Alaksandr Łukašenka i Si Czińpin padčas vizitu pieršaha ŭ Piekin u sakaviku. Skrynšot videa «Puł pieršaha»
Kitaj nie choča zastacca sam-nasam z Zachadam
Roza Turarbiekava akreślivaje hłabalnyja mety, jakija maje Kitaj.
«U pieršuju čarhu — nie dapuścić dalejšaj kanfrantacyi i razrastańnia kanfliktu z ZŠA. U vypadku pašyreńnia kanfrantacyi — nie dapuścić jaje raspaŭsiudžvańnia na adnosiny ź Jeŭrapiejskim sajuzam, bo dla Kitaja vielmi važnaje zachavańnie partniorskich adnosin z najbolš važnymi handlova-ekanamičnymi partniorami, jakimi źjaŭlajucca ZŠA i ES.
Zamiežnaja palityka Kitaja apošnich dziesiacihodździaŭ nacelenaja na ŭmacavańnie imidžu Kitaja jak hulca, jaki staić na varcie mižnarodnaha prava — u takim imidžy Piekin pazicyjanuje siabie pierad krainami, jakija raźvivajucca. Mienavita tamu Kitaj staŭ adnym z harantaŭ iranskaha ŭsioabdymnaha płana, sprabavaŭ udzielničać u pieramovach pa Paŭnočnaj Karei, jakaja, adnak, dabivajecca pramych pieramoŭ sa Złučanymi Štatami.
Kitaj zacikaŭleny ŭ tym, kab nie zastacca sam-nasam z Zachadam, a dla heta treba, kab Rasija nie asłabła ŭ vajnie. Adsiul — kitajski mirny płan pa Ukrainie, jaki, akramia ŭsiaho, praduhledžvaŭ sprobu prypynić vajennyja dziejańni, kab nie dapuścić kančatkovaha asłableńnia RF. Projhryš Rasii ŭ vajnie moža spravakavać źmianieńnie palityčnaj situacyi ŭ Rasii i jaje drejf u bok Zachadu ŭ budučyni.
Heta značyć, Kitaj sprabuje praduchilić paŭtareńnie nastupstvaŭ Chałodnaj vajny: paśla razvału SSSR niekatory čas Rasija demanstravała vyklučna prazachodni kurs, a Kitaj zastaŭsia sam-nasam z ZŠA».
Inšaja meta Kitaja — dabicca admieny sankcyj. Jany abmiažoŭvajuć partniorstva Kitaja z Rasijaj.
Što staić za damovami z Maskvoj
Mnohija analityki adznačajuć pośpiech kitajskaj palityki ŭ Maskvie. Pryčyna hetaha, kaža Roza Turarbiekava, u tym, što ŭsie pahadnieńni, padpisanyja pamiž Maskvoj i Piekinam, u bolšaj stupieni ŭličvajuć intaresy Kitaja, čym Rasii.
Si Czińpin. Kadr ź videa «Puł pieršaha»
«Adznačałasia, što Si Czińpin admoviŭ u budaŭnictvie vietki pa pastaŭkach hazu ŭ Kitaj. U finansavaj śfiery Rasiju bolš za ŭsio cikaviŭ pierachod na juani-rubli pry ŭzajemnych raźlikach, heta zadekłaravana jak pryncyp, ale ŭ dakumientach nie prapisana. A Kitaj pravioŭ usie svaje intaresy, jakija zajaŭlenyja daŭno: pa soi, pa lesie, pa jadziernych reaktarach na chutkich niejronach CEFR (The China Experimental Fast Reactor). Kitaj daŭno chacieŭ abzavieścisia hetaj rasijskaj technałohijaj i dabiŭsia taho, što Rasija zdymaje zabaronu na abmien infarmacyjaj u hetaj śfiery, dla Kitaja heta stratehičny pośpiech.
Dekłaracyja pra ŭsiebakovaje partniorstva i stratehičnaje ŭzajemadziejańnie padajecca jak asnoŭny dakumient, padpisany padčas vizitu Si Czińpina ŭ Maskvu.
Ja ŭvažliva prahledzieła padpisanyja dakumienty, bo mianie cikaviła, jak daloka Kitaj moža zajści, kab abaraniać Rasiju pierad Zachadam. Nie vielmi daloka. Čyrvonyja linii paznačanyja dakładna.
Kitajska-rasijskaje partniorstva nosić nienakiravany charaktar. Hety kitajski pryncyp pakładzieny ŭ asnovu Šanchajskaj arhanizacyi pa supracoŭnictvie (ŠAS) i aznačaje, što supracoŭnictva krain-udzielnic nikoli nie budzie nasić anty-charaktar: antyamierykanski, antyjeŭrapiejski, antynataŭski.
Druhi pryncyp, jaki kitajcy prapisali čornym pa biełym: kitajska-rasijskaje partniorstva nie nosić charaktar vajennaha sajuza — kab vyklučyć lubyja roznačytańni, dvuchsensoŭnaść. Pra ŭsio astatniaje — stratehičnaje ŭzajemadziejańnie, siabroŭstva naviek, usiepahodnaje supracoŭnictva — dobra skazaŭ ambasadar Kitaja pry ES: rytoryka».
Apošni vizit staršyni KNR pakazaŭ, što da Rasii staviacca ŭžo jak da małodšaha partniora, ličyć ekśpiertka.
«Raspaŭsiudžanaja pamyłka — ličyć, što Kitaj padpisanymi dakumientami demanstruje ŭzrovień partniorstva. Heta zaŭsiody było rytorykaj. Kitajcy śpiecyjalna prydumlajuć pryhožyja farmuloŭki, kab zaachvocić małodšaha partniora staracca jašče bolš».
Kitaj nie daŭ zbroju, Pucin dastaŭ jadziernuju dubinku
Čamu mienavita paśla vizitu Si Czińpina Pucin zajaviŭ pra raźmiaščeńnie taktyčnaj jadziernaj zbroi ŭ Biełarusi? Pavodle sumiesnaj dekłaracyi, jakuju padpisali Piekin i Maskva, jany ŭziali na siabie abaviazacielstvy nie sadziejničać raspaŭsiudžvańniu jadziernaj zbroi za nacyjanalnyja miežy.
«Suśvietnyja ŚMI nieabačliva paśpiašyli abjavić, što Rasija ciapier budzie vykonvać rolu tannaj aŭtazapraŭki dla Kitaja. Mnie zdajecca, nie varta zabyvacca, kim źjaŭlajecca Pucin. Hety čałaviek moža prymać rašeńni, jakija supiarečać normam mižnarodnaha prava.
U teoryi mižnarodnych adnosin jość paniaćcie «dziaržava-čelendžarka» — heta dziaržava, jakaja kidaje vyklik isnujučaj sistemie mižnarodnych adnosin. Mnie zdajecca, što Rasija ŭsio bolš nahadvaje takuju «dziaržavu-čelendžarku», bo hetaja sistema jaje nie zadavalniaje, jana choča viarnucca ŭ «vialikaje minułaje», jakoje my možam traktavać pa-roznamu: ci to ŭ Saviecki Sajuz, ci to ŭ impierskija časy.
Pucin pakazvaje, što jon usio jašče ŭznačalvaje supierdziaržavu, što jamu nichto nie ŭkaz. A pa-druhoje, ja dumaju, što heta nie spantannaje rašeńnie, a chatniaja zahatoŭka, pytańnie ŭpirałasia tolki ŭ adno — kali Pucin jaje prymienić. Ja pierakananaja, što Łukašenka byŭ u kursie hetaha płana».
Roza Turarbiekava miarkuje, što, mahčyma, reč u tym, što Kitaj nie aśmieliŭsia dać zbroju Pucinu.
«Pucin zrazumieŭ, što Kitaj nie toj partnior, jaki dapamoža jamu pieramahčy ŭ vajnie. U Kramli taksama stratehi siadziać, jany vypracoŭvajuć roznyja płany na roznyja vypadki.
Mnie zdajecca, raźmiaščeńnie jadziernaj zbroi ŭ Biełarusi — jakraz zapasny płan na vypadak, kali Piekin, z adnaho boku, nie moža damahčysia spynieńnia vajny, z druhoha boku — nie daje zbroju.
Heta vielmi drenny scenaryj dla Rasii, ale na hety vypadak padrychtavali płan z taktyčnaj jadziernaj zbrojaj».
Rašeńnie raźmiaścić taktyčnuju jadziernuju zbroi ŭ Biełarusi — heta kamień u kitajski aharod, razvažaje Turarbiekava.
«Ujavicie sabie: vy pazicyjanujeciesia jak adkazny aktar, na jakoha spadziajecca ŭsia mižnarodnaja supolnaść (a jana ciapier sapraŭdy maje niejkija iluzii nakont kitajskaha mirnaha płana).
I tut da vas pryjazdžajuć ź Minska na pieramovy, usio adbyvajecca napiaredadni vizitu Si Czińpina ŭ Rasiju. U vyniku staršynia KNR admaŭlajecca ad zvanka Zialenskamu, čym demanstruje niejtralitet prarasijskaha charaktaru, jedzie ŭ Maskvu, sustrakajecca z Pucinym, demanstruje ŭsiamu śvietu padtrymku Rasii. Źjazdžaje adtul — i atrymlivaje ŭśled zajavu Pucina, jakuju inakš, jak kamień u kitajski aharod, ja nazvać nie mahu. Miakka kažučy, u Piekinie byli niepryjemna ździŭlenyja hetaj zajavaj».
Ambasadar Kitaja vykazaŭsia nie pa-kitajsku
Dniami ambasadar Kitaja ŭ Jeŭrasajuzie abjaviŭ, što Kitaj nie padtrymlivaje rasijskuju ahresiju va Ukrainie, a zajava ab «biaźmiežnym siabroŭstvie» pamiž Maskvoj i Piekinam — nie bolš čym rytaryčny pryjom.
«Ščyra skažu, nie pryhadaju, kab kitajski dypłamat (a ambasadar u ES — dypłamat vielmi vysokaha ranhu) u takoj rezkaj formie abarvaŭ Kreml, heta nie pa-kitajsku.
Ja nazirała za rytorykaj kitajskich uładaŭ jašče z 2007—2008 hadoŭ, z časoŭ rasijska-hruzinskaj vajny. Užo tady kitajcy byli vielmi niezadavolenyja Pucinym: niezadavolenyja tym, što vajna pačałasia prosta padčas Piekinskaj alimpijady.
Tym bolš što ŭ Kitaja jość pryncypy i ŭłasnaje ŭjaŭleńnie pra biaśpieku: jany ličać złom sieparatyzm, ekstremizm i teraryzm. Zrazumieła čamu: Abchazija i Paŭdniovaja Asiecija ŭ Hruzii taki ž sieparatyzm, jakim ličycca Tybiet, Sińczian i Tajvań u Kitai. Tady Kitaj faktyčna ŭpieršyniu admoviŭ Rasii ŭ padtrymcy ŭ ramkach Šanchajskaj arhanizacyi supracoŭnictva, kitajskuju pazicyju padtrymali ŭsie krainy Centralnaj Azii, što stała dla Rasii niepryjemnym siurpryzam».
Na fonie miakkaj rytoryki, jakuju zvyčajna ŭžyvaje Kitaj, zajava ich ambasadara ŭ ES — amal publičnaja poŭcha Kramlu. Heta moža śviedčyć pra toje, što zakrytyja kamunikacyi pamiž Piekinam i Maskvoj pravalilisia: Roza Turarbiekava miarkuje, što Piekin sprabavaŭ adhavaryć Pucina.
«Ambasadar Kitaja robić taki streł, i amal adrazu ž Emanuel Makron i Ursuła fon der Lajen vylatajuć u Piekin. I ŭsio stanovicca na svaje miescy: chutčej za ŭsio, pieramovy pamiž Rasijaj i Piekinam pravalenyja, jeŭrapiejcy skarystalisia momantam i nakiravalisia ŭ Piekin, kab pieraciahnuć Kitaj na svoj bok».
Vyniki hetaha vizitu, ličyć ekśpiertka, možna budzie acanić praz čas — treba pahladzieć na efiekt.
Biełarusi niama ŭ hłabalnych płanach Kitaja
Jakaja rola adviedzienaja Biełarusi i Łukašenku ŭ kitajskich płanach? Roza Turarbiekava zaŭvažaje: Łukašenka chacieŭ by być dla Kitaja transpartnym kalidoram, partnioram, na jakoha možna abapiercisia. Kitaj u jaho płanach musiŭ vystupać u roli druhoj apory, naroŭni z Kramlom, u zamiežnaj palitycy. Ale heta daloka ad realnaści.
Łukašenka padčas vizitu ŭ Kitaj. Fota: «Puł pieršaha»
«Isnujuć zakony haścinnaści, asabliva ŭschodniaj haścinnaści: vy ž nie kažacie hościu, što jon niepryhožy, biedny i nikomu nie cikavy čałaviek, navat kali jon nasamreč taki. Na jaho słovy vy vietliva kivajecie, moža być, navat znojdziecie dla jaho kamplimient,
— razvažaje ekśpiertka pra vizit Łukašenki ŭ Piekin. — Tym bolš što kitajcam zaŭsiody padabałasia antyamierykanskaja łukašenkaŭskaja rytoryka, a Łukašenka zaŭsiody adčuvaŭ, čym moža dahadzić kitajskamu kiraŭnictvu. Ale kitajskaje kiraŭnictva — racyjanalnyja ludzi, jany adździalajuć rytoryku ad spraŭ.
Dla Kitaja Biełaruś nie źjaŭlajecca transpartnym chabam. Takoj jana nie źjaŭlajecca z pratestaŭ 2020 hoda. Rost handlu pamiž Kitajem i Biełaruśsiu śviedčyć tolki pra toje, što ŭ Biełarusi, akramia Kitaja, zastałosia niamnoha partnioraŭ, ź jakimi zachavaŭsia raniejšy ŭzrovień handlovych adnosin. Hety ŭzrovień trymajecca niedzie na adznacy 5,5 miljarda dalaraŭ: dla Kitaja heta amal ništo, dla Biełarusi vielmi mnoha, za adnym niepryjemnym vyklučeńniem — u nas admoŭnaje handlovaje salda».
Kitaj naŭrad ci razhladaje terytoryju Biełarusi, jak i Rasii, u jakaści asnoŭnaha handlovaha šlachu — praź niebiaśpieku ŭ rehijonie. Kitajski biznes uzvažvaje ryzyki. Tamu marski šlach jak byŭ asnoŭnym, takim jon i zastajecca, kaža Roza Turarbiekava.
«Transkantynientalny paŭnočny maršrut praz Rasiju byŭ dla Kitaja adnym z asnoŭnych suchaputnych transpartnych kalidoraŭ u Jeŭropu, ale pry hetym jon zastavaŭsia marhinalnym: bolšaja častka hruzaŭ išła moram, bo tankiernyja pieravozki zaŭsiody tańniejšyja, čym suchaputnyja.
Da taho ž, Kitaj zadziejničaje alternatyŭnyja šlachi i puskaje niekatoryja ciahniki ŭ abchod Rasii jašče z pačatku vajny.
I dzie va ŭsim hetym raskładzie Respublika Biełaruś? U hłabalnych płanach jaje niama. Zastałasia tolki rytoryka».
Kitaj apublikavaŭ svaju pazicyju pa ŭrehulavańni kanfliktu va Ukrainie
U Kitai zajavili, što nie padtrymlivajuć vajennuju ahresiju Rasii i nie pryznajuć Krym rasijskim
Kitaj prapanavaŭ nie raźmiaščać jadziernuju zbroju za miažoj
