Tym, chto emihruje ź dziećmi, časta treba ŭzvažyć bolš faktaraŭ, čym tolki siaredni dachod i ekanamičnaja stabilnaść. Dla takich siemjaŭ moža być važnym, nakolki miascovyja dzieci zdarovyja i ščaślivyja, jakaja jakaść adukacyi ŭ novaj krainie, ci praduhledžany dla baćkoŭ adpačynak pa siamiejnych abstavinach, a taksama ci chapaje ŭ krainie parkaŭ i hulniavych placovak.
Mienavita na takija faktary UNICEF źviartaje ŭvahu ŭ svaich «spravazdačnych listach» pa dabrabycie dziaciej. U rejtynhach uličvajucca tolki samyja bahatyja krainy, i nie ŭsie danyja mohuć być adnolkava cikavyja dla siemjaŭ emihrantaŭ.
Ale tak ci inakš acenki dapamahajuć zrazumieć, jak rastuć dzieci ŭ roznych krainach.
Japonija
U analizie JUNISIEF za 2020 hod Japonija zaniała pieršaje miesca pa fizičnym zdaroŭi dziaciej (u rejtynhu bralisia pad uvahu dziciačaja śmiarotnaść i prablemy atłuścieńnia). A ŭ apošniaj spravazdačy za 2022 hod u Japonii druhoje miesca pa kryteryi «śviet vakoł dziciaci», jaki praduhledžvaje najaŭnaść haradskich parkaŭ i biaśpieku darožnaha ruchu. Taksama ŭ hetaj krainie vielmi nizkaje zabrudžvańnie pavietra i vady.
Heta adna z samych biaśpiečnych dziaržaŭ naohuł, bo ŭzrovień zabojstvaŭ tut samy nizki z usich krain, jakija razhladaŭ JUNISIEF: 0,3 na 100 000 čałaviek, što navat mienš, čym u Aŭstralii (0,9). A taksama mienš, čym u Biełarusi (2,4), Polščy (0,7), Rasii (7,3), Litvie (3,7) i ZŠA (6,5).
Pa słovach Maci Makieh, uradženki Tokia, hety faktar biaśpieki daje dzieciam vialikuju svabodu. «Z šaści hadoŭ ci kala taho dzieci chodziać u škołu sami. Jany jeździać u škołu na aŭtobusie abo na ciahniku, kali heta nieabchodna. Navat u centry Tokia dzieci prosta hulajuć i chodziać u škołu samastojna. Heta całkam narmalna, bo heta biaśpiečna. Nichto asabliva nie turbujecca pra svaich dziaciej, tamu što ŭ hetym niama patreby».
Japonija taksama maje adnu z najlepšych u śviecie sistem adukacyi i zajmaje 12-je miesca siarod 76 krain i rehijonaŭ.
Apłatny adpačynak pa dohladzie za dziciem ciahniecca 12 miesiacaŭ. Kraina pracuje nad tym, kab taki adpačynak brali nie tolki maci, ale i taty.
Estonija
Choć Estonija i nie na viaršyni ahulnaha rejtynha JUNISIEF, jana vysoka aceńvajecca pa šerahu važnych aśpiektaŭ. Tut mienšaje zabrudžvańnie pavietra, mienš razdražnialnaha šumu i mienšaja kolkaść piestycydaŭ, čym amal u luboj inšaj bahataj krainie. U Estonii bolš parkaŭ, čym u ZŠA, Kanadzie, Aŭstralii i Vialikabrytanii, i dzieci časta kažuć, što im padabajucca raźmieščanyja pablizu hulniavyja placoŭki. Estonija taksama zajmaje druhoje miesca pa kolkaści dziaciej, narodžanych ź niedastatkovaj vahoj, što ličycca dobrym pakazčykam jakaści darodavaha dohladu.
Adna z samych vialikich pieravah Estonii — heta sistema adukacyi. Miascovyja dzieci bolš piśmiennyja i lepš viedajuć matematyku i pryrodaznaŭčyja navuki, čym u luboj inšaj krainie za miežami Azii. Admysłovaja ŭvaha nadajecca ličbavamu navučańniu.
«Užo ŭ dziciačych sadach jość robatatechnika, smart-płanšety i h. d. Usie jany vykarystoŭvajucca jak častka hulniavoha navučańnia», — kaža Anne-Mei Miisak, kiraŭnik prajektaŭ u Departamiencie adukacyi i moładzi Estonii, jakaja daśleduje sistemu daškolnaj adukacyi ŭ krainie.
Pieravahi adukacyi vychodziać za ramki čytańnia i robatatechniki. Niadaŭnija spravazdačy pakazali, što siaredniestatystyčnaje piacihadovaje estonskaje dzicia maje jašče i lepšyja sacyjalna-emacyjnyja navyki (siarod jakich supracoŭnictva ź inšymi dziećmi i vyznačeńnie emocyj), čym dzieci ŭ ZŠA i Anhlii.
Što datyčyć adpačynku dla mužčyn, to ŭ Estonii praduhledžana 100 dzion adpačynku pa ciažarnaści i rodach dla maci i 30 dzion dla baćki. Za imi iduć 475 dzion apłatnaha adpačynku pa dohladzie za dziciem, jaki možna padzialić ci padčas jakoha možna pracavać niapoŭny dzień da taho času, pakul dziciaci nie spoŭnicca try hady. Da 60-ci dzion i mama, i tata mohuć zastavacca doma adnačasova i atrymlivać vypłaty. Kožny z baćkoŭ taksama maje 10 dzion na hod apłatnaha adpačynku pa dohladzie za dziciem, jakomu mienš za 14 hadoŭ (taki adpačynak praduhledžany jak dla pastajannych, tak i dla časovych žycharoŭ Estonii).
Ispanija
Niahledziačy na bolš nizkija ahulnyja pazicyi ŭ rejtynhach pa sacyjalnych, adukacyjnych i miedycynskich pasłuhach, Ispanija prapanuje dzieciam šmat. Tut jany pačuvajucca sapraŭdy dobra: kraina zajmaje treciaje miesca pa psichičnym dabrabycie dziaciej i čaćviortaje pa ich bazavych navučalnych i sacyjalnych navykach. U pryvatnaści, Ispanija na adnym uzroŭni ź Niderłandami datyčna taho, kolki dziaciej havoryć, što jany lohka zavodziać siabroŭ (81%). Uzrovień samahubstvaŭ padletkaŭ u Ispanii — adzin z samych nizkich siarod bahatych krain.
Heta nie ździŭlaje Łory Zajna, jakaja pierajechała ŭ Madryd z Čykaha piatnaccać hadoŭ tamu. Ciapier, jak maci, jana kaža, što adnym z samych spryjalnych momantaŭ žyćcia ŭ Ispanii jość toje, nakolki miascovaja kultura vitaje dziaciej. «Tut sacyjalna prymalna brać z saboj dzicia paŭsiul: u restarany, u bary. Narmalna bačyć siamju z maleńkim dziciem, jakaja prahulvajecca apoŭnačy, — kaža Łory. — Sačyć za tym, kab vašy dzieci byli cichija i spakojnyja, kab jany nie turbavali inšych ludziej, zvyčajna patrabuje surjoznych namahańniaŭ. Ale ŭ Ispanii nichto hetym nie pierajmajecca. Usie ščaślivyja i šumnyja i prosta atrymlivajuć asałodu ad času, jaki baviać razam».
I maci, i baćka ŭ Ispanii atrymlivaje 16-tydniovy adpačynak, jaki apłačvajecca ŭ 100% ich zarobku (fryłansiery taksama majuć na heta prava). Paśla maci moža ŭziać nieapłatny adpačynak da troch hadoŭ abo skaracić svoj pracoŭny dzień. Hetyja varyjanty dastupnyja dla luboha zakonnaha rezidenta, zarehistravanaha ŭ sistemie sacyjalnaha zabieśpiačeńnia Ispanii, jaki rabiŭ unioski nie mienš jak 180 dzion apošnija siem hadoŭ.
Finlandyja
Finlandyja — adna z najlepšych krain śvietu z punktu hledžańnia dziciačaj piśmiennaści i atrymańnia matematyčnych viedaŭ. Taksama baćki tut vysoka šanujuć svaje adnosiny ź piersanałam u škołach. Śmiarotnaść dziaciej ad 5 da 14 hadoŭ — adna z samych nizkich u śviecie.
Da taho ž kraina prapanuje ščodry adpačynak pa dohladzie za dziciem: vosiem tydniaŭ apłatnaha adpačynku pa ciažarnaści i rodach, jašče 14 miesiacaŭ apłatnaha adpačynku pa dohladzie za dziciem, jaki možna padzialić pamiž baćkami, i dadatkovy adpačynak, jaki možna vykarystoŭvać, pakul dziciaci nie spoŭnicca try hady. Na jaho majuć prava žychary Finlandyi, jakija zrabili miedycynskuju strachoŭku nie mienš jak za 180 dzion da naradžeńnia dziciaci ŭ Finlandyi abo ŭ luboj krainie Paŭnočnaj Jeŭropy, ES ci Jeŭrapiejskaj ekanamičnaj zony.
Chedli Dyn — brytaniec, baćka piaciarych dziaciej, žyŭ sa svajoj siamjoj u Polščy, Čechii i Finlandyi. Ciapier jaho siamja žyvie ŭ Finlandyi druhi raz, i im tam padabajecca. Adna ź pieravah, pa słovach Chedli, — heta kolkaść parkaŭ, navat u stalicy Chielsinki ich šmat. «Što adroźnivaje Chielsinki ci Finlandyju, dyk heta toje, što parki vielmi naturalnyja. Jany padobnyja da sapraŭdnaha lesu, jaki znachodzicca prosta ŭ centry horada, — kaža spadar Dyn. — Isnuje dobra viadomaja suviaź pamiž časam, praviedzienym na pryrodzie, i adsutnaściu turboty i depresii, tak što heta sapraŭdy stanoŭčy momant».
A jak nakont ciomnych, chałodnych finskich zim? «Heta cana, jakuju varta zapłacić, — kaža Chedli. — Vy prosta pryvykajecie da jaje. Apranajeciesia adpaviedna, kali vychodzicie na vulicu, u vas jość šypy na abutku. I prosta starajeciesia atrymać asałodu ad usiaho, što navokał. A leta prosta nievierahodnaje, bo ŭ vas jość 22 hadziny soniečnaha śviatła».
Niderłandy
Na pieršym miescy ŭ ahulnym śpisie JUNISIEF pa dabrabycie dziaciej — Niderłandy, jakija asabliva dobryja z punktu hledžańnia psichičnaha zdaroŭja (pieršaje miesca) i navykaŭ (treciaje miesca). Dzieviać ź dziesiaci 15-hadovych padletkaŭ kažuć, što jany ŭ vysokaj stupieni zadavolenyja žyćciom, i heta samy vysoki pracent siarod usich krain, jakija ŭdzielničali ŭ daśledavańni JUNISIEF. Vosiem ź dziesiaci dziaciej kažuć, što lohka zavodziać siabroŭ.
Zbolšaha heta źviazana z kulturaj, tłumačyć Volha Miekinh, polka, maci traich dziaciej, jakaja pražyła ŭ Niderłandach 13 hadoŭ, aŭtarka knihi «Niksen: spaścihajučy hałandskaje mastactva ničoha nie rabić». «Kažuć, što amierykancy sprabujuć navučyć usich być vyklučnymi. A tut jość prymaŭka: prosta budź narmalnym, heta ŭžo varjactva», — kaža Volha. Taki śvietapohlad, na jaje dumku, sadziejničaje mienš napružanamu dziacinstvu. Tut taksama vialikaja ŭvaha nadajecca stasunkam: roznyja supołki, kłuby i hramadskija aktyŭnaści vielmi papularnyja.
Ale kali hałandskija siemji i dzieci ščaślivyja, to heta taksama dziakujučy sacyjalnaj padtrymcy. «U vas nie moža być hałandskaha vychavańnia biez hałandskaj sistemy sacyjalnaha zabieśpiačeńnia», — kaža Volha. I kraina sapraŭdy prapanuje baćkam vialikuju padtrymku. Poŭnaściu apłatny adpačynak pa ciažarnaści i rodach doŭžycca nie mienš za 16 tydniaŭ, adpačynak pa dohladzie za dziciem — da 6 tydniaŭ. Taksama jość nieapłatny adpačynak, jaki možna brać da taho, jak dziciaci spoŭnicca vosiem hadoŭ. Takija adpačynki dastupnyja ŭsim, chto žyvie i pracuje ŭ Niderłandach na zakonnych padstavach.
