hałoŭny (i faktyčna adziny) park «Padmikolle» (heta staradaŭniaja nazva pradmieścia, pa naźvie znakamitaha pravasłaŭnaha manastyra) u honar Pieramohi, byŭ uspryniaty haradžanami ŭ štyki.
U adnoj z samych masavych haradskich pietycyj mahiloŭcy zajavili, što horad i tak pieranasyčany pamiaćciu pra vajnu i dalejšaje nakručvańnie vajennaj tematyki moža vyradzicca ŭ ideałohiju «pobiedobiesija» (što ŭrešcie i adbyłosia). Haradskija ŭłady byli vymušanyja pryznać, što inicyjatyvu ŭ horadzie nie padtrymlivaje litaralna nichto, i adstupilisia.
Miesca źniščanaha fantana padčas rekanstrukcyi skviera. Fota: Magilev.by
Ciapier ža ad pryncypovaj pazicyi nie čapać savieckija nazvy, vidać, adyšli. Ale prapanavanaja nazva, na našu dumku, niaŭdałaja, bo nazvu Teatralnaja ŭžo nosić płošča pierad teatram — nijakaha sensu množyć padobnyja biezabličnyja najmieńni ŭ histaryčnym centry horada niama. U hetym vypadku varta źviarnucca da raniej prapanavaj nazvy Farny skvier abo ŭviekaviečyć pamiać pra Blizki vał, jakomu skvier abaviazany svaim źjaŭleńniem.
Čytajcie taksama:
Na biełaruskim sajcie vystaŭlenaje na prodaž jaŭrejskaje nadmahille
U Žodziškach pradajuć siadzibu ź niezvyčajnaj historyjaj: ad baraćby z pratestantami da psichlakarni
