Fota: Vieža na Jurjevaj hary ŭ Krevie. Aŭtar Marina Pahomova
«Heta fantazijny varyjant. Viežu varta razabrać i ŭźvieści ŭ inšym miescy hary»
Uračysta adkryli viežu-dazorcu na Jurjevaj (Juravaj) hary 5 listapada. Na imprezu sabrałasia bahata cikaŭnych ludziej ź Minsku, Vilejki, Maładziečna, Smarhoni. Byli arhanizavanyja rycarski turnir i teatralnaje pradstaŭleńnie. Vystupali aŭtary, fundatary prajekta dy supracoŭniki Smarhonskaha rajonnaha muzieja.
Da zjaŭleńnia pobač z zamkam 10-mietrovaj viežy krytyčna staviacca niekatoryja žychary Kreva.
Jany davodziać, što Juravu haru nie varta było čapać naohuł, bo jana sama pa sabie samadastatkovaja. Heta «intymnaje miesca, dzie zastaješsia sam-nasam z bahataj Kreŭskaj spadčynaj, adčuvaješ jaje i ŭłasnuju moc».
Na fota: Kreŭski zamak z naziralnaj viežaj. 3d-rekanstrukcyja Achrema Biełabrovika. kreva.travel
Na dumku adnaho z žycharoŭ, ź jakim pahavaryła «Naša Niva», z bahataj Kreŭskaj spadčynaj papracavali adnaboka i prymityŭna. Viežu zrabili absalutnaj daminantaj miascovaści. Jana pahłynaje saboju sam zamak i razburaje navakolnuju prastoru.
«Viežu varta było b razabrać, a kali šukać niejki kampramis i iści nasustrač aŭtaram prajekta, to jaje možna ŭźvieści nie na ŭzvyššy hary, a dzieści nižej, naprykład, na płato ci na inšym pahorku, jakich u Krevie chapaje. Sama viaršynia — śviaty punkt», — ličyć žychar.
Jon dapuskaje, što na hary mahła stajać sihnalnaja vieža, ale, pavodle jaho, «niama stoadsotkavych dokazaŭ hetamu». Adsutničajuć hrafičnyja vyjavy, malunki, jak jana vyhladała. Akramia taho, vieža nie adzinaje, što stajała na hary.
«Hety fantazijny varyjant ažyćciavili z papraŭkaj na sučasnyja patreby. Nieabchodnaści ŭ sihnalnaj viežy, ź jakoj by pilnavali, adkul iduć vorahi, niama. Takaja funkcyja na siońnia nie patrebnaja, — tłumačyć svaju pazicyju žychar Kreva. — Vieža pabudavanaja, jak abjekt turystyčnaj infrastruktury, jak placoŭka, ź jakoj možna ahledzieć abšar. Z ulikam hetaha byli ŭniesienyja praŭki ŭ prajekt, što ŭžo źjaŭlajecca adchileńniem ad jaje aŭtentyčnaha vyhladu».
Fota: Sučasnaja vieža-dazorca na Jurjevaj hary. Aŭtar Marina Pahomova
Rupliviec Kreŭskaj minuŭščyny ŭpeŭnieny: turystyčnaja infrastruktura nie pavinna pahłynać sapraŭdnyja pomniki. Ciapier, pavodle jaho, uźnikaje pytańnie, jak budzie absłuhoŭvacca hety turystyčny abjekt.
«Majem zamak i viežu, i heta, nibyta, unikalny dla Biełarusi abjekt sihnalnaj sistemy. Ale heta tolki pryhožaja abhortka, vokładka. Pa fakcie ž heta ahladnaja placoŭka, kudy buduć pryvodzić turystaŭ pa kvitkach», — adznačaje surazmoŭca.
Heta narmalna, pahadžajecca jon, za atrakcyju mieć prybytak, kab ź jaho absłuhoŭvać abjekt, ale ci dastatkova budzie 1 ci 5 rubloŭ z čałavieka na padtrymańnie kanstrukcyi ŭ naležnym stanie.
Žychar taksama zaŭvažaje, što zastajecca pytańnie, jak budzie arhanizavany dostup u hetuju viežu. Naprykład, paśla adbudovy muroŭ Kreŭskaha zamku bramu začynili. I kab trapić na zamkavy dziadziniec u inšyja, akramia letnich, miesiacy, turystam treba jechać u Smarhoń pa ekskursavoda, a potym viartać jaho nazad. Prynamsi, takaja schiema pracavała ŭ minułym hodzie, kaža jon.
«Ci patrebnyja takija vysiłki turystu, kab prosta pahladzieć tyja ž ścieny znutry», — padsumoŭvaje pytańniem hutarku žychar Kreva. — Kali i vieža na hary budzie začynienaja 9 z 12 miesiacaŭ na hod, to heta vialikaja prablema».
«Napeŭna, niejkaja sihnalnaja sistema isnavała i ŭ Krevie»
Historyja z uźviadzieńniem viežy pačałasia ŭ 2011 hodzie. Tady na pahorku na praciahu hoda pad kiraŭnictvam historyka Aleha Dziarnoviča i minskaha architektara Andreja Šułajeva pravodzilisia archieałahičnyja raskopki. Ich vyniki dazvolili pryjści da vysnovy, što ŭ staražytnyja časy, kali zamak vykonvaŭ ułaścivyja jamu funkcyi, pahorak moh być uklučany ŭ abarončuju sistemu.
Fota: Varyjanty dazornych viežaŭ. Ilustracyja z almanacha «Kreva Incognita». kreva.travel
Pavodle Andreja Šułajeva, padčas raskopak natknulisia na padmurak 4,2 na 4,2 mietry z artefaktami, padobnymi da tych, što znachodzili ŭ Kreŭskim zamku, tamu datavać padmurak možna 14-15 stahodździem.
«Pačali dumać, što ž heta mahło być: pahanskaje kapišča, chryścijanskaja kaplica, naziralnaja vieža pry zamku? Spynilisia na viežy. Viežavaja sihnalnaja sistema była raspaŭsiudžanaja, vierahodna, jašče da Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Chutčej za ŭsio, u Krevie my majem paćvierdžańnie adnoj takoj viežy. Jana była patrebnaja zamku, što stajaŭ u nizinie. Miascovyja majstry i zrabili taki mulaž viežy», — tłumačyć Andrej Šułajeŭ.
Dumki pra isnavańnie na Jurjevaj hary sihnalnaha pasta, ź jakoha možna było suzirać Kreva jak na dałoni, trymajecca i historyk Aleh Dziarnovič.
«Napeŭna, niejkaja sihnalnaja sistema isnavała i ŭ Krevie. My nie viedajem, jakaja, ale možam dapuścić, što padobnaja da toj, što apisvajecca ŭ niamieckich chronikach. I chutčej za ŭsio, znachodziłasia jana na Juravaj hary — u hieahrafična-hieałahičnym punkcie, jaki daminuje nad navakollem Kreŭskaha zamka», — kaža Aleh Dziarnovič.
Pa słovach dyrektarki Smarhonskaha krajaznaŭčaha muzieja Aleny Bobinaj i kaardynatarki prajekta ŭźviadzieńnia viežy, kazać, jak jana vyhladała ŭ daŭnija časy, składana, ale ŭzvodziłasia jana «ŭ tradycyjnym styli».
Prajekt Kreŭskaj viežy, jaki nazyvajuć unikalnym, raspracavaŭ Andrej Šułajeŭ. Uzoram dla jaho stali padobnyja budyniny ŭ Jeŭropie da i paśla ich rekanstrukcyi.
Finansavała ŭźviadzieńnie viežy minskaja kampanija «Fomar». U pramovie na adkryćci kiraŭnik kampanii Viačasłaŭ Brujok skazaŭ, što ideja ŭźviadzieńnia viežy naležyć jamu.
Fota: Vyniki raskopak: artefakty i padmurak daŭniaj budyniny. Ilustracyja z almanacha «Kreva Incognita». kreva.travel
Na sajcie Smarhonskaha krajaznaŭčaha muzieja napisana, što z 1 kastryčnika 2022 hoda «turystyčnaje absłuhoŭvańnie na Kreŭskim zamku mahčyma tolki pa papiaredniaj zamovie». Ekskursija ŭ Kreŭski zamak dla hrupy da 25 čałaviek kaštuje 20 rubloŭ. Skaročanaja — 15, ekskursija dla hrup da 5 čałaviek — 10 rubloŭ.
Čytajcie taksama:
Jakija artefakty znajšli padčas sioletnich raskopak u Kreŭskim zamku
Žyćcio da Mindoŭha. Jak vyhladała rańniaja Litva
